Dehydration คือ ภาวะขาดน้ำ อันตรายที่หญิงตั้งครรภ์ต้องระวัง

Dehydration คือ ภาวะขาดน้ำที่อาจเกิดขึ้นได้ในช่วงตั้งครรภ์ โดยปกติคุณแม่ควรดื่มน้ำให้ได้อย่างน้อยวันละ 8-10 แก้ว เพราะน้ำถือเป็นปัจจัยสำคัญที่ช่วยให้ทารกในครรภ์มีสุขภาพสมบูรณ์แข็งแรง นอกจากนั้น ร่างกายแม่จำเป็นต้องใช้น้ำในการสร้างรกซึ่งทำหน้าที่ส่งสารอาหารและออกซิเจนจากแม่ไปสู่ลูก รวมไปถึงต้องใช้น้ำในการสร้างน้ำคร่ำอีกด้วย หากคุณแม่ตั้งครรภ์ดื่มน้ำไม่เพียงพอต่อความต้องการของร่างกาย อาจต้องประสบกับ Dehydration หรือภาวะขาดน้ำระหว่างตั้งครรภ์ที่เป็นอันตรายทั้งต่อแม่ละลูกในท้องได้

เหตุใดคุณแม่ตั้งครรภ์จึงเสี่ยงเกิด Dehydration

Dehydration คือ ภาวะขาดน้ำ หรือการที่ร่างกายมีน้ำหรือของเหลวน้อยกว่าปริมาณที่สูญเสียไป จึงส่งผลให้ระบบต่าง ๆ ในร่างกายทำงานผิดปกติ เป็นภาวะที่พบได้บ่อยในหญิงตั้งครรภ์ สาเหตุของภาวะ Dehydration มาจากปัจจัยต่าง ๆ ดังนี้

หนึ่งในสาเหตุหลักของ Dehydration ในช่วงแรกของการตั้งครรภ์คือ ขณะตั้งครรภ์ ร่างกายจะมีการสร้างเม็ดเลือดเพิ่มขึ้นอีกถึง 50% ร่างกายจึงต้องการน้ำมากกว่าปกติ

• อาการแพ้ท้อง

กว่า 50% ของหญิงตั้งครรภ์ต้องประสบกับอาการแพ้ท้อง คลื่นไส้ อาเจียน วิงเวียนศีรษะ ปัสสาวะมากกว่าปกติ รวมไปถึงเหงื่อออก ร่างกายจึงสูญเสียน้ำมากขึ้น โดยปกติแล้ว อาการแพ้ท้องนี้จะเกิดขึ้นบ่อยในช่วงไตรมาสแรก และจะค่อย ๆ ลดลงในช่วงไตรมาสที่สองของการตั้งครรภ์ อย่างไรก็ตาม หญิงตั้งครรภ์บางรายอาจมีอาการแพ้ท้องอย่างรุนแรง (Hyperemesis gravidarum) ที่นอกจากจะทำให้คลื่นไส้หนัก อาเจียนอย่างรุนแรง และขาดน้ำแล้ว ยังทำให้น้ำหนักตัวลดระหว่างตั้งครรภ์ได้อีกด้วย

• การสร้างน้ำคร่ำ

ตัวอ่อนหรือทารกในครรภ์จะเจริญเติบโตอยู่ในถุงน้ำคร่ำ น้ำคร่ำมีหน้าที่ช่วยให้ทารกสามารถเคลื่อนไหว และพัฒนาระบบโครงกระดูกและกล้ามเนื้อได้สะดวก ทั้งยังช่วยปกป้องทารกจากแรงกระแทกต่างๆ ซึ่งการสร้างน้ำคร่ำจำเป็นต้องใช้น้ำ จึงอาจเป็นสาเหตุให้หญิงตั้งครรภ์เกิดภาวะขาดน้ำได้

• ดื่มน้ำไม่เพียงพอ

โดยปกติแล้ว หญิงตั้งครรภ์ควรดื่มน้ำเปล่าให้ได้อย่างน้อยวันละ 8-10 แก้ว หรือบางคนอาจต้องดื่มน้ำอย่างน้อย 12 แก้ว ขึ้นอยู่กับความต้องการของร่างกายแต่ละคน ระบบต่าง ๆ ในร่างกายจึงจะทำงานได้เป็นปกติ หากดื่มน้ำไม่เพียงพอ ก็อาจทำให้เกิดภาวะขาดน้ำระหว่างตั้งครรภ์ได้

• เหงื่อออกมาก

เหงื่อออกหรือขี้ร้อน ถือเป็นอาการปกติของคุณแม่ตั้งครรภ์ แต่บางคนอาจมีเหงื่อออกมาก หรือขี้ร้อนกว่ากว่าปกติ จึงอาจทำให้ร่างกายสูญเสียน้ำมากถึงขั้นขาดน้ำ

• ท้องเสีย หรือ อุจจาระร่วง

ในช่วงไตรมาสที่สามของการตั้งครรภ์ ว่าที่คุณแม่อาจมีอาการท้องเสียบ่อย ซึ่งเป็นผลมาจากการเปลี่ยนแปลงของฮอร์โมน ประกอบกับอาหารที่กินเข้าไป หากไม่ดื่มน้ำชดเชยให้เพียงพอก็อาจเกิดภาวะขาดน้ำได้

• สภาพอากาศ

อากาศร้อนและความชื้นทำให้ร่างกายสูญเสียน้ำมากขึ้น จึงอาจเกิดภาวะขาดน้ำได้ นอกจากนี้การเปิดเครื่องปรับอากาศ ก็อาจทำให้อากาศในห้องแห้งเกินไป จนร่างกายสูญเสียน้ำ หรือความชุ่มชื้นได้เช่นกัน

• อายุ

อาการขาดน้ำ เป็นภาวะที่พบได้บ่อยในหญิงตั้งครรภ์ที่มีอายุ 35 ปีขึ้นไป เนื่องจากร่างกายสามารถกักเก็บน้ำได้น้อยลง ว่าที่คุณแม่ในวัยนี้จึงควรดื่มน้ำเป็นประจำ เพื่อให้ร่างกายชุ่มชื้นอยู่เสมอ

• การออกกำลังกาย

หากหญิงตั้งครรภ์ชอบออกกำลังกาย ทำกิจกรรม หรือเคลื่อนไหวร่างกายอยู่ตลอดเวลา ก็อาจทำให้เหงื่อออกมาก ร่างกายสูญเสียน้ำไปกับเหงื่อ จนขาดน้ำได้ โดยเฉพาะอย่างยิ่งเวลาที่อากาศร้อนมาก ๆ

• ปัญหาสุขภาพบางประการ

ไข้ หรืออาการตัวร้อน รวมไปถึงปัญหาสุขภาพที่ส่งผลกระทบต่อกระบวนการเมตาบอลิซึม เช่น ไตวาย เบาหวาน และโรคระบบทางเดินอาหาร อย่าง โรคเซลิแอค (โรคแพ้กลูเตน) หรือโรคโครห์น (Crohn’s disease) ก็สามารถทำให้เกิดภาวะขาดน้ำระหว่างตั้งครรภ์ได้เช่นกัน

สัญญาณและอาการ Dehydration คือ

หากอยู่ในภาวะขาดน้ำระหว่างตั้งครรภ์ ร่างกายจะเริ่มส่งสัญญาณ หรือมีอาการบางอย่าง เช่น กระหายน้ำ ขี้ร้อนกว่าปกติ ปัสสาวะมีสีเหลืองเข้มขึ้น รวมถึงอาการต่างๆ เหล่านี้

• รู้สึกปากแห้ง คอแห้ง
• ง่วงนอน
• ริมฝีปากและผิวหนังแห้ง
• ไม่ค่อยปวดปัสสาวะ หรือปัสสาวะออกน้อย
• ปวดศีรษะ
• ท้องผูก หรืออุจจาระเป็นก้อนแข็ง
• วิงเวียนศีรษะ
• มีการหดรัดตัวของมดลูก หรือเจ็บครรภ์หลอก (Braxton Hicks contractions)

อาการข้างต้นสามารถบรรเทาได้ด้วยการดื่มน้ำให้มาก ๆ และพักผ่อนให้เพียงพอ แต่หากคุณแม่ตั้งครรภ์มีอาการดังต่อไปนี้ ถือว่าอยู่ในภาวะขาดน้ำขั้นรุนแรง ควรรีบไปพบคุณหมอทันที

• กระหายน้ำอย่างหนัก
• ปาก ผิวหนัง และโพรงจมูกแห้งผาก
• หงุดหงิดฉุนเฉียว และสับสนมึนงง
• ไม่ปัสสาวะ หรือปัสสาวะน้อยมาก
• ปัสสาวะมีสีเข้มมาก
• ตาโหล
• หัวใจเต้นรัว และหายใจถี่
• ความดันโลหิตต่ำ

อันตรายจากภาวะ Dehydration ระหว่างตั้งครรภ์

อันตรายจากภาวะ Dehydration สามารถส่งผลกระทบร้ายแรงต่อคุณแม่และทารกได้ทั้งระหว่างอยู่ในครรภ์และหลังคลอด ดังนี้

ผลกระทบต่อทารก

• ทำให้มีภาวะหลอดประสาทไม่ปิด (Neural tube defect / NTDs)
• เด็กคลอดก่อนกำหนด
• เด็กพิการแต่กำเนิด

ผลกระทบต่อคุณแม่

• ทำให้ผลิตน้ำคร่ำได้น้อย
• แพ้ท้องรุนแรงขึ้น
• ทำให้เป็นตะคริวและอ่อนเพลียง่าย
• ผลิตน้ำนมได้น้อย
• ทำให้เป็นโรคติดเชื้อทางเดินปัสสาวะ

Dehydration ป้องกันได้อย่างไรบ้าง

ภาวะขาดน้ำ สามารถป้องกันได้ อาจปฏิบัติตามคำแนะนำดังต่อไปนี้

• ดื่มน้ำให้เพียงพอต่อความต้องการของร่างกาย สังเกตได้จากปัสสาวะออกมาเป็นน้ำใส ๆ หรือมีสีเหลืองอ่อน ๆ โดยเฉพาะคุณแม่ตั้งครรภ์ที่ออกกำลังกายหรือทำกิจกรรมนอกบ้านบ่อย ๆ ทำให้เสียเหงื่อมากขึ้น
• งดอาหารและเครื่องดื่มที่มีคาเฟอีน เช่น กาแฟ น้ำอัดลม ชอกโกแลต ไอศกรีม หรือหากงดไม่ได้ หลังรับประทานอาหารควรดื่มน้ำตามให้มาก ๆ เพราะอาหารและเครื่องดื่มเหล่านี้อาจทำให้เกิดภาวะขาดน้ำระหว่างตั้งครรภ์ได้
• หลีกเลี่ยงกิจกรรมที่ทำให้ร่างกายร้อนเกินไป เช่น การเคลื่อนไหวร่างกายหรือทำกิจกรรมในอากาศร้อน การออกกำลังกายอย่างหนัก เพราะถึงแม้การขยับร่างกายจะดีต่อว่าที่คุณแม่ แต่หากมากเกินไปก็อาจทำให้เกิดภาวะขาดน้ำได้เช่นกัน

เมื่อใดที่ควรไปหาคุณหมอ

หญิงตั้งครรภ์อาจไม่แน่ใจว่า ตัวเองเป็น Dehydration ภาวะขาดน้ำรุนแรงแค่ไหน แต่หากดื่มน้ำหรือเครื่องดื่มเกลือแร่แล้วอาการไม่ดีขึ้น หรือมีอาการเหล่านี้ร่วมด้วยควรรีบไปโรงพยาบาลทันที

• รู้สึกว่ารูปแบบการเคลื่อนไหวของทารกในครรภ์เปลี่ยนไป
• มีเลือดหรือของเหลวไหลออกมาจากช่องคลอด
• มดลูกหดรัดตัว ซึ่งอาจเป็นสัญญาณของการคลอดก่อนกำหนด
• เคยตรวจพบว่ามีปัญหาสุขภาพร้ายแรง เช่น ไตวาย
• อาเจียน หรือท้องเสียนานเกิน 12 ชั่วโมง
• เหงื่อไม่ออกทั้งที่ดื่มน้ำเป็นประจำ
• ปัสสาวะน้อยลง หรือไม่ปัสสาวะเลย
• เป็นลมหมดสติ มีอาการชัก หรือมึนงง

Dehydration คือ ภาวะขาดน้ำ ซึ่งระหว่างตั้งครรภ์หากเกิดภาวะนี้สามารถรักษาได้หลายวิธี ขึ้นอยู่กับความรุนแรงของอาการ และสภาพร่างกายผู้ป่วย เช่น การให้สารน้ำทางหลอดเลือดดำ การให้อิเล็กโทรไลต์ (electrolyte) หรือเกลือแร่ เช่น โซเดียม แมกนีเซียม ที่ช่วยให้ร่างกายดูดซืมของเหลวได้ดีขึ้น หากมีภาวะขาดน้ำระหว่างตั้งครรภ์ ผู้ป่วยบางรายอาจต้องนอนพักรักษาตัวที่โรงพยาบาลเพื่อรอดูอาการด้วย