ถ่านกัมมันต์ (Activated Charcoal)

ถ่านกัมมันต์ (Activated charcoal) มักถูกใช้เพื่อดูดสารพิษ ขับลม ลดระดับคอเลสเตอรอล ป้องกันอาการเมาค้าง และรักษาอาการเกี่ยวกับน้ำดีขณะตั้งครรภ์ (cholestasis)

ข้อบ่งใช้ ถ่านกัมมันต์

ถ่านกัมมันต์ ใช้สำหรับ

ถ่านกัมมันต์ (Activated Charcoal) คล้ายกับถ่านชาร์โคลทั่วไปแต่ผลิตขึ้นมาใช้เฉพาะเป็นยาทางการแพทย์เท่านั้น โดยรักษาอาการต่างๆ ดังนี้

นอกจากนี้ถ่านกัมมันต์อาจได้รับการกำหนดไว้สำหรับการใช้งานอื่น สอบถามข้อมูลเพิ่มเติมได้จากแพทย์หรือเภสัชกรของคุณ

วิธีการใช้ถ่านกัมมันต์

ก่อนการใช้ถ่านกัมมันต์ ควรโทรปรึกษาศูนย์พิษวิทยา แพทย์ หรือสถานพยาบาล ควรบันทึกเบอร์ติดต่อของสถานบริบาลเหล่านี้ไว้

การใช้ถ่านกัมมันต์ชนิดผงอย่างมีประสิทธิภาพ ควรผสมน้ำกับผงถ่านกัมมันต์และเขย่าจนเข้ากันดีก่อนรับประทาน ระวังอย่าให้ผลถ่านกัมมันต์นอนก้น ดื่มผงถ่านกัมมันต์ที่ผสมกับน้ำให้หมด จากนั้น เทน้ำเล็กน้อยลงในภาชนะ เพื่อละลายผงถ่านกัมมันต์ที่ยังนอนก้นอยู่ ดื่มส่วนที่เหลือเพื่อได้รับปริมาณที่แนะนำ

วิธีการเก็บรักษาถ่านกัมมันต์

ควรเก็บรักษาถ่านกัมมันต์ในอุณหภูมิห้อง รวมถึงเก็บให้พ้นจากแสงและความชื้น เพื่อป้องกันความเสียหายที่จะเกิดขึ้นกับยา คุณไม่ควรเก็บไว้ในห้องน้ำหรือตู้เย็น ถ่านกัมมันต์แต่ละยี่ห้ออาจมีวิธีเก็บแตกต่างกันไป สิ่งสำคัญก็คือการอ่านคำแนะนำการเก็บรักษายาบนบรรจุภัณฑ์ หรือสอบถามเภสัชกร เพื่อความปลอดภัย คุณควรเก็บยาให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง

คุณไม่ควรทิ้งถ่านกัมมันต์ลงในชักโครกหรือเทลงในท่อระบายน้ำ เว้นแต่คุณได้รับคำแนะนำให้ทำอย่างนั้น สิ่งสำคัญก็คือทิ้งยาเมื่อยาหมดอายุ หรือไม่จำเป็นต้องรับประทานอีกต่อไป ปรึกษาเภสัชกรเพื่อสอบถามข้อมูลเพิ่มเติมเกี่ยวกับวิธีทิ้งยาอย่างปลอดภัย

ข้อควรระวังและคำเตือน

ข้อควรรู้ก่อนใช้ ถ่านกัมมันต์

• ควรปรึกษาแพทย์หากคุณมีอาการแพ้ยาในกลุ่มนี้หรือยาประเภทอื่น
• ผู้สูงอายุที่มีกระบวนการขับถ่ายช้า อาจเกิดอาการท้องผูกหากได้รับถ่านกัมมันต์มากกว่า 1 หน่วย

ความปลอดภัยต่อการตั้งครรภ์หรือให้นมบุตร

การใช้ถ่านกัมมันต์ในสตรีมีครรภ์หรือขณะให้นมนั้นปลอดภัย หากใช้ระยะสั้นๆ แต่ควรปรึกษาผู้เชี่ยวชาญด้านสุขภาพก่อนใช้ หากคุณอยู่ระหว่างการตั้งครรภ์

โปรดปรึกษาแพทย์ผู้ทำการรักษาหรือเภสัชกรหรือแพทย์ผู้เชี่ยวชาญ ในกรณีที่:

• ตั้งครรภ์หรือให้นมบุตร เนื่องจากในขณะที่ตั้งครรภ์หรือให้นมบุตร ควรจะได้รับยาตามคำสั่งแพทย์เท่านั้น
• ใช้ยาชนิดอื่นอยู่ รวมถึงยาทุกชนิดที่ซื้อรับประทานเองโดยไม่มีใบสั่งยาจากแพทย์
• แพ้สารจากถ่านกัมมันต์หรือแพ้ยาชนิดอื่น หรือแพ้สมุนไพรชนิดอื่น
• มีอาการป่วย มีอาการผิดปกติ หรือมีพยาธิสภาพอื่นๆ
• มีอาการแพ้ต่างๆ เช่น แพ้อาหาร แพ้สีผสมอาหาร แพ้สารกันบูด หรือเนื้อสัตว์

ผลข้างเคียง

ผลข้างเคียงที่อาจเกิดขึ้นจากการใช้ถ่านกัมมันต์ มีอะไรบ้าง

การใช้ถ่านกัมมันต์ระยะสั้นในผู้ใหญ่มีความปลอดถัย อาการข้างเคียงที่อาจเกิดขึ้นคือ อาการท้องผูกหรืออุจจาระสีเข้ม ผลข้างเคียงที่ร้ายแรงที่สุด (แต่มีการพบน้อยมาก) คืออาการชะลอหรืออุดตันของระบบทางเดินอาหาร อาการอุดตันของลำไส้ เลือดไหลสวนกลับสู่ปอด และอาการขาดน้ำ และอาการคลื่นไส้ อาเจียน

ไม่ใช่ทุกคนที่จะแสดงอาการอันเนื่องมาจากผลข้างเคียงเหล่านี้ และอาจมีผลข้างเคียงอื่นที่ไม่ได้ระบุไว้ข้างต้น หากคุณมีความกังวลเรื่องผลข้างเคียง โปรดปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกร

ปฏิกิริยาระหว่างยา

ยาที่อาจเกิดปฏิกิริยากับถ่านกัมมันต์มีอะไรบ้าง

ถ่านกัมมันต์อาจมีปฏิกิริยาต่อยาตัวอื่นที่คุณกำลังรับประทานอยู่ และอาจส่งผลให้ยาที่คุณรับประทานออกฤทธิ์ต่างไปจากเดิม หรือเพิ่มความเสี่ยงของผลข้างเคียงที่รุนแรง เพื่อหลีกเลี่ยงการทำปฏิกิริยาต่อกันระหว่างยาที่อาจเป็นไปได้ คุณควรเก็บรายชื่อยาทั้งหมดที่คุณใช้ (ทั้งยาที่จำหน่ายตามใบสั่งยา ยาที่จำหน่ายโดยไม่ต้องใช้ใบสั่งยา และสมุนไพร) และแจ้งให้แพทย์รวมถึงเภสัชกรทราบ เพื่อความปลอดภัย อย่าเริ่มหรือหยุดรับประทาน รวมถึงเปลี่ยนขนาดยา โดยไม่ได้รับอนุญาตจากแพทย์

ตัวยาที่อาจมีปฏิกิริยากับถ่านกัมมันต์

• น้ำเชื่อมไอปีแคค (Syrup of Ipecac)

ทำปฏิกิริยากับถ่านกัมมันต์ โดยถ่านกัมมันต์ไปจับกับไอปิแคคในกระเพาะอาหาร และลดประสิทธิภาพการรักษาของไอปิแคค

ถ่านกัมมันต์อาจมีปฏิกิริยากับอาหารหรือแอลกอฮอล์โดยเปลี่ยนฤทธิ์ยา ฉะนั้นการดื่มแอลกอฮอล์ในระหว่างที่ใช้ถ่านกัมมันต์อาจะทำให้ประสิทธิภาพการป้องกันการดูดซึมสารพิษเข้าสู่ร่างกายของยาลดลง

• ปฏิกิริยากับยารับประทาน

ถ่านกัมมันต์ดูดซึมสารต่าง ๆ จากกระเพาะอาหารและลำไส้ ฉะนั้นการใช้ถ่านกัมมันต์ควบคู่กับยารับประทานชนิดอื่นจะทำให้ประสิทธิภาพในการดูดซึมยาของร่างกายลดลง เพื่อป้องกันยาตีกัน ควรใช้ถ่านกัมมันต์หลังจากรับประทานยาใช้ภายในอื่นอย่างน้อย 1 ชั่วโมง

ปฏิกิริยากับอาหารหรือแอลกอฮอล์

ถ่านกัมมันต์อาจมีปฏิกิริยากับอาหารหรือแอลกอฮอล์โดยเปลี่ยนฤทธิ์ยา หรือเพิ่มความเสี่ยงให้ที่จะเกิดผลข้างเคียงที่รุนแรง โปรดปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรเพื่อถามถึงอาหารหรือแอลกอฮอล์ที่อาจทำปฏิกิริยากับยานี้ก่อนรับประทานยา

การดื่มแอลกอฮอล์ร่วมกับถ่านกัมมันต์อาจทำให้ฤทธิ์ของถ่านกัมมันต์น้อยลงในการดูดซับสารพิษ

ปฏิกิริยาต่ออาการโรคอื่น

ถ่านกัมมันต์อาจส่งผลต่อสุขภาพของคุณ ปฏิกิริยาของยาที่มีต่อร่างกายอาจทำให้สุขภาพของคุณแย่ลง หรือส่งผลต่อฤทธิ์ของยา โปรดแจ้งให้แพทย์และเภสัชกรทราบเกี่ยวกับสุขภาพและโรคประจำตัวของคุณ โดยเฉพาะอย่างยิ่งอาการต่อไปนี้

• เลือดออกในลำไส้
• ลำไส้อุดตัน
• ลำไส้ใหญ่ทะลุ
• ตื่นตัวน้อยลง
• อาการขาดน้ำ
• ระบบย่อยช้าลง
• เพิ่งได้รับการผ่าตัด

ขนาดยา

ข้อมูลเหล่านี้ไม่สามารถแทนคำปรึกษาทางการแพทย์ ควรปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกร ก่อนใช้ถ่านกัมมันต์

ขนาดถ่านกัมมันต์สำหรับผู้ใหญ่

สำหรับการรับประทานยาเกินขนาดหรืออาการเป็นพิษ

สำหรับช่วงเริ่มต้น ใช้ขนาด 50 ถึง100 กรัม

ทานซ้ำทุกๆ 2 ถึง 4 ชั่วโมง โดยให้มีขนาด 12.5 กรัมต่อชั่วโมง

ขนาดถ่านกัมมันต์สำหรับเด็ก

รับประทาน 10 ถึง 25 กรัม

หากลืมรับประทานควรทำอย่างไร

หากคุณลืมใช้ยาควรรีบใช้ทันทีที่นึกได้ หรือถ้าหากใกล้ถึงเวลาใช้ยาครั้งต่อไป ให้ข้ามรอบไปใช้ยาตามตารางปกติ ไม่ควรเพิ่มขนาดยา

กรณีฉุกเฉินหรือการใช้ยาเกินขนาด

หากเกิดเหตุฉุกเฉินหรือใช้ยาเกินขนาด ควรแจ้งเหตุฉุกเฉิน หรือนำส่งห้องฉุกเฉินใกล้บ้านโดยทันที

ปริมาณการใช้ถ่านกัมมันต์ อาจแตกต่างกันไปในผู้ป่วยแต่ละบุคคล โดยขึ้นอยู่กับอายุ สุขภาพและปัจจัยอื่นๆ การใช้ยาสมุนไพรนั้นอาจไม่ได้มีความปลอดภัยเสมอ จึงควรปรึกษานักสมุนไพรศาสตร์หรือแพทย์ในเรื่องปริมาณที่เหมาะสม

รูปแบบของยา

รูปแบบของ ถ่านกัมมันต์

ถ่านกัมมันต์อยู่ในรูปแบบดังต่อไปนี้

• แบบน้ำ
• ชนิดน้ำแขวนตะกอน
• แบบเม็ด (ชนิดแคปซูล)
• แบบเคี้ยว 
• ชุดผงถ่านกัมมันต์
• แบบผงสำหรับแขวนตะกอน