วงจรการตอบสนองทางเพศ (Sexual Response Cycle) หมายถึง ลำดับการเปลี่ยนแปลงของร่างกายและอารมณ์ที่เกิดขึ้นเมื่อได้รับการกระตุ้นทางเพศหรือเมื่อทำกิจกรรมทางเพศ เช่น มีเพศสัมพันธ์ ช่วยตัวเอง ซึ่งสามารถแบ่งออกได้เป็น 4 ระยะ ได้แก่ มีอารมณ์ (Excitement) ความตื่นตัว (Plateau) การถึงจุดสุดยอด (Orgasm) และกลับสู่ภาวะปกติ (Resolution) การเรียนรู้เกี่ยวกับวงจรการตอบสนองทางเพศในแต่ละช่วง อาจสามารถช่วยทำให้ความสัมพันธ์กับคนรักดีขึ้นได้
[embed-health-tool-ovulation]
วงจรการตอบสนองทางเพศ คืออะไร
วงจรการตอบสนองทางเพศ มี 4 ระยะ ได้แก่
- มีอารมณ์
- ความตื่นตัว
- การถึงจุดสุดยอด
- กลับสู่ภาวะปกติ
ทั้งผู้ชายและผู้หญิงจะมี 4 ระยะนี้เกิดขึ้นในวงจรการตอบสนองทางเพศ แต่ระยะเวลาจะต่างกัน ตัวอย่างเช่น แทบจะเป็นไปไม่ได้เลยที่คู่รักจะถึงจุดสุดยอดพร้อมกัน นอกจากนี้ความรุนแรงของการตอบสนอง และเวลาที่ใช้ในแต่ละระยะ จะแตกต่างกันไปในแต่ละบุคคล ซึ่งการเข้าใจความแตกต่างนี้อาจช่วยให้คู่รักเข้าใจร่างกาย และการตอบสนองของอีกฝ่ายมากขึ้น
ระยะที่ 1 เกิดอารมณ์
โดยทั่วไประยะที่ 1 จะสามารถคงอยู่ตั้งแต่เวลาเพียงไม่กี่นาที จนถึงเวลาหลายชั่วโมง โดยมีลักษณะดังนี้
- ความตึงเครียดของกล้ามเนื้อเพิ่มขึ้น
- อัตราการเต้นของหัวใจเพิ่มขึ้นและหายใจเร็วขึ้น
- ผิวอาจมีสีเลือดฝาด (ผิวที่หน้าอกหรือหลังแดงขึ้น)
- หัวนมตั้งขึ้นหรือแข็งขึ้น
- เลือดไหลเวียนไปยังอวัยวะเพศมากขึ้น ส่งผลให้คลิตอริส (Clitoris) และแคมเล็ก (Labia Minora) ในอวัยวะเพศหญิงจะบวมขึ้น และในเพศชายจะเกิดการแข็งตัวของอวัยวะเพศชาย
- เกิดสารหล่อลื่นตามธรรมชาติในช่องคลอด
- หน้าอกของผู้หญิงจะเต่งตึงขึ้น และผนังช่องคลอดเริ่มบวม
- อัณฑะของผู้ชายจะบวม และจะเริ่มหลั่งสารหล่อลื่น
ระยะที่ 2 ความตื่นตัว
ระยะที่ 2 จะเป็นระยะก่อนไปถึงการถึงจุดสุดยอด ซึ่งมีลักษณะดังนี้
- การเปลี่ยนแปลงที่เริ่มในระยะที่ 1 จะทวีความรุนแรงมากขึ้น
- ช่องคลอดยังคงบวม เนื่องจากการไหลเวียนของเลือดเพิ่มขึ้น และผนังช่องคลอดจะเปลี่ยนเป็นสีม่วงเข้ม
- คลิตอริสของผู้หญิงจะอ่อนไหวมากขึ้น (อาจรู้สึกเจ็บเมื่อสัมผัส) และจะหดตัวเข้าไปในกลีบคลุมคลิตอริส (Clitoral hood) เพื่อหลีกเลี่ยงการกระตุ้นจากอวัยวะเพศชายโดยตรง
- อัณฑะของผู้ชายจะกระชับขึ้น
- การหายใจ อัตราการเต้นของหัวใจ และความดันโลหิตยังคงเพิ่มขึ้น
- กล้ามเนื้อเกร็งกระตุกอาจเริ่มขึ้นที่เท้า ใบหน้า และมือ
- ความตึงเครียดของกล้ามเนื้อเพิ่มขึ้น
ระยะที่ 3 การถึงจุดสุดยอด
การถึงจุดสุดยอดเป็นจุดสิ้นสุดของวงจรตอบสนองทางเพศ ที่จะมีระยะเวลาสั้นที่สุด และโดยทั่วไปจะใช้เวลาเพียงไม่กี่วินาทีเท่านั้น ซึ่งจะมีลักษณะดังนี้
- การหดตัวของกล้ามเนื้อเกิดขึ้นโดยอัตโนมัติ
- ความดันโลหิต อัตราการเต้นของหัวใจ และการหายใจ จะอยู่ในอัตราสูงสุด ร่วมกันกับการได้รับออกซิเจนอย่างรวดเร็ว
- กล้ามเนื้อเท้ากระตุกเกร็ง
- การปลดปล่อยความตึงเครียดทางเพศเกิดขึ้นอย่างฉับพลันและรุนแรง
- สำหรับผู้หญิง กล้ามเนื้อช่องคลอดจะหดตัว และมดลูกยังมีการหดตัวเป็นจังหวะ
- สำหรับผู้ชาย การหดตัวเป็นจังหวะของกล้ามเนื้อที่ฐานของอวัยวะเพศชาย ทำให้เกิดการหลั่งอสุจิ
- ผื่นแดง หรือรอยเลือดฝาดบนผิวที่เรียกว่า (Sex flush) จะปรากฏทั่วร่างกาย
ระยะที่ 4 กลับสู่ภาวะปกติ
ระยะนี้เป็นระยะที่ร่างกายค่อยๆ กลับสู่สภาวะปกติ และส่วนที่บวมหรือแข็งตัวจะกลับไปสู่สภาพเดิม คือมีขนาดและสีเหมือนในสภาวะปกติ นอกจากนี้ระยะดังกล่าวยังเป็นการเพิ่มความใกล้ชิดและมีความเหนื่อยล้า
หลังการถึงจุดสุดยอด ผู้หญิงบางคนที่ได้รับการกระตุ้นทางเพศต่อไป อาจถึงจุดสุดยอดได้หลายครั้ง ส่วนผู้ชายต้องการเวลาในการฟื้นฟูหลังจากการถึงจุดสุดยอด หรือที่เรียกว่าระยะดื้อ (Refractory period) ซึ่งในระยะนี้ผู้ชายจะไม่สามารถถึงจุดสุดยอดได้อีกครั้ง และระยะดื้อของผู้ชายจะแตกต่างกันไป รวมถึงจะมีระยะเวลานานขึ้นเมื่ออายุมากขึ้น
