กระเพาะปัสสาวะอักเสบ สาเหตุ อาการ และการรักษา

กระเพาะปัสสาวะอักเสบ เป็นโรคติดเชื้อในทางเดินปัสสาวะชนิดหนึ่ง ที่มักเกิดขึ้นจากการติดเชื้อแบคทีเรีย ทำให้เกิดอาการแสบร้อนขณะปัสสาวะ ปัสสาวะบ่อย ปัสสาวะเป็นเลือด และอาการอื่น ๆ ที่เกี่ยวข้องกับทางเดินปัสสาวะ โรคนี้มักจะรักษาได้ด้วยการใช้ยาปฏิชีวนะเพื่อรักษาการติดเชื้อ แต่หากเป็นโรคกระเพาะปัสสาวะอักเสบที่ไม่ได้เกิดจากการติดเชื้อ การรักษาก็จะมุ่งเน้นไปที่การจัดการกับสาเหตุที่ทำให้เกิดโรคแทน

คำจำกัดความ

กระเพาะปัสสาวะอักเสบ คืออะไร

โรคกระเพาะปัสสาวะอักเสบ เป็นการอักเสบของกระเพาะปัสสาวะที่มักเกิดขึ้นจากการติดเชื้อแบคทีเรียในทางเดินปัสสาวะ แต่ในบางครั้งก็อาจเกิดจากสาเหตุอื่นที่ไม่ใช่การติดเชื้อ เช่น การใช้ยาบางชนิด การฉายรังสี การแพ้สารเคมี หรืออาจเป็นอาการหนึ่งของโรคอื่น เช่น โรคเบาหวาน โรคนิ่วในไต ทำให้กระเพาะปัสสาวะเกิดการอักเสบ และมีอาการแสบร้อนขณะปัสสาวะ

โดยปกติ โรคกระเพาะปัสสาวะอักเสบจะพบได้บ่อยในเพศหญิง เนื่องจากลักษณะโครงสร้างของทางเดินปัสสาวะที่สั้นกว่า ทำให้เชื้อโรคมีโอกาสเข้าถึงกระเพาะปัสสาวะได้ง่ายกว่าในเพศชาย

อาการ

อาการของกระเพาะปัสสาวะอักเสบ

อาการของกระเพาะปัสสาวะอักเสบอาจมี ดังต่อไปนี้

• มีอาการแสบร้อนขณะปัสสาวะ
• ปัสสาวะบ่อย แต่อาจปัสสาวะน้อย
• ปัสสาวะมีสีเข้ม ขุ่น หรือมีกลิ่นเหม็นรุนแรง
• มีอาการปวดบริเวณท้องน้อย
• มีไข้ อ่อนแรง
• รู้สึกเจ็บขณะมีเพศสัมพันธ์

อาการของกระเพาะปัสสาวะอักเสบในเด็กเล็ก

สำหรับเด็กเล็ก อาจสังเกตอาการได้ ดังนี้

• ปัสสาวะราดในตอนกลางวัน
• อ่อนแรง
• เบื่ออาหาร
• หงุดหงิดง่าย

โดยส่วนใหญ่ อาการของโรคกระเพาะปัสสาวะมักจะหายไปได้เองภายในเวลาไม่กี่วัน แต่หากเชื้อลุกลาม อาจทำให้เกิดปัญหาสุขภาพที่รุนแรงมากกว่า เช่น ไตอักเสบ และควรได้รับการรักษาอย่างเร่งด่วน

ควรไปพบคุณหมอเมื่อไหร่

หากเกิดอาการดังต่อไปนี้ ควรไปพบคุณหมอเพื่อเร่งทำการรักษาในทันที เพราะอาจเป็นสัญญาณของติดเชื้อที่รุนแรงได้

• มีเลือดออกปนกับปัสสาวะ
• ไข้สูง หนาวสั่น
• อาเจียน
• ปวดหลังหรือข้างลำตัว

นอกจากนี้ หากอาการยังคงไม่หายไป หรืออาการกำเริบอีกครั้ง หลังจากทำการรักษา ก็ควรติดต่อคุณหมอเช่นกัน

สาเหตุ

สาเหตุของกระเพาะปัสสาวะอักเสบ

กระเพาะปัสสาวะอักเสบ อาจเกิดจากสาเหตุ ดังต่อไปนี้

• การติดเชื้อทางเดินปัสสาวะ โดยส่วนใหญ่มักจะเป็นการติดเชื้อแบคทีเรีย เช่น เชื้ออีโคไล (E. coli) ที่สามารถพบได้บนผิวหนังและลำไส้เล็ก ซึ่งปัจจัยต่าง ๆ เช่น การมีเพศสัมพันธ์ การเช็ดทำความสะอาดจากบริเวณทวารหนักมายังอวัยวะเพศ อาจทำให้เชื้อโรคมีโอกาสสัมผัสกับรูปัสสาวะ และทำให้เกิดการติดเชื้อทางเดินปัสสาวะได้
• การใช้ยาบางชนิด เช่น ไซโคลฟอสฟาไมด์ (Cyclophosphamide) ไอฟอสฟาไมด์ (Ifosfamide) ที่มักใช้ในการทำเคมีบำบัด อาจทำให้เกิดการอักเสบของกระเพาะปัสสาวะได้
• การฉายรังสีบำบัด เพื่อทำการรักษาบริเวณอุ้งเชิงกราน อาจทำให้เนื้อเยื่อบริเวณอุ้งเชิงกราน รวมถึงกระเพาะปัสสาวะ เกิดการเสียหาย และเกิดอาการอักเสบได้
• สิ่งแปลกปลอมที่สอดใส่ในทางเดินปัสสาวะ เช่น สายสวนปัสสาวะ อาจทำให้เกิดอาการอักเสบของกระเพาะปัสสาวะได้
• โรคเรื้อรัง เช่น กลุ่มอาการปวดกระเพาะปัสสาวะ โรคเบาเหวาน นิ่วในไต ภาวะต่อมลูกหมากโต อาจเป็นสาเหตุที่ทำให้กระเพาะปัสสาวะอักเสบได้

ปัจจัยเสี่ยง

ปัจจัยเสี่ยงของกระเพาะปัสสาวะอักเสบ

ปัจจัยที่อาจเพิ่มความเสี่ยงในการเกิดกระเพาะปัสสาวะอักเสบ มีดังต่อไปนี้

การวินิจฉัยและการรักษาโรค

ข้อมูลในที่นี้ไม่มีเจตนาให้ใช้ทดแทนคำแนะนำทางการแพทย์ควรปรึกษาแพทย์ทุกครั้งเพื่อสอบถามข้อมูลเพิ่มเติม

การวินิจฉัยกระเพาะปัสสาวะอักเสบ

คุณหมอสามารถวินิจฉัยโรคกระเพาะปัสสาวะอักเสบได้ จากการซักประวัติและตรวจร่างกายเบื้องต้นเพื่อดูอาการ จากนั้นคุณหมอก็อาจทำการตรวจอื่น ๆ เพิ่มเติม ดังนี้

• การตรวจปัสสาวะ เพื่อตรวจหาเชื้อแบคทีเรีย เลือด หรือน้ำหนอง ที่อาจปะปนในปัสสาวะ
• การส่องกล้องตรวจกระเพาะปัสสาวะ (Cystoscopy) โดยการสอดท่อขนาดเล็กที่มีกล้องเข้าไปในท่อปัสสาวะ เพื่อตรวจดูลักษณะและความผิดปกติของกระเพาะปัสสาวะ
• การฉายภาพกระเพาะปัสสาวะ สำหรับโรคกระเพาะปัสสาวะที่ยังไม่แน่ชัดว่าเกิดจากการติดเชื้อทางเดินปัสสาวะ อาจจำเป็นต้องสแกนฉายภาพภายในกระเพาปัสสาวะเพิ่มเติมเพื่อหาสาเหตุที่อาจนำไปสู่การอักเสบ เช่น เนื้องอก

การรักษากระเพาะปัสสาวะอักเสบ

สำหรับโรคกระเพาะปัสสาวะอักเสบที่มีอาการเล็กน้อย อาจสามารถหายได้เองภายในไม่กี่วัน โดยไม่จำเป็นต้องทำการรักษา อย่างไรก็ตาม การรักษาโรคกระเพาะปัสสาวะอักเสบ ขึ้นอยู่กับสาเหตุที่ทำให้เกิดโรค ดังนี้

• การใช้ยาปฏิชีวนะ สำหรับโรคกระเพาะปัสสาวะอักเสบที่เกิดจากการติดเชื้อ คุณหมอจะให้รับประทานยาปฏิชีวนะเพื่อรักษาการติดเชื้อ ควรรับประทานยาให้ครบตามที่คุณหมอกำหนด อย่าหยุดกินยาเองโดยไม่ได้รับอนุญาต เพราะอาจทำให้เชื้อโรคดื้อยาได้
• กระบวนการทางการแพทย์ เช่น การผ่าตัดกระเพาะปัสสาวะ การขยายกระเพาะปัสสาวะด้วยน้ำหรือแก๊ส สำหรับผู้ที่มีอาการกระเพาะปัสสาวะอักเสบเนื่องจากความผิดปกติทางกายภาพของกระเพาะปัสสาวะ เช่น มีแผลเป็น
• การกระตุ้นประสาทด้วยไฟฟ้าผ่านทางผิวหนัง (Nerve stimulation) เพื่อช่วยบรรเทาอาการปวด และช่วยลดความถี่ในการปัสสาวะ

การปรับเปลี่ยนไลฟ์สไตล์และการดูแลตัวเอง

การปรับเปลี่ยนไลฟ์สไตล์และการดูแลตัวเองเพื่อป้องกันกระเพาะปัสสาวะอักเสบ

การเปลี่ยนไลฟ์สไตล์และดูแลตัวเอง อาจทำได้ดังนี้

• รักษาความสะอาดของอวัยวะเพศให้ดี ล้างทำความสะอาดทุกครั้งหลังจากขับถ่าย ควรระวังไม่เช็ดทำความสะอาดจากส่วนทวารหนักมาด้านหน้า 
• ปัสสาวะให้บ่อย อย่าอั้นปัสสาวะนาน ๆ 
• ดื่มน้ำมาก ๆ โดยเฉพาะผู้ที่ต้องทำเคมีบำบัดและฉายแสงบำบัด 
• หลีกเลี่ยงการใช้ผลิตภัณฑ์ที่อาจทำให้ระคายเคือง เช่น น้ำหอม แป้งฝุ่น กับอวัยวะเพศ เพราะอาจทำให้ระบบทางเดินปัสสาวะระคายเคืองและอักเสบ 
• ปัสสาวะและทำความสะอาดอวัยวะเพศหลังมีเพศสัมพันธ์