ปวดอัณฑะ เป็นอาการที่พบได้ในผู้ชายเมื่อระบบสืบพันธุ์หรือระบบขับถ่ายเกิดภาวะผิดปกติหรือเป็นโรค เช่น อัณฑะอักเสบ ไส้เลื่อนบริเวณขาหนีบ โรคถุงน้ำลูกอัณฑะ ในเบื้องต้นอาจดูแลตัวเองด้วยการรับประทานยาแก้ปวดหรือใช้น้ำแข็งประคบบริเวณอัณฑะ แต่หลังจากนั้น ควรพบคุณหมอเพื่อวินิจฉัยหาสาเหตุที่แท้จริงและรับการรักษาให้ถูกจุด

สาเหตุของการปวดอัณฑะ

ปวดอัณฑะ มักเป็นอาการสืบเนื่องจากความผิดปกติบริเวณช่วงล่างของผู้ชาย ทั้งจากระบบสืบพันธุ์หรือระบบขับถ่าย ยกตัวอย่างเช่น

อัณฑะอักเสบ

อัณฑะอักเสบ อาจเกิดได้กับอัณฑะข้างใดข้างหนึ่งหรือทั้ง 2 ข้าง เป็นผลจากการติดเชื้อแบคทีเรียโดยเฉพาะจากโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์อย่างหนองในหรือหนองในเทียม หรือจากการติดเชื้อของหลอดเก็บตัวอสุจิ หรือการติดเชื้อไวรัสซึ่งเป็นเชื้อชนิดเดียวกับโรคคางทูม หากไม่เคยได้รับวัคซีนโรคคางทูมมาก่อน อาจเพิ่มความเสี่ยงให้ป่วยเป็นอัณฑะอักเสบได้

อาการอื่น ๆ ซึ่งอาจพบได้ในผู้ป่วยอัณฑะอักเสบ คือ

• อัณฑะบวมข้างใดข้างหนึ่ง หรือทั้ง 2 ข้าง
• มีไข้
• คลื่นไส้ อาเจียน

ปัจจัยอื่น ๆ ซึ่งอาจทำให้อัณฑะอักเสบประกอบด้วย การติดเชื้อทางเดินปัสสาวะ และการผ่าตัดในระบบทางเดินปัสสาวะหรืออวัยวะเพศ

วิธีการรักษา

อัณฑะอักเสบรักษาได้ด้วยการรับประทานยาปฏิชีวนะ ทั้งในกรณีของการป่วยเนื่องจากแบคทีเรียและไวรัส

โดยเฉพาะ การรักษาอัณฑะอักเสบเนื่องจากเชื้อไวรัส คุณหมออาจให้ผู้ป่วยดูแลตัวเองเพิ่มเติมที่บ้าน ด้วยการประคบเย็นเป็นเวลา 15-20 นาที/ครั้ง ร่วมกับการให้สวมกางเกงในกีฬา (Athletic Supporter) เพื่อไม่ให้อัณฑะได้รับการกระทบกระเทือนเวลาเคลื่อนไหว

ไส้เลื่อนบริเวณขาหนีบ

ไส้เลื่อนบริเวณขาหนีบ เป็นภาวะที่ลำไส้ยื่นออกจากช่องท้อง อาจพบก้อนนูนที่ขาหนีบ ซึ่งจะเห็นนูนชัดขึ้นเมื่อลำตัวตั้งตรงขณะนั่ง ยืน เดิน สาเหตุเกิดจากผนังหน้าท้องบางลงเนื่องจากอายุมากขึ้น รวมถึงพฤติกรรมที่ไปเพิ่มแรงดันในช่องท้อง เช่น การเบ่งอุจจาระ ทั้งนี้ ไส้เลื่อนบริเวณขาหนีบ ทำให้อัณฑะบวมหรือปวดได้ หากลำไส้ที่เลื่อนไปบริเวณขาหนีบไหลลงไปบริเวณอัณฑะ

วิธีการรักษา

ไส้เลื่อนบริเวณขาหนีบ รักษาได้ด้วยการผ่าตัดบริเวณขาหนีบผู้ป่วย เพื่อดันลำไส้ที่เลื่อนลงมากลับขึ้นไปในช่องท้อง จากนั้นเย็บปิดส่วนที่เป็นรูและเย็บเสริมความแข็งแรงภายในให้ผนังหน้าท้องบริเวณนั้น

หลอดเลือดอัณฑะขอด

หลอดเลือดอัณฑะขอด เป็นภาวะบวมของหลอดเลือดดำบริเวณอัณฑะ ทำให้ปวดอัณฑะและผลิตตัวอสุจิได้น้อยลง ผู้ป่วยจึงมีบุตรยาก แต่ในบางกรณี ผู้ป่วยอาจไม่มีอาการปวดหรือบวมของอัณฑะ

ในปัจจุบัน ยังไม่ทราบสาเหตุการเกิดหลอดเลือดอัณฑะขอดที่แน่ชัด แต่ผู้เชี่ยวชาญเชื่อว่า เกิดจากความบกพร่องของลิ้นปิด-เปิดในหลอดเลือดดำ ทำให้การไหลเวียนของเลือดผิดปกติ เลือดจึงไหลเข้ามาขังอยู่ในหลอดเลือดจนเกิดเป็นเส้นขอดและทำให้หลอดเลือดบวมในเวลาต่อมา

วิธีการรักษา

หากอาการ ไม่รุนแรง หรือไม่มีอาการปวดหรือบวมของอัณฑะ คุณหมออาจไม่รักษา เนื่องจากหลอดเลือดอัณฑะขอดสามารถหายเองได้ หากอัณฑะมีอาการปวดหรือบวม หรือมีผลต่อจำนวนตัวอสุจิที่ลดลง คุณหมอจะรักษาด้วยการผ่าตัดปิดผนึกหลอดเลือดดำที่มีปัญหา แล้วปรับการไหลของเลือดให้เป็นปกติ

ถุงน้ำลูกอัณฑะ

ถุงน้ำลูกอัณฑะ เป็นภาวะที่ถุงอัณฑะบวมโตเนื่องจากของเหลวซึ่งสะสมอยู่ด้านในข้างใดข้างหนึ่งหรือทั้ง 2 ข้าง

ถุงน้ำลูกอัณฑะมักพบในเด็กเกิดใหม่ และจะหายไปเองเมื่ออายุครบ 1 ปี ในกรณีของเด็กโตหรือผู้ใหญ่ ถุงน้ำลูกอัณฑะเกิดจากการบาดเจ็บหรืออักเสบของถุงอัณฑะ ซึ่งอาจเป็นผลมาจากการอักเสบของหลอดเก็บอสุจิ หรือเป็นโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ ถุงน้ำลูกอัณฑะอาจทำให้ผู้ป่วยไม่สบายตัว เนื่องจากถุงอัณฑะมีขนาดใหญ่กว่าปกติ แต่โดยปกติไม่ทำให้ผู้ป่วยรู้สึกเจ็บปวด ยกเว้นในกรณีบวมหรืออักเสบมาก

วิธีการรักษา

ถุงน้ำลูกอัณฑะนั้นมักหายได้เอง หากอาการแย่ลง คุณหมอจะผ่าถุงอัณฑะหรือหน้าท้องส่วนล่าง เพื่อระบายของเหลวออกจากอัณฑะ ซึ่งจะทำให้อาการดีขึ้น

ก้อนในถุงอัณฑะ

ก้อนในถุงอัณฑะ (Scrotal Mass) เป็นก้อนบวมในถุงอัณฑะ เกิดจากเนื้อเยื่อผิดปกติหรือของเหลวที่สะสมอยู่ในอัณฑะมีปริมาณมากเกินไป ผู้ป่วยอาจมีอัณฑะบวมแดง มีไข้ รคลื่นไส้ และปัสสาวะบ่อยร่วมด้วย

ก้อนในถุงอัณฑะเป็นอาการหนึ่งของภาวะผิดปกติบริเวณอัณฑะหรือถุงอัณฑะ เช่น

• มะเร็งอัณฑะ
• หลอดเก็บอสุจิโป่ง
• หลอดเก็บอสุจิอักเสบ
• อัณฑะอักเสบ
• ไส้เลื่อนบริเวณขาหนีบ

วิธีการรักษา

การรักษาก้อนในถุงอัณฑะมีหลายวิธี ขึ้นอยู่กับสาเหตุของความผิดปกติ ดังนี้

• การติดเชื้อแบคทีเรียหรือไวรัส รักษาด้วยการรับประทานยาปฏิชีวนะ ในกรณีติดเชื้อไวรัส อาจรักษาควบคู่กับการประคบเย็นบริเวณถุงอัณฑะ
• มะเร็งอัณฑะ รักษาด้วยการผ่าตัดนำอัณฑะข้างที่เป็นออกจากร่างกาย หรือใช้ยาเคมีบําบัด เพื่อป้องกันมะเร็งกระจายและลุกลามไปยังอวัยวะส่วนอื่น ๆ
• สาเหตุอื่น ๆ ในกรณีไม่รุนแรง คุณหมออาจปล่อยให้หายเอง หรือเลือกรักษาภาวะผิดปกติ อันเป็นสาเหตุของก้อนในถุงอัณฑะ

การดูแลตัวเองเมื่อปวดอัณฑะ

เมื่อปวดอัณฑะ การดูแลตัวเองเบื้องต้นด้วยวิธีการต่อไปนี้ อาจช่วยบรรเทาอาการได้

• ประคบเย็น ด้วยถุงสำหรับประคบ หรือน้ำแข็งที่ห่อด้วยผ้าสะอาด
• สวมใส่กางเกงในกีฬา เพื่อช่วยพยุงอัณฑะให้อยู่นิ่ง ไม่เคลื่อนไหวมากจนเกินไป
• อาบน้ำอุ่น เพื่อช่วยให้เลือดหมุนเวียนได้ดีขึ้น
• หาซื้อยาแก้ปวดมารับประทาน เพื่อบรรเทาอาการปวดหรือบวม

หากดูแลตัวเองเบื้องต้นแล้วอาการไม่ดีขึ้น ควรไปพบคุณหมอ