โลหิตจางจากการขาดวิตามิน (Vitamin Deficiency Anemia)

โลหิตจางจากการขาดวิตามิน (Vitamin deficiency anemia) คือการขาดเซลล์เม็ดเลือดแดงที่สุขภาพดี สามารถเกิดขึ้นได้หากคุณรับประทานโฟเลต วิตามินบี12 และวิตามินซีไม่เพียงพอ หรืออาจจะเกิดขึ้นได้ หากร่างกายของคุณมีปัญหาที่เกี่ยวข้องกับการดูดซึม หรือร่างกายมีปัญหาในการจัดการกับสารอาหารเหล่านี้ได้ไม่ดี

คำจำกัดความ

โลหิตจางจากการขาดวิตามิน คืออะไร

โลหิตจางจากการขาดวิตามิน (Vitamin deficiency anemia) คือการขาดเซลล์เม็ดเลือดแดงที่สุขภาพดี เนื่องจากคุณมีปริมาณวิตามินน้อยกว่าปกติ วิตามินที่เกี่ยวข้องกับภาวะนี้ประกอบด้วย โฟเลต วิตามินบี-12 และวิตามินซี

ภาวะโลหิตจางจากการขาดวิตามินสามารถเกิดขึ้นได้ หากคุณรับประทาน โฟเลต วิตามินบี12 และวิตามินซีไม่เพียงพอ หรืออาจจะเกิดขึ้นได้ หากร่างกายของคุณมีปัญหากับการดูดซึม หรือจัดการกับสารอาหารเหล่านี้

อย่างไรก็ตาม ไม่ใช่ภาวะโลหิตจางทุกชนิดจะเกิดจากการขาดวิตามิน สาเหตุอื่นๆ ของภาวะโลหิตจาง มีทั้งการขาดธาตุเหล็ก และการเป็นโรคเลือดบางชนิด จึงเป็นเรื่องสำคัญที่ควรจะไปพบคุณหมอเพื่อทำการตรวจวินิจฉัย และรักษาภาวะโลหิตจางของคุณ ซึ่งภาวะโลหิตจางจากการขาดวิตามินนั้น มักจะสามารถรักษาได้ด้วยการรับประทานผลิตภัณฑ์เสริมอาหารวิตามิน และปรับเปลี่ยนอาหารที่รับประทาน

โลหิตจางจากการขาดวิตามิน พบได้บ่อยแค่ไหน

โปรดปรึกษากับแพทย์สำหรับข้อมูลเพิ่มเติม

อาการ

อาการของ โลหิตจางจากการขาดวิตามิน

อาการทั่วไปมีดังนี้

• เหนื่อยล้า
• หายใจติดขัด
• มึนงง
• ผิวเหลืองหรือซีด
• หัวใจเต้นไม่ปกติ
• น้ำหนักลด
• มีอาการเหน็บชาที่แขนหรือขา
• กล้ามเนื้ออ่อนแรง
• บุคลิกเปลี่ยนแปลง
• การเคลื่อนไหวไม่มั่นคง
• สับสนหรือหลงลืม

ภาวะโลหิตจางจากการขาดวิตามินมักจะเกิดขึ้นอย่างช้าๆ ใข้เวลาหลายเดือนจนถึงหลายปี โดยในตอนแรกอาการขาดวิตามินนั้นอาจจะไม่รุนแรง แต่มันจะรุนแรงขึ้นเรื่อยๆ เมื่อร่างกายมีการขาดวิตามินมากยิ่งขึ้น

อาจจะมีอาการอย่างอื่นนอกเหนือจากที่กล่าวมาข้างต้น ถ้าคุณมีข้อสงสัยใดๆ โปรดปรึกษาหมอของคุณ

ควรไปพบหมอเมื่อไร

ถ้าคุณมีอาการใดๆ ที่กล่าวมาข้างต้น หรือมีข้อสงสัยใดๆ ควรปรึกษากับคุณหมอ เนื่องจากร่างกายของแต่ละคนมีความแตกต่างกัน ทางที่ดีที่สุดจึงควรพูดคุยกับหมอ เพื่อหาแนวทางในการรักษาที่ดีที่สุดสำหรับคุณ

สาเหตุ

สาเหตุของโลหิตจางจากการขาดวิตามิน

ภาวะโลหิตจางจากการขาดวิตามินจะเกิดขึ้น เมื่อร่างกายของคุณได้รับวิตามินไม่เพียงพอที่จะนำไปผลิตเซลล์เม็ดเลือดแดงที่สุขภาพดีให้มีปริมาณเพียงพอ เซลล์เม็ดเลือดแดงทำหน้าที่ลำเลียงออกซิเจน จากปอดส่งไปยังจุดต่างๆ ในร่างกาย หากคุณรับประทานอาหารที่มีวิตามินบางชนิดไม่มากพอ อาจทำให้เกิดภาวะโลหิตจางจากการขาดวิตามินได้ หรือบางครั้งโรคนี้อาจจะเกิดขึ้น เพราะร่างกายของคุณไม่สามารถดูดซึมสารอาหารจากอาหารที่คุณรับประทานไปก็ได้

สาเหตุของภาวะโลหิตจางจากการขาดวิตามินอาจเกิดได้จาก

• โลหิตจางจากการขาดโฟเลต

โฟเลตหรือที่รู้จักกันว่าวิตามินบี 9 คือสารอาหารที่มักพบได้ในผลไม้และผักใบเขียว การไม่รับประทานอาหารพวกนี้ อาจนำไปสู่การขาดสารอาหารนี้ได้ และการไม่สามารถดูดซึมโฟเลตจากอาหาร ก็สามารถทำให้เกิดการขาดสารอาหารนี้ได้เช่นกัน สารอาหารส่วนใหญ่จะถูกดูดซึมบริเวณลำไส้เล็ก คนที่มีโรคซึ่งเกิดกับลำไส้เล็ก เช่น โรคแพ้กลูเตน (Coeliac Disease) หรือคนที่ผ่าตัดเพื่อเอาลำไส้เล็กออก หรือทำการบายพาส (bypass) ลำไส้เล็ก อาจมีปัญหาเรื่องการดูดซึมสารโฟเลต หรือสารในรูปแบบสังเคราะห์ของโฟเลต หรือกรดโฟลิค แอลกอฮอล์ยังทำให้การดูดซึมสารโฟเลตลดลงได้เช่นกัน

ดังนั้น การดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์สามารถทำให้เกิดอาการขาดโฟเลตได้ ยาตามใบสั่งแพทย์บางชนิดเช่น ยาต้านชัก (anti-seizure medications) สามารถส่งผลต่อการดูดซึมสารอาหารได้เช่นกัน ผู้หญิงตั้งครรภ์และคุณแม่ให้นมบุตร อาจจำเป็นต้องได้รับโฟเลตมากขึ้น เช่นเดียวกับผู้ที่กำลังฟอกไต (Hemodialysis) หากไม่ได้รับสารโฟเลตให้เพียงพอต่อความต้องการที่เพิ่มขึ้น อาจนำไปสู่การขาดโฟเลตได้

• โลหิตจางจากการขาดวิตามินบี 12

การขาดวิตามินบี 12 ซึ่งมาจากการรับประทานอาหารที่ขาดวิตามินบี 12 ซึ่งวิตามินนี้มักพบได้ในเนื้อสัตว์ ไข่ และนม ภาวะโลหิตจางจากการขาดวิตามินบี 12 ยังสามารถเกิดขึ้นได้ หากลำไส้เล็กของคุณไม่สามมารถดูดซึมวิตามินบี 12 ได้ ซึ่งอาจเป็นผลมาจากการผ่าตัดบริเวณกระเพาะอาหารหรือลำไส้เล็ก (เช่น การผ่าตัดบายพาสกระเพาะอาหาร) มีแบคทีเรียเติบโตอย่างผิดปกติที่ลำไส้เล็ก หรือโรคลำไส้ต่างๆ เช่น โรคโครห์น (Crohn’s Disease) หรือโรคแพ้กลูเตน (Coeliac Disease) ซึ่งส่งผลต่อการดูดซึมวิตามินบี12 การขาดวิตามินบี12 ยังสามารถเกิดจากพยาธิตัวตืดที่ติดมาจากปลาที่ปนเปื้อน เนื่องจากพยาธิตัวตืดจะแย่งเอาสารอาหารไปจากร่างกายของเรา

อย่างไรก็ตามสาเหตุส่วนใหญ่ของการขาดวิตามินบี12 มักจะมาจากการขาดสารอินทรินซิกแฟกเตอร์ (intrinsic factor) ซึ่งได้แก่โปรตีนที่หลั่งออกมาจากกระเพาะอาหารมาพบกับวิตามินบี12 ในกระเพาะอาหาร แล้วนำวิตามินบี12 ไปสู่ลำไส้เล็ก เพื่อที่จะได้ดูดซึมเข้าสู่สายเลือด หากไม่มีสารอินทริซิกแฟกเตอร์ วิตามินบี12จะไม่ถูกดูดซึม และถูกขจัดออกไปจากร่างกายกลายเป็นของเสีย

การขาดสารอินทรินซิกแฟกเตอร์ มักมาจากปฏิกิริยาแพ้ภูมิคุ้มกันตัวเองของระบบภูมิคุ้มกัน ที่โจมตีเซลล์ในกระเพาะอาหารซึ่งผลิตสารตัวนี้ ภาวะโลหิตจางจากการขาดวิตามินบี12 ที่เป็นเพราะขาดสารอินทรินแฟกเตอร์ เรียกว่าโรคโลหิตจางชนิดร้ายแรง (Pernicious Anemia)

• โลหิตจางจากการขาดวิตามินซี

การขาดวิตามินซีสามารถเกิดขึ้นได้ หากคุณได้รับวิตามินซีจากอาหารที่รับประทานไม่เพียงพอ การขาดวิตามินซียังมีโอกาสเกิดขึ้นได้ หากมีบางอย่างมาบั่นทอนความสามารถของร่างกายคุณในการดูดซึมวิตามินซี

ปัจจัยเสี่ยง

ปัจจัยเพิ่มความเสี่ยงในการเกิดภาวะโลหิตจางจากการขาดวิตามิน

ปัจจัยเสี่ยงมีดังนี้

• อาหารที่คุณรับประทาน มีอาหารที่เป็นแหล่งวิตามินตามธรรมชาติน้อยจนเกินไป เช่น ไม่มีอาหารจำพวกเนื้อสัตว์ นม ผลไม้ และผัก ผู้รับประทานอาหารมังสวิรัติ ที่ไม่รับประทานอาหารจำพวกนม และผู้รับประทานแบบวีแกนที่ไม่รับประทานอาหารที่มาจากสัตว์เลย ก็อาจจะเป็นหนึ่งในกลุ่มนี้ นอกจากนี้การทำอาหารให้สุกมากจนเกินไปมาโดยตลอด สามารถทำให้เกิดอาการขาดวิตามินได้เช่นกัน
• หากคุณกำลังตั้งครรภ์ และไม่ได้รับประทานวิตามินรวม กรดโฟลิคและยาเสริมอื่นๆ ที่สำคัญเป็นพิเศษในช่วงที่กำลังตั้งครรภ์
• หากคุณมีปัญหาเกี่ยวกับลำไส้ หรือมีอาการอื่นๆ ที่ส่งผลต่อการดูดซึมวิตามิน การมีแบคทีเรียเติบโตอย่างผิดปกติในกระเพาะอาหาร หรือเคยมีการผ่าตัดที่บริเวณลำไส้และกระเพาะอาหาร สามารถส่งผลต่อการดูดซึมวิตามินบี-12 ได้
• หากคุณดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์มากเกินไป แอลกอฮอล์นั้นส่งผลต่อการดูดซึมโฟเลต วิตามินซี และวิตามินอื่น ๆ
• หากคุณกำลังรับประทานยาที่ไปปิดกั้นการดูดซึมวิตามิน ยาต้านการชักสามารถป้องกันการดูดซึมโฟเลตได้ ยาลดกรด (Antacids) และยาอื่นๆ ที่ใช้เพื่อรักษาเบาหวานรูบแบบที่ 2 อาจส่งผลต่อการดูดซึมวิตามินบี-12

ปัจจัยเสี่ยงบางอย่างเฉพาะสำหรับการขาดวิตามินบางชนิด

ปัจจัยเสี่ยงของการเกิดภาวะโลหิตจางจากการขาดโฟเลต

• ผู้ที่กำลังฟอกไตเพื่อรักษาโรคไตวาย ควรถามคุณหมอว่าคุณจำเป็นต้องได้รับวิตามินเสริมโฟเลต เพื่อป้องกันการขาดสารอาหารหรือไม่
• การรักษาโรคมะเร็ง ยาบางตัวที่ใช้รักษาโรคมะเร็งอาจส่งผลต่อกระบวนการเมตาบอลิซึม (Metabolism) ของโฟเลต

ปัจจัยเสี่ยงของการเกิดภาวะโลหิตจางจากการขาดวิตามินบี-12

• การขาดสารอินทรินซิกแฟกเตอร์ คนส่วนใหญ่ที่มีภาวะโลลิตจางจากการขาดวิตามินบี-12 มักจะขาดสารอินทรินซิกแฟกเตอร์ โปรตีนที่หลั่งออกมาจากกระเพาะอาหาร ที่มีส่วนสำคัญในการดูดซึมวิตามินบี-12 การขาดสารอินทรินซิกแฟกเตอร์ อาจเกิดจากปฏิกิริยาการแพ้ภูมิคุ้มกันตัวเอง หรือการส่งต่อมาทางกรรมพันธุ์
• โรคภูมิต้านทานตัวเองผิดปกติ (autoimmune disorder) คนที่มีปัญหาภูมิต้านทานตัวเองผิดปกติ ที่เกี่ยวข้องกับต่อมไร้ท่อ เช่น โรคเบาหวาน หรือโรคต่อมไทรอยด์ อาจเพิ่มความเสี่ยงในการเกิดขาดวิตามินบี12บางชนิด เรียกว่าโรคโลหิตจางชนิดร้ายแรง

ปัจจัยเสี่ยงของการเกิดภาวะโลหิตจางจากการขาดวิตามินซี

• การสูบบุหรี่ทำให้เกิดการขาดวิตามินซี เนื่องจากมันไปลดการดูดซึมของวิตามินซี
• โรคเรื้อรัง โรคเรื้อรังบางประเภท เช่น มะเร็ง หรือโรคไตเรื้อรัง สามารถเพิ่มความเสี่ยงในการเกิดภาวะโลหิตจางจากการขาดวิตามินซี โดยการส่งผลกระทบกับการดูดซึมวิตามินซี

การวินิจฉัยโรคและการรักษาโรค

ข้อมูลในที่นี้ไม่มีเจตนาให้ใช้ทดแทนคำแนะนำทางการแพทย์ ควรปรึกษากับแพทย์ทุกครั้งเพื่อรับทราบข้อมูลเพิ่มเติม

การวินิจฉัยโรคโลหิตจางจากการขาดวิตามิน

การตรวจเลือด

เมื่อผลตรวจเลือดแสดงให้เห็นว่ามีอาการโลหิตจาง ก็จะมีการตรวจเพื่อบ่งชี้ว่า เป็นโลหิตจางจากการขาดวิตามินบี12หรือโฟเลต โดยข้อสงสัยในการเกิดภาวะโลหิตจางจากการขาดวิตามินบี12 ก็คือการที่มีเม็ดเลือดแดงใหญ่ (macrocytic) หรือมีนิวโทรฟิลมีนิวเครียส (เม็ดเลือดขาวชนิดหนึ่ง) เป็นกระเปราะมากเกิน (hypersegmented) ในตัวอย่างเลือด ที่ตรวจด้วยการส่องด้วยกล้องจุลทัศน์ การมีปริมาณเซลล์เม็ดเลือดขาวและเกล็ดเลือดลดลง ก็อาจสามารถเกิดขึ้นได้ โดยเฉพาะในคนที่มีภาวะโลหิตจางจากการขาดวิตามินเป็นเวลานาน

จะมีการวัดระดับวิตามินบี12 และโฟเลตในเลือด และมีการทดสอบอื่นๆ เพื่อหาสาเหตุของการขาดวิตามินบี12

การรักษาโรคโลหิตจางจากการขาดวิตามิน

การรักษามีทั้งการเสริมอาหารและการปรับเปลี่ยนอาหาร

• ภาวะโลหิตจางจากการขาดโฟเลต การรักษาจะเกี่ยวข้องกับการรับประทานอาหารที่มีประโยชน์ และรับอาหารเสริมโฟเลตตามแพทย์สั่ง ส่วนใหญ่แล้วจะใช้วิธีรับประทานอาหารเสริมโฟเลต เมื่อระดับของโฟเลตในร่างกายเพิ่มขึ้นจนถึงระดับปกติ คุณอาจสามารถหยุดอาหารเสริมได้ หากยังไม่สามารถรักษาอาการขาดโฟเลตได้ คุณอาจต้องรับประทานยาเสริมต่อไปแบบไม่มีกำหนด
• ภาวะโลหิตจางจากการขาดวิตามินบี 12 รวมไปถึงโรคโลหิตจางชนิดร้ายแรง สำหรับอาการขาดวิตามินบี 12 ในระดับเบา อาจใช้วิธีปรับเปลี่ยนอาหาร และรับอาหารเสริมวิตามินบี 12 แบบเม็ดหรือสเปรย์พ่นจมูก คุณหมออาจแนะนำให้ฉีดวิตามินบี 12 เข้าเส้นเลือด หากคุณมีอาการขาดอย่างรุนแรง ในตอนแรกคุณต้องฉีดทุกวัน แล้วหลังจากนั้นก็จะเป็นการฉีดเดือนละครั้ง ซึ่งอาจต้องดำเนินไปเรื่อยๆ ตลอดชีวิต ขึ้นอยู่กับอาการของคุณ
• ภาวะโลหิตจางจากการขาดวิตามินซี การรักษาอาการขาดวิตามินซีคือการรับประทานยาเม็ดวิตามินซี และรับประทานอาหารและเครื่องดื่มที่มีวิตามินซีให้มากยิ่งขึ้น

การปรับเปลี่ยนไลฟ์สไตล์และการเยียวยาตนเอง

การปรับเปลี่ยนไลฟ์สไตล์หรือการเยียวยาตนเองที่จะช่วยรักษาโลหิตจางจากการขาดวิตามิน

ลักษณะไลฟ์สไตล์และการเยียวยาด้วยตนเองต่อไปนี้อาจจะช่วยคุณได้

• รับประทานอาหารที่มีประโยชน์ คุณสามารถป้องกันการขาดวิตามินได้ ด้วยการเลือกรับประทานอาหารที่มีประโยชน์และหลากหลาย
• รับประทานวิตามินรวม หากคุณกังวลว่าจะได้รับวิตามินจากอาหารที่คุณรับประทานไม่เพียงพอ ควรสอบถามคุณหมอว่า วิตามินรวมนั้นเหมาะสมกับคุณหรือไม่ คนส่วนใหญ่มักจะได้รับวิตามินที่เพียงพอจากอาหารที่รับประทาน แต่หากคุณรับประทานอาหารได้อย่างจำกัด อาจจำเป็นต้องรับประทานวิตามินรวม
• อย่าสูบบุหรี่ การสูบบุหรี่นั้นส่งผลกระทบกับการดูดซึมสารอาหาร เช่น วิตามินซี ทำให้เพิ่มความเสี่ยงในการขาดวิตามิน หากคุณสูบบุหรี่อยู่จงเลิกสูบ หากคุณยังไม่เคยสูบก็อย่าเริ่มสูบ หากคุณไม่สามารถเลิกบุหรี่ได้ด้วยตัวเอง สามารถขอความช่วยเหลือจากแพทย์ได้
• ดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ในปริมาณที่พอเหมาะ แอลกอฮอล์สามารถทำให้เกิดภาวะโลหิตจางจากการขาดวิตามินได้ ดังนั้น ควรดื่มให้พอเหมาะพอควร

หากคุณมีข้อสงสัยใดๆ ควรปรึกษาแพทย์เพื่อทำความเข้าใจให้ดีขึ้นถึงทางออกที่ดีที่สุดสำหรับคุณ