กรามค้าง เป็นอาการที่เกิดจากความผิดปกติของขากรรไกร ทำให้มีอาการอ้าปากได้น้อยกว่าปกติ อ้าปากแล้วหุบไม่ได้ หรือมีอาการปวดร่วมด้วย ซึ่งส่งผลเสียต่อการใช้ชีวิต และหากไม่ได้รับการรักษาอาจทำให้เจ็บปวดเมื่อเคี้ยวอาหารหรือพูดได้

สาเหตุของ กรามค้าง

โดยปกติข้อต่อขากรรไกรจะเคลื่อนที่แบบบานพับร่วมกับแบบเลื่อน โดยมีกระดูกอ่อนห่อหุ้มกระดูกส่วนที่สัมผัสกัน และมีหมอนรองกระดูกมารองรับแรงกระแทก ทำให้ข้อต่อขากรรไกรสามารถเคลื่อนที่ได้อย่างลื่นไหล ซึ่ง กรามค้าง อาจเกิดจากสาเหตุเหล่านี้

• หมอนรองกระดูกสึกกร่อน หรือเคลื่อนออกนอกตำแหน่ง
• กระดูกอ่อนที่หุ้มข้อต่อได้รับความเสียหายจากโรคข้ออักเสบ
• ข้อต่อเสียหายจากการกระแทกอย่างรุนแรง
• การสบฟันผิดปกติ (Malocclusion) หรือปัญหาการบดเคี้ยว เช่น การสูญเสียฟันกราม
• การกัดหรือเค้นฟันอย่างรุนแรงเป็นเวลานาน

อาการกรามค้าง

อาการกรามค้างที่เกิดจากภาวะข้อต่อขากรรไกรผิดปกติ มีดังนี้

• อาการปวดบริเวณขากรรไกรข้างใดข้างหนึ่งหรือทั้งสองข้าง อาการปวดบริเวณรอบ ๆ หูหรือใบหน้า
• เจ็บขากรรไกรเวลาเคี้ยวอาหาร ทำให้เคี้ยวอาหารลำบาก
• มีเสียงดังบริเวณขากรรไกรเมื่ออ้าปากหรือเคี้ยวอาหาร
• อ้าปากแล้วหุบลงไม่ได้ หรืออ้าปากได้น้อยกว่าปกติ

ปัจจัยเสี่ยงกรามค้าง

ปัจจัยที่อาจเพิ่มความเสี่ยงความผิดปกติของขากรรไกรและอาจนำไปสู่ อาการกรามค้าง มีดังนี้

• โรคข้ออักเสบชนิดต่าง ๆ เช่น โรคข้อเข่าเสื่อม โรคข้ออักเสบรูมาตอยด์
• ขากรรไกรบาดเจ็บจากการกระแทกอย่างรุนแรง
• เคี้ยวอาหารข้างเดียว ทำให้กล้ามเนื้อและข้อต่อขากรรไกรทำงานไม่สมดุล
• รับประทานอาหารที่แข็ง เหนียว บ่อยครั้ง
• ความเครียด หรือการนอนกัดฟัน
• โรคของเนื้อเยื่อเกี่ยวพัน (connective tissue disease) บางชนิดที่อาจส่งผลต่อข้อต่อขากรรไกร

การรักษากรามค้าง

อาการกรามค้างอาจหายได้เองโดยไม่ต้องรักษา แต่คุณหมออาจใช้ยาร่วมกับการรักษาอื่น ๆ เพื่อช่วยบรรเทาอาการ ดังนี้

• ยาแก้ปวดและยาแก้อักเสบ เช่น ไอบูโพรเฟน (Ibuprofen) นาพรอกเซน (naproxen)
• ยาคลายกล้ามเนื้อ (Muscle relaxants) เพื่อช่วยบรรเทาอาการปวด และลดการหดเกร็งของกล้ามเนื้อ
• ยาคลายกังวล (Tricyclic antidepressant) เช่น อะมิทริปไทลีน (Amitriptyline) บรรเทาอาการปวด อาการนอนไม่หลับ และช่วยควบคุมอาการนอนกัดฟัน

หากการรักษาเพื่อประคับประคองอาการในเบื้องต้นไม่ได้ผล หรือผู้ป่วยมีอาการรุนแรงขึ้น คุณหมออาจพิจารณาใช้การรักษาทางเลือกและการผ่าตัด เช่น

• เจาะข้อต่อขากรรไกร (Arthrocentesis) โดยการใช้เข็มขนาดเล็กสอดเข้าไปในข้อต่อขากรรไกร เพื่อระบายสิ่งสกปรกและของเหลวภายในข้อต่อออกไป
• ฉีดคอร์ติโคสเตียรอยด์ (Corticosteroid) เข้าไปในข้อต่อเพื่อช่วยลดการอักเสบ และฉีดโบทูลินัมท็อกซินชนิดเอ (Botulinum toxin type A) เข้าไปในกล้ามเนื้อบดเคี้ยวเพื่อช่วยบรรเทาอาการปวด
• ผ่าตัดข้อต่อขากรรไกรแบบส่องกล้อง โดยการสอดกล้องขนาดเล็กและอุปกรณ์ผ่าตัดเข้าไปเพื่อกำจัดเนื้อเยื่อส่วนที่อักเสบ หรือปรับให้ข้อต่อกลับมาสู่ตำแหน่งตามปกติ
• การผ่าตัดเปิดข้อต่อขากรรไกร เพื่อทำการรักษาหรือเปลี่ยนข้อต่อขากรรไกรที่ผิดปกติหรือเสียหายอย่างรุนแรง

การดูแลตัวเองเพื่อจัดการ ปัญหากรามค้าง

ผู้ป่วยสามารถดูแลตัวเองเพื่อรักษาอาการเบื้องต้นได้ ดังนี้

• เมื่อมีอาการปวดควรลดการใช้งานขากรรไกร เช่น หลีกเลี่ยงการพูด การร้องเพลง
• ควรรับประทานอาหารอ่อนนิ่ม หลีกเลี่ยงอาหารแข็งหรือเหนียว
• หลีกเลี่ยงการอ้าปากกว้าง เมื่อรับประทานอาหารควรตัดให้เป็นคำเล็ก ๆ
• บริหารขากรรไกรเพื่อคลายกล้ามเนื้อบดเคี้ยว และใบหน้า โดยแตะปลายลิ้นไว้ที่บริเวณเหงือกหลังฟันหน้าบน จากนั้นอ้าปากให้กว้างที่สุด ค้างไว้ 6 วินาที ทำซ้ำ 6 ครั้ง วันละ 6 รอบ ท่านี้จะช่วยให้ผู้ป่วยไม่อ้าปากกว่าจนเกินไป
• หากต้องเข้ารับการรักษาทางทันตกรรม ควรแจ้งประวัติกรามค้างให้ทันตแพทย์ทราบเพื่อให้ง่ายต่อการรักษา