ตับโต อาการ สาเหตุ และการรักษา

ตับโต เป็นภาวะที่ตับมีขนาดใหญ่กว่าปกติ ซึ่งอาจเกิดได้จากหลายสาเหตุ เช่น ดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ แพ้ยา ติดเชื้อไวรัสหรือเชื้อแบคทีเรีย มะเร็งตับ ไขมันในตับ ส่งผลให้มีอาการอาเจียน น้ำหนักลด อ่อนเพลีย แน่นท้อง หากไม่ได้รับการรักษาอาจส่งผลกระทบต่อตับในระยะยาวจนอาจทำให้ตับเสียหายได้ ดังนั้น จึงควรหมั่นสังเกตตัวเองอย่างสม่ำเสมอ เมื่อพบความปกติควรเข้าพบคุณหมอเพื่อทำการตรวจนิจฉัยและทำการรักษา

คำจำกัดความ

ตับโต คืออะไร

ตับโต (Hepatomegaly) คือ ภาวะที่ตับมีขนาดใหญ่กว่าปกติ ในผู้ป่วยบางรายอาจส่งผลให้ตับและม้ามมีขนาดโตขึ้นพร้อมกัน โดยจะเรียกว่า ภาวะตับและม้ามโต (Hepatosplenomegaly)

ตับเป็นอวัยวะหนึ่งในระบบย่อยอาหาร ที่ช่วยกระบวนการย่อยอาหาร และทำหน้าที่สำคัญอื่น ๆ อีกมากมาย เช่น สร้างน้ำดีเพื่อช่วยสลายอาหารให้เป็นพลังงาน สังเคราะห์สารเคมีที่จำเป็นไม่ว่าจะเป็นฮอร์โมนต่าง ๆ ช่วยกำจัดสารพิษต่าง ๆ จากเส้นเลือด เช่น สารพิษจากยา เครื่องดื่มแอลกอฮอล์ ยาเสพติด นอกจากนี้ ยังช่วยควบคุมการสะสมไขมัน รวมทั้งการสร้างและปลดปล่อยคอเลสเตอรอล

อาการ

อาการของตับโต

สัญญาณบ่งชี้และอาการของตับโต อาจมีดังนี้

• อาการปวดบริเวณช่องท้องด้านขวาบน
• อ่อนเพลีย
• ปวดกล้ามเนื้อ
• คลื่นไส้
• เบื่ออาหารและน้ำหนักลด
• ผิวหนังและตาขาวเป็นสีเหลือง (ดีซ่าน)

ภาวะตับโตอาจเกิดจากโรคต่าง ๆ ที่รุนแรง หากไม่เข้ารับการรักษาอาจทำให้เกิดอาการแทรกซ้อนขั้นรุนแรง ดังนี้

• ภาวะตับแข็ง
• โรคสมองจากโรคตับ (Hepatic Encephalopathy)
• โรคมะเร็งตับ (Hepatocellular Carcinoma)
• ภาวะตับวาย (Liver Failure)
• ความดันโลหิตสูงในหลอดเลือดดำที่เข้าสู่ตับไปสู่หัวใจ
• มะเร็งลุกลาม
• การติดเชื้อลุกลาม

ควรไปพบหมอเมื่อใด

ควรเข้าพบคุณหมอหากมีอาการใด ๆ ที่กล่าวถึงข้างต้น  อย่างไรก็ตาม สถานการณ์และภาวะของโรคมีความแตกต่างกันไปในแต่ละคน จึงควรเข้าพบคุณหมออย่างสม่ำเสมอเพื่อวินิจฉัย และรักษาอย่างเหมาะสม

สาเหตุ

สาเหตุของตับโต

ภาวะตับโตอาจเกิดจากสาเหตุต่าง ๆ ดังนี้

อาการตับอักเสบ หรือไขมันพอกตับ

• ความผิดปกติทางพันธุกรรม ที่ทำให้มีการสะสมตัวของไขมัน โปรตีน หรือสารอื่น ๆ
• โรคอ้วน
• การติดเชื้อ
• การใช้ยาบางชนิด
• เครื่องดื่มแอลกอฮอล์
• สารพิษต่าง ๆ
• โรคตับอักเสบบางชนิด
• โรคแพ้ภูมิตนเอง
• กลุ่มอาการเสี่ยงในการเกิดโรคหัวใจ เช่น ความดันโลหิตสูง น้ำตาลในเลือดสูง ระดับคอเรสเตอรอลสูง ไขมันในช่องท้องสูง

การเจริญเติบโตผิดปกติของอวัยวะภายใน

• ถุงน้ำ
• เนื้องอกที่เริ่มเกิดในหรือแพร่กระจายไปยังตับ

ปัญหาเกี่ยวกับการไหลเวียนโลหิต

• หัวใจวาย ซึ่งเป็นภาวะที่หัวใจไม่สามารถสูบฉีดโลหิตได้ดี
• ลิ่มเลือดในหลอดเลือดตับ ซึ่งเป็นการอุดตันของหลอดเลือดในตับ

ปัจจัยเสี่ยง

ปัจจัยเสี่ยงของตับโต

ปัจจัยที่เพิ่มความเสี่ยงเกี่ยวกับภาวะตับโต อาจมีดังนี้

• การดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์มากเกินไป
• การใช้ยา วิตามิน หรืออาหารเสริมในปริมาณมาก
• การใช้สมุนไพร

การวินิจฉัยและการรักษา

ข้อมูลที่นำเสนอในที่นี้ ไม่สามารถใช้แทนข้อแนะนำทางการแพทย์ ให้ปรึกษาคุณหมอสำหรับข้อมูลเพิ่มเติม

การวินิจฉัย

โดยทั่วไปแล้ว คุณหมอจะทำการตรวจร่างกายเพื่อดูว่าตับมีขนาดใหญ่กว่าปกติหรือไม่ อาจมีการตรวจเลือดเพื่อหาสาเหตุต่าง ๆ ที่ทำให้ตับโต นอกจากนี้ คุณหมอยังอาจให้มีการตรวจเพิ่มเติม ดังนี้

• อัลตราซาวด์ (Ultrasound)
• การตรวจด้วยซีทีสแกน (CT Scan)
• การตรวจด้วยการตรวจด้วยคลื่นแม่เหล็กไฟฟ้า (MRI)

การรักษา

ทางเลือกในการรักษาขึ้นอยู่กับความผิดปกติพื้นฐานที่ทำให้เกิดภาวะตับโต หรือคุณหมออาจแนะนำทางเลือกอื่น ๆ ดังนี้

• การใช้ยาและการรักษาภาวะตับวาย หรือการติดเชื้อ เช่น ไวรัสตับอักเสบซี
• การใช้เคมีบำบัด หรือการฉายรังสีสำหรับมะเร็งตับ
• การผ่าตัด
• การปลูกถ่ายตับ สำหรับตับที่ได้รับความเสียหาย
• การรักษาสาเหตุของมะเร็งระยะแพร่กระจาย
• การรักษามะเร็งต่อมน้ำเหลือง หรือมะเร็งเม็ดเลือดขาว โดยขึ้นอยู่กับชนิดของมะเร็ง ระดับการลุกลาม และสุขภาพโดยทั่วไปของผู้ป่วย
• การเลิกดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ และเลิกใช้ยาเสพติดอื่น ๆ

การปรับไลฟ์สไตล์และการดูแลตัวเอง

การปรับไลฟ์สไตล์และการดูแลตัวเองเพื่อรับมือกับภาวะตับโต

เนื่องจากมีปัจจัยเกี่ยวกับไลฟ์สไตล์หลายประการที่ทำให้เกิดภาวะตับโต การเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมของผู้ป่วยอาจลดความเสี่ยงสำหรับตับโตได้ ดังนี้

• รับประทานอาหารที่มีประโยชน์ และออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ ในผู้ป่วยที่มีน้ำหนักเกินเกณฑ์มาตรฐาน คุณหมออาจแนะนำให้ลดน้ำหนักด้วย
• หากเป็นโรคเบาหวาน ควรควบคุมน้ำตาลในเลือดให้อยู่ในเกณฑ์ปกติ
• จำกัดการดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์และงดดื่ม โดยคุณหมอสามารถบอกได้ว่าการดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ของคุณมากเกินไปหรือไม่
• ปรึกษาคุณหมอก่อนรับประทานอาหารเสริมหรือวิตามิน เนื่องจากอาจมีปฏิกิริยาต่อการทำงานของตับ
• ปรึกษาคุณหมอเกี่ยวกับการบริโภคอาหารเสริมสมุนไพร
• ปฏิบัติตามข้อแนะนำของนายจ้างอย่างเคร่งครัด เกี่ยวกับการจัดการความปลอดภัย หากต้องทำงานกับสารเคมีต่าง ๆ เช่น ยาฆ่าแมลง ผลิตภัณฑ์ทำความสะอาดแบบฉีดละออง

หากคุณมีข้อสงสัย โปรดปรึกษาแพทย์เพื่อให้เข้าใจได้ดีขึ้นถึงวิธีการรักษาที่ดีที่สุดสำหรับคุณ