ความ หวาดระแวง (Paranoia) เป็นความคิดและความรู้สึกเสมือนกับว่าคุณถูกคุกคาม แม้ว่าความจริงจะไม่เป็นเช่นนั้นก็ตาม ในทางการแพทย์ ความคิดหวาดระแวงยังสามารถอาจอธิบายได้ว่าเป็นภาวะการหลงผิด โดยผู้ป่วยที่มีอาการนี้มักเป็นกังวลต่อเหตุการณ์หลายอย่าง ที่ทำให้พวกเขารู้สึกถูกคุกคาม ผู้ที่อยู่ในภาวะหวาดระแวงขั้นรุนแรง ความกลัวของผู้ป่วยจะเพิ่มระดับขึ้น และทุกคนที่ผุู้ป่วยพบเจอจะถูกดึงไปสู่สารระบบของความกลัวภายในใจ โดยผู้ป่วยก็จะรู้สึกว่าเขาอยู่ตรงกลางของจักรวาลที่คุกคามและเป็นอันตรายอยู่ตลอดเวลา Hello คุณหมอจะพาทุกคนไปรู้จักกับ การหวาดระแวง ว่าเป็นสุขภาพจิตหรือไม่กันค่ะ
มีอะไรบ้างที่สามารถทำให้คุณเกิดความ หวาดระแวง
ทุกคนล้วนประสบภาวะหวาดระแวงแตกต่างกันออกไป ต่อไปนี้เป็นตัวอย่างส่วนหนึ่งของภาวะความคิดหวาดระแวงที่มักพบบ่อยในคนส่วนใหญ่
- มีคนหรือองค์กรแอบพูดถึงคุณลับหลัง
- คนอื่น ๆ กำลังพยายามกีดกันคุณ หรือทำให้คุณดูแย่
- การกระทำหรือความคิดของคุณถูกคนอื่น ๆ แทรกแซง
- คุณถูกควบคุม หรือรัฐบาลกำลังเพ่งเล็งคุณ
- คุณตกอยู่ในอันตราย หรืออาจถูกทำร้ายร่างกายหรือถูกฆ่า
- มีคนกำลังพยายามทำให้คุณหงุดหงิดหรือขุ่นเคืองโดยตั้งใจ
บางคนอาจมีความคิดเหล่านี้เป็นจริงเป็นจังตลอดเวลา หรือเพียงแค่บางโอกาสเมื่ออยู่ในสถานการณ์ตึงเครียด หรือในบางครั้งก็อาจทำให้เกิดอาการซึมเศร้าได้ด้วย
ความหวาดระแวงเป็นปัญหาสุขภาพจิตหรือไม่
ความหวาดระแวงเป็นอาการหนึ่งของความผิดปกติทางจิตบางประเภท แต่ไม่สามารถใช้เป็นการวินิจฉัยโรคได้ ความคิดหวาดระแวงอาจมีตั้งแต่ระดับไม่รุนแรงไปจนถึงรุนแรงมาก และประสบการณ์เหล่านี้อาจค่อนข้างแตกต่างออกไป ขึ้นอยู่กับว่าคุณมีความยึดติดกับความคิดหวาดระแวงอยู่ในระดับใด
- คุณเชื่อในความคิดหวาดระแวงของคุณเป็นเรื่องจริง
- คุณคิดเกี่ยวกับความคิดหวาดระแวงของคุณอยู่ตลอดเวลา
- ความคิดหวาดระแวงทำให้คุณรู้สึกหงุดหงิด
- ความคิดหวาดระแวงส่งผลกับการใช้ชีวิตประจำวันของคุณ
บุคคลจำนวนมาก ซึ่งอาจมากถึงหนึ่งในสาม เกิดภาวะหวาดระแวงแบบไม่รุนแรงในบางช่วงเวลาของชีวิต มักเป็นที่รู้จักว่าเป็นภาวะหวาดระแวงที่พบได้ในชีวิตประจำวัน (Non-clinical paranoia) แต่ความหวาดระแวงนั้นจะเปลี่ยนแปลงตามเวลา สำหรับคนปกติ มักคิดได้ว่าความคิดเหล่านั้นไม่มีเหตุผล และสามารถหยุดความคิดเหล่านั้นได้ โดยไม่มีผลกระทบทางจิตใจใด ๆ ตามมา
แต่หากเป็นภาวะหวาดระแวงขั้นรุนแรงมาก หรือที่เรียกว่า อาการหลงผิดว่ามีคนปองร้ายตลอดเวลา (Persecutory delusions) ก็จำเป็นต้องได้รับการรักษา โดยอาจต้องพิจารณารับการรักษาและบำบัด หากมีอาการรุนแรงขึ้นเรื่อย ๆ
ความหวาดระแวงอาจเป็นหนึ่งในอาการของปัญหาทางสุขภาพจิตดังต่อไปนี้
- โรคจิตเภทแบบหวาดระแวง (Paranoid Schizophrenia)
- โรคจิตหลงผิด (Delusional disorder) (ประเภทอาการหลงผิดว่ามีคนปองร้าย)
- โรคบุคลิกภาพผิดปกติแบบหวาดระแวง (Paranoid Personality Disorder)
จะรักษาภาวะหวาดระแวงได้อย่างไร
การรักษาภาวะหวาดระแวงตามปกติเป็นการใช้ยาและการบําบัดทางความคิดและพฤติกรรม (Cognitive behavioral therapy) ปัจจัยสำคัญที่สุดในการรักษาภาวะหวาดระแวงและโรคจิตหลงผิด คือการสร้างความสัมพันธ์ที่สามารถไว้ใจได้และเกิดจากความร่วมมือกัน เพื่อลดผลเสียของความคิดหวาดกลัวอย่างไร้เหตุผลและปรับปรุงทักษะทางสังคมให้ดีขึ้น ซึ่งอาจเป็นเรื่องยากในการรักษาเนื่องจากความคิดหวาดระแวงส่งผลให้เกิดความหงุดหงิดเพิ่มขึ้น อาจเกิดความรู้สึกมุ่งร้าย และการปิดกั้นทางอารมณ์ ตามปกติ การรักษาประเภทนี้ต้องใช้เวลานานมาก แต่การฟื้นฟูและการ กลับสู่ภาวะปกติของผู้ป่วยก็มีความเป็นไปได้
ถ้าคุณกำลังมีความคิดหวาดระแวงหรือสงสัยว่าคุณตกอยู่ในภาวะนี้หรือไม่ ต่อไปนี้เป็นสิ่งที่คุณสามารถทำได้เพื่อช่วยจัดการกับความคิดเหล่านั้นได้ด้วยตัวเอง หรืออาจเลือกทำพร้อมกับรับการรักษาไปด้วย
- หาความช่วยเหลือจากคนรอบๆ ตัว
- เรียนรู้ที่จะผ่อนคลาย
- จดบันทึกประจำวัน
- ดูแลตัวเอง
