ฝังยาคุม มีประจําเดือนไหม? อาจเป็นคำถามที่สาว ๆ หลายคนสงสัย การฝังยาคุมเป็นวิธีคุมกำเนิดแบบชั่วคราวที่มีประสิทธิภาพสูง ช่วยป้องกันการตั้งครรภ์ได้นานประมาณ 3-5 ปี แต่อาจก่อให้เกิดผลข้างเคียงโดยทำให้ประจำเดือนมาผิดปกติในช่วงปีแรก เช่น ประจำเดือนมามาก ประจำเดือนมาน้อย ประจำเดือนมานานขึ้น และหลังจากนั้นประจำเดือนจะมาน้อยลงเรื่อย ๆ และผู้ที่ฝังยาคุมส่วนใหญ่มักไม่มีประจำเดือนตลอดช่วงที่ฝังยาคุม อย่างไรก็ตาม ประจำเดือนจะกลับมาอีกครั้งเมื่อหยุดฝังยาคุมกำเนิด

ฝังยาคุม เป็นอย่างไร

การฝังยาคุมกำเนิด คือการฝังหลอดยาขนาดเล็กประมาณ 3 เซนติเมตร หรือราว ๆ แท่งไม้ขีด ซึ่งบรรจุฮอร์โมนสังเคราะห์ เช่น ลีโวนอร์เจสเตรล (Levonorgestrel) อีโทโนเจสเตรล (Etonogestrel) เข้าไปในบริเวณใต้ท้องแขนเพื่อทำให้เพศหญิงไม่ตั้งครรภ์ โดยออกฤทธิ์ดังนี้

• ยับยั้งการตกไข่ ทำให้ไม่มีเซลล์สืบพันธุ์สำหรับผสมกับอสุจิจนเกิดการปฏิสนธิหรือตั้งครรภ์
• ทำให้เมือกบริเวณปากมดลูกหนาขึ้น เพื่อป้องกันอสุจิเคลื่อนตัวไปถึงไข่จนเกิดการปฏิสนธิ

การฝังยาคุม 1 ครั้ง มักออกฤทธิ์คุมกำเนิดติดต่อกันราว 3-5 ปี และมีประสิทธิภาพคุมกำเนิดประมาณ 99 เปอร์เซ็นต์

ทั้งนี้ การฝังยาคุม ควรฝังในช่วง 5 วันแรกของรอบเดือน เพราะจะทำให้ยาคุมออกฤทธิ์เต็มประสิทธิภาพในทันที หากฝังยาคุมในช่วงอื่น ๆ ของรอบเดือน ควรใช้วิธีคุมกำเนิดแบบอื่นร่วมด้วย เป็นเวลาประมาณ 7 วัน เนื่องจากยาคุมยังออกฤทธิ์ได้ไม่เต็มประสิทธิภาพ

อย่างไรก็ตาม การฝังยาคุมไม่เหมาะกับบุคคลดังต่อไปนี้

• ผู้ที่อาจกำลังตั้งครรภ์
• ผู้ที่เคยพบลิ่มเลือดปริมาณมาก
• ผู้ที่เป็นโรคหัวใจวายหรือโรคหลอดเลือดสมอง
• ผู้ที่มีเลือดไหลทางช่องคลอดโดยไม่ทราบสาเหตุ
• ผู้ที่มีประวัติเป็นมะเร็งเต้านม หรือมะเร็งชนิดใด ๆ ก็ตามที่ไวต่อฮอร์โมนในยาคุมกำเนิด
• ผู้ที่แพ้ส่วนประกอบในยาคุมแบบฝัง
• ผู้ที่สูบบุหรี่

ฝังยาคุม มีประจําเดือนไหม

เมื่อฝังยาคุมกำเนิด ในบางรายอาจมีประจำเดือนตามปกติ ขณะที่ส่วนใหญ่มักมีประจำเดือนมาไม่ปกติ เนื่องจากฮอร์โมนออกฤทธิ์รบกวนการทำงานของระบบสืบพันธุ์และก่อให้เกิดผลข้างเคียงโดยเฉพาะในช่วงปีแรกที่ฝังยาคุมกำเนิด เช่น ประจำเดือนมามาก ประจำเดือนมาน้อย ประจำเดือนมานานขึ้น ประจำเดือนมาไม่สม่ำเสมอ หลังจากนั้นประจำเดือนอาจมาน้อยลงเรื่อย ๆ และไม่มีประจำเดือนเลยตลอดระยะเวลาที่ฝังยาคุมกำเนิด หรือเรียกว่าภาวะขาดประจำเดือน อย่างไรก็ตาม ประจำเดือนจะกลับมาตามปกติหลังหยุดฝังยาคุมกำเนิด

งานวิจัยชิ้นหนึ่ง ศึกษาเกี่ยวกับรูปแบบประจำเดือนหลังใช้ยาลีโวนอร์เจสเตรล ชนิด 1 แท่ง และ 2 แท่ง ตีพิมพ์ในวารสาร Obstetrics & Gynecology International ปี พ.ศ. 2564 นักวิจัยได้ศึกษาผลข้างเคียงจากการฝังยาคุมลีโวนอร์เจสเตรลในเดือนแรก ในกลุ่มตัวอย่าง 140 ราย โดยฝังยาคุมแบบ 1 แท่ง จำนวน 70 ราย และฝังยาคุมแบบ 2 แท่ง จำนวน 70 ราย ผลปรากฏว่า กลุ่มที่ฝังยาคุมแบบ 1 แท่ง มีภาวะขาดประจำเดือน 32.9 เปอร์เซ็นต์ ประจำเดือนมาน้อย 22.9 เปอร์เซ็นต์ ประจำเดือนมาปกติ 30 เปอร์เซ็นต์ และประจำเดือนมานานกว่าปกติ 14.2 เปอร์เซ็นต์

กลุ่มที่ฝังยาคุมแบบ 2 แท่ง มีภาวะขาดประจำเดือน 41.4 เปอร์เซ็นต์ ประจำเดือนมาน้อย 15.7 เปอร์เซ็นต์ ประจำเดือนมาปกติ 32.9 เปอร์เซ็นต์ และประจำเดือนมานานกว่าปกติ 10 เปอร์เซ็นต์

ดังนั้น นักวิจัยจึงสรุปว่า การฝังยาคุมลีโวนอร์เจสเตรลแบบ 1 และ 2 แท่ง ไม่ได้ก่อให้เกิดผลข้างเคียงต่อประจำเดือนที่แตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญ

ทั้งนี้ นอกจากผลข้างเคียงที่เกี่ยวข้องกับประจำเดือนแล้ว ผลข้างเคียงแบบอื่นที่อาจพบได้เมื่อฝังยาคุม ได้แก่

• ปวดหัว
• อารมณ์แปรปรวน
• คลื่นไส้
• เจ็บเต้านม
• น้ำหนักตัวเพิ่มขึ้น
• ภาวะถุงน้ำในรังไข่

ฝังยาคุม เมื่อไรควรไปพบคุณหมอ

หากผู้หญิงที่ฝังยาคุมมีอาการต่อไปนี้ ควรรีบไปพบคุณหมอ

• ตั้งครรภ์ หรือสงสัยว่ากำลังตั้งครรภ์
• รู้สึกไม่สบายใจ ซึมเศร้า
• ประจำเดือนมามากผิดปกติ
• ไม่รู้สึกถึงตัวยาคุมที่ฝังอยู่เมื่อลองสัมผัสบริเวณใต้ท้องแขน
• สัมผัสพบก้อนเนื้อบริเวณหน้าอก
• มีอาการแพ้ในระดับรุนแรง เช่น เจ็บหน้าอก หายใจไม่ออก ปวดหัวแบบรุนแรงและเฉียบพลัน แขนและขาชาหรืออ่อนแรง ใบหน้า ลิ้น หรือคอบวม