การคุกคามทางเพศ คืออะไร หลีกเลี่ยงได้อย่างไร

การคุกคามทางเพศ เป็นพฤติกรรมที่คน ๆ หนึ่งแสดงหรือประสงค์ต่อคนอีกคนหนึ่งเกี่ยวกับเรื่องเพศ ไม่ว่าจะเป็นการแตะเนื้อต้องตัว การวิจารณ์รูปร่างทรวดทรง หรือการถามถึงประสบการณ์ทางเพศโดยที่ผู้ถูกถามไม่ยินยอม ทั้งนี้ การคุกคามทางเพศมักพบได้ทั่วไปในชีวิตประจำวัน ในที่ทำงาน สถานศึกษา และที่สาธารณะ สำหรับวิธีรับมือการคุกคามทางเพศที่ง่ายที่สุด คือการพูดคุยกับผู้คุกคามโดยตรง ว่าพฤติกรรมดังกล่าวนั้นไม่เหมาะสม และควรหยุดการกระทำนั้น ๆ

การคุกคามทางเพศ คืออะไร

การคุกคามทางเพศ คือ พฤติกรรมเกี่ยวข้องกับเรื่องเพศที่คน ๆ หนึ่งปฏิบัติต่อคนอีกคนหนึ่ง โดยที่อีกฝ่ายไม่ยินยอม อาจเป็นการสัมผัสร่างกายหรือการใช้คำพูดเกี่ยวกับรูปร่างทรวดทรง การถามถึงประสบการณ์ทางเพศ

ในประเทศไทย รายงานฉบับหนึ่งของสำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ เผยแพร่ในปี พ.ศ. 2565 ระบุว่า หญิงไทยถูกละเมิดทางเพศ รวมถึงได้รับความรุนแรงทางกายหรือใจ ไม่น้อยกว่า 7 คน/วัน และมีสถิติผู้หญิงที่เข้ารับการบำบัดรักษาและแจ้งความร้องทุกข์ประมาณ 30,000 คน/ปี

ในขณะเดียวกัน รายงานของสำนักงานว่าด้วยยาเสพติดและอาชญากรรมแห่งสหประชาชาติ เผยแพร่ในปีพ.ศ. 2565 ระบุว่า กว่าร้อยละ 87 ของคดีล่วงละเมิดทางเพศในประเทศไทยไม่เคยมีการแจ้งความกับตำรวจ

นอกจากนี้ ผลการสำรวจชิ้นหนึ่ง เกี่ยวกับการคุกคามทางเพศ โดยบริษัท YouGov บริษัทวิจัยการตลาดแบบครบวงจรนานาชาติของสหราชอาณาจักร เผยแพร่ในปี พ.ศ. 2562 ซึ่งได้สำรวจคนไทยจำนวน 1,107 ราย พบว่า ร้อยละ 21 ของกลุ่มตัวอย่างมีประสบการณ์ถูกคุกคามทางเพศ และสถานที่ที่พบการถูกคุกคามทางมากที่สุดคือพื้นที่สาธารณะต่าง ๆ เช่น รถประจำทาง ไนต์คลับ สถานศึกษา

พฤติกรรมแบบไหนที่จัดว่าเป็นการคุกคามทางเพศ

พฤติกรรมที่เข้าข่ายคุกคามทางเพศนั้นมีอยู่หลายประการ ดังต่อไปนี้

• การพยายามข่มขืนหรือล่วงละเมิดทางเพศ
• การสัมผัสร่างกายด้วยการแตะ หยิก พิง ลูบหัว หรือกอด
• การส่งจดหมาย โทรหา หรือส่งภาพลามกอนาจารให้ โดยอีกฝ่ายไม่ยินยอม
• การจ้อง เดินตาม หรือยืนขวางทางอีกฝ่าย
• การกดดันให้ไปออกเดทด้วย
• การเหยียดเพศ
• การแหย่ หยอกล้อ หรือพูดเรื่องเพศกับอีกฝ่าย
• การขยิบตา ส่งจูบ หรือเลียริมฝีปากให้อีกฝ่าย เมื่ออีกฝ่ายเดินผ่านหน้า
• การแสดงความเห็นต่อรูปร่าง ไม่ว่าโดยตรงหรือทางอ้อม
• การเรียกด้วยสรรพนามที่อีกฝ่ายไม่ยินยอมให้เรียก เช่น ที่รัก คนสวย หนูน้อย
• การเรียกด้วยการผิวปาก
• การถามถึงรสนิยมหรือประสบการณ์ทางเพศของอีกฝ่าย
• การลือถึงประสบการณ์ทางเพศของอีกฝ่าย โดยอีกฝ่ายไม่ยินยอม
• การเล่นมุกตลกเกี่ยวกับเรื่องเพศ

การล่วงละเมิดทางเพศต่างกับการคุกคามทางเพศอย่างไร

การล่วงละเมิดทางเพศ (Sexual Assault) หมายถึง พฤติกรรมทางเพศในเชิงอาชญากรรม ที่บุคคลหนึ่งหรือคนกลุ่มหนึ่ง กระทำต่ออีกบุคคลโดยปราศจากความยินยอม หรือผ่านการข่มขู่ บังคับ หรือทำให้ขาดสติด้วยฤทธิ์ของยาเสพติดหรือเครื่องดื่มแอลกอฮอล์

ทั้งนี้ พฤติกรรมที่จัดเป็นการล่วงละเมิดทางเพศ ประกอบด้วย

• การข่มขืนหรือพยายามข่มขืน
• การสอดใส่อวัยวะเพศ นิ้ว หรือสิ่งของเข้าไปในร่างกายของอีกฝ่าย
• การแอบแตะเนื้อต้องตัวอีกฝ่าย
• การเปิดกระโปรง แอบถ่ายใต้กระโปรง
• การใช้กำลัง วาจา หรืออุบายใด ๆ เพื่อหลอกล่อหรือบังคับให้มีเพศสัมพันธ์ด้วย

จะเห็นได้ว่า พฤติกรรมที่เข้าข่ายการล่วงละเมิดทางเพศนั้นมักเป็นเรื่องของการกระทำมากกว่าการใช้คำพูด นอกจากนั้น พฤติกรรมล่วงละเมิดทางเพศยังจัดเป็นอาชญากรรมอย่างชัดเจน ในขณะที่พฤติกรรมคุกคามทางเพศยังไม่ถูกจัดเป็นอาชญากรรมไปเสียทั้งหมด และยังไม่นับว่าเป็นความผิดตามกฎหมายที่เอาผิดผู้กระทำได้ โดยอาจถูกมองว่าเป็นพฤติกรรมที่ไม่เหมาะสม หรือการแสดงออกที่เสียมารยาทหรือผิดกาลเทศะเท่านั้น

นอกจากนี้ ข้อแตกต่างอีกประการระหว่างการล่วงละเมิดทางเพศและการคุกคามทางเพศคือ การล่วงละเมิดทางเพศส่วนใหญ่เป็นพฤติกรรมทางเพศในระดับรุนแรง และส่งผลต่อร่างกายหรือจิตใจของเหยื่ออย่างเห็นได้ชัด จนอาจไม่สามารถใช้ชีวิตได้ตามปกติ ในขณะที่พฤติกรรมคุกคามทางเพศนั้นอาจทำให้รู้สึกไม่ชอบใจ กลัว กังวลใจ และรู้สึกอับอาย อย่างไรก็ตาม การคุกคามทางเพศอาจนำไปสู่การล่วงละเมิดทางเพศในภายหลังได้

การคุกคามทางเพศส่งผลอย่างไร

การคุกคามทางเพศส่งผลให้มีอาการดังต่อไปนี้ได้

• เครียด วิตกกังวล ซึมเศร้า
• ปวดหัว ปวดหลัง เนื่องจากความเครียด
• ไม่อยากเข้าสังคมหรือร่วมกิจกรรมใด ๆ
• เสียความมั่นใจในตัวเอง
• มีปัญหาเกี่ยวกับการนอนหรือการกิน
• ขาดสมาธิ เสียประสิทธิภาพในการทำงาน
• อยากฆ่าตัวตาย

การคุกคามทางเพศ มีวิธีรับมืออย่างไรบ้าง

เมื่อถูกคุมคามทางเพศ อาจเลือกรับมือกับการคุกคามทางเพศด้วยวิธีการต่อไปนี้

• พูดกับอีกฝ่ายอย่างตรงไปตรงมา ว่าไม่ชอบพฤติกรรมที่แสดงออกมา และควรหยุดแสดงพฤติกรรมดังกล่าว อย่างไรก็ตาม หากเป็นการคุกคามทางเพศในที่ทำงานหรือสถานศึกษา แล้วไม่สะดวกพูดคุยกับผู้คุกคามทางเพศโดยตรง ให้เลือกบอกผ่านหัวหน้า อาจารย์ หรือฝ่ายบุคคลแทน
• เก็บหลักฐาน หรือจดบันทึกเกี่ยวกับพฤติกรรมคุกคามทางเพศที่เจอไว้ เพราะอาจเป็นประโยชน์ในการพูดคุยกับฝ่ายบุคคลหรือการดำเนินคดีทางกฎหมาย หากพฤติกรรมคุกคามทางเพศดังกล่าวเข้าข่ายการกระทำที่ผิดกฎหมาย
• หาพวกพ้อง ในกรณีที่ไม่พร้อมเผชิญกับผู้คุกคามทางเพศเพียงลำพัง อาจปรึกษาผู้ที่ไว้ใจได้ และให้มีคนกลางในการพูดเจรจาเพื่อให้อีกฝ่ายหยุดการกระทำหรือคำพูดที่เป็นการคุกคามทางเพศ
• ขอคำปรึกษาหรือความช่วยเหลือ จากองค์กรที่น่าเชื่อถือหากไม่สามารถจัดการได้ด้วยตนเอง เช่น มูลนิธิ ปวีณา หงสกุล เพื่อเด็กและสตรี ศูนย์ประชาบดี สมาคมส่งเสริมสถานภาพสตรีในพระอุปถัมภ์