ช่องคลอดแห้ง อาการ สาเหตุ การรักษา

ช่องคลอดแห้ง เป็นภาวะที่ภายในช่องคลอดขาดเมือกหล่อลื่น ทำให้เยื่อบุช่องคลอดแห้งและขาดความชุ่มชื้น ซึ่งอาจส่งผลให้เกิดอาการระคายเคือง แสบร้อนบริเวณช่องคลอด และปวดหรือเจ็บขณะมีเพศสัมพันธ์ ปัสสาวะบ่อยผิดปกติ เพิ่มความเสี่ยงของการติดเชื้อในช่องคลอด ภาวะนี้พบได้บ่อยในวัยหมดประจำเดือน แต่ก็สามารถเกิดขึ้นได้กับผู้หญิงทุกวัย อย่างไรก็ตาม หากมีอาการรุนแรงขึ้น ควรไปปรึกษาคุณหมอเพื่อเข้ารับการวินิจฉัยและการรักษาที่เหมาะสมต่อไป

คำจำกัดความ

ช่องคลอดแห้ง คืออะไร

ช่องคลอดแห้ง คือ ภาวะที่ช่องคลอดขาดเมือกหล่อลื่นหรือมีเมือกหล่อลื่นน้อยลง ส่งผลให้ช่องคลอดสูญเสียความชุ่มชื้นและแห้ง ภาวะนี้พบได้ในผู้หญิงทุกวัย แต่อาจพบมากในวัยหมดประจำเดือน เนื่องจากระดับฮอร์โมนเอสโตรเจนลดลงจากการที่รังไข่หยุดการสร้างฮอร์โมน โดยฮอร์โมนเอสโตรเจนเป็นฮอร์โมนเพศหญิงที่ช่วยผลิตเมือกหล่อลื่นช่องคลอด ทำให้ช่องคลอดชุ่มชื้น เยื่อบุช่องคลอดยืดหยุ่นได้ดี และช่วยรักษาสภาพความเป็นกรดให้ช่องคลอด

ช่องคลอดแห้งพบบ่อยแค่ไหน

ช่องคลอดแห้งพบได้ในผู้หญิงทุกวัย แต่มักพบในผู้หญิงวัยใกล้หมดประจำเดือนหรือวัยหมดประจำเดือนแล้ว เนื่องจากฮอร์โมนเอสโตรเจนลดลงจนส่งผลต่อการผลิตเมือกหล่อลื่นในช่องคลอด

อาการ

อาการของช่องคลอดแห้ง

ภาวะช่องคลอดแห้ง อาจมีอาการดังต่อไปนี้

• ระคายเคืองช่องคลอด
• คัน หรือปวดแสบปวดร้อนที่ช่องคลอด
• เจ็บ หรือปวดขณะมีเพศสัมพันธ์
• ความชื้นในช่องคลอดลดลง
• ปัสสาวะบ่อยกว่าปกติ

นอกจากนี้ ภาวะช่องคลอดแห้งยังอาจเพิ่มความเสี่ยงในการเกิดภาวะช่องคลอดติดเชื้อ เช่น การติดเชื้อรา การติดเชื้อแบคทีเรีย ซึ่งควรรีบเข้ารับการรักษาทันที

ควรไปพบคุณหมอเมื่อใด

หากอาการที่กล่าวมาข้างต้นรุนแรงขึ้น โดยเฉพาะเมื่อถึงขั้นกระทบต่อการใช้ชีวิตประจำวัน หรือมีอาการร้อนวูบวาบ เหงื่อออกในตอนกลางคืนแม้อยู่ในห้องแอร์ อารมณ์แปรปรวน อ่อนเพลียง่าย สิวขึ้น ติดเชื้อในระบบทางเดินปัสสาวะ ควรไปพบคุณหมอเพื่อเข้ารับการวินิจฉัยและรักษาอย่างเหมาะสม

สาเหตุ

สาเหตุของช่องคลอดแห้ง

ช่องคลอดแห้งอาจเกิดจากสาเหตุดังต่อไปนี้

• อายุที่เพิ่มขึ้น โดยเฉพาะเมื่อเข้าสู่วัยหมดประจำเดือน เนื่องจากร่างกายผลิตฮอร์โมนเอสโตรเจนน้อยลง จนอาจส่งผลให้เมือกหล่อลื่นในช่องคลอดลดลง และช่องคลอดแห้งได้
• การคลอดลูกหรือให้นมแม่ เนื่องจากระดับฮอร์โมนเอสโตรเจนเปลี่ยนแปลงและลดลง จึงอาจทำให้ช่องคลอดแห้งชั่วคราว
• ผลข้างเคียงของยาบางชนิด เช่น ยาคุมกำเนิด ยากล่อมประสาท ยาแก้แพ้ อาจทำให้ช่องคลอดแห้งชั่วคราว หากหยุดรับประทานยาดังกล่าว ช่องคลอดอาจกลับมาชุ่มชื้นตามปกติ
• การผ่าตัดรังไข่ เนื่องจากรังไข่เป็นที่ผลิตฮอร์โมนเอสโตรเจน หากตัดรังไข่ออก ก็อาจส่งผลต่อการผลิตฮอร์โมนเอสโตรเจนซึ่งคอยสร้างความชุ่มชื้นให้ช่องคลอด

ปัจจัยเสี่ยง

ปัจจัยเสี่ยงของช่องคลอดแห้ง

ปัจจัยต่อไปนี้ อาจเพิ่มความเสี่ยงในการเกิดภาวะช่องคลอดแห้งได้

• ไม่เล้าโลมก่อนมีเพศสัมพันธ์ หรือเล้าโลมน้อยเกินไป
• สวนล้างช่องคลอดเป็นประจำ หรือใช้ผลิตภัณฑ์ทำความสะอาดจุดซ่อนเร้นบ่อย
• แช่น้ำอุ่นบ่อย
• เครียดจัด
• สูบบุหรี่
• ปัญหาทางด้านสุขภาพ เช่น โรคภูมิแพ้ โรคเบาหวาน โรคซึมเศร้า โรคผิวหนังบริเวณช่องคลอด
• เข้ารับการรักษามะเร็งด้วยวิธีบางอย่าง เช่น เคมีบำบัด ผ่าตัด

การวินิจฉัยและการรักษาโรค

ข้อมูลในที่นี้ไม่มีเจตนาให้ใช้ทดแทนคำแนะนำทางการแพทย์ ควรปรึกษาคุณหมอทุกครั้งเพื่อสอบถามข้อมูลเพิ่มเติม

การวินิจฉัยช่องคลอดแห้ง

คุณหมออาจวินิจฉัยภาวะช่องคลอดแห้งด้วยการซักประวัติทางการแพทย์ อาการ และพฤติกรรมของผู้ป่วย เช่น รับประทานยาอะไรหรือไม่ มีการสวนล้างช่องคลอดบ่อยแค่ไหน และอาจวินิจฉัยเพิ่มเติมด้วยวิธีดังต่อไปนี้

• การตรวจเลือด เพื่อวัดระดับฮอร์โมนเพศในร่างกาย
• การตรวจปัสสาวะ เพื่อตรวจสอบว่ามีการติดเชื้อในทางเดินปัสสาวะหรือไม่
• การตรวจภายใน เพื่อตรวจสอบว่าลักษณะของเยื่อบุช่องคลอดเป็นอย่างไร มีการเปลี่ยนแปลงไปจากเดิมหรือไม่ เช่น เยื่อบุบางลง มีรอยแดง หรือสารคัดหลั่งที่ลดปริมาณลง ร่วมกับการตรวจความเป็นกรดด่างของช่องคลอด
• การตรวจแปปสเมียร์ (Pap Test) โดยคุณหมอจะใช้เครื่องมือถ่างขยายช่องคลอดสอดเข้าไปเพื่อให้เห็นปากมดลูก จากนั้นจึงเก็บตัวอย่างเซลล์เยื่อบุปากมดลูกไปส่งตรวจทางห้องปฏิบัติการ เพื่อดูความผิดปกติของเซลล์ การอักเสบ การติดเชื้อ โรคมะเร็งปากมดลูก เป็นต้น

การรักษาช่องคลอดแห้ง

ช่องคลอดแห้งอาจรักษาได้ด้วยวิธีดังต่อไปนี้

การใช้สารหล่อลื่น

เพื่อบรรเทาอาการเจ็บปวดขณะมีเพศสัมพันธ์ แต่ควรเลือกสารหล่อลื่นที่ไม่มีน้ำหอมเป็นส่วนผสม เพื่อป้องกันช่องคลอดระคายเคือง หรือการใช้เจลหล่อลื่น (Vaginal moisturizer) เพื่อหล่อลื่นช่องคลอด ลดอาการแห้ง คัน

การให้ฮอร์โมนทดแทน

เป็นการบำบัดด้วยฮอร์โมนเอสโตรเจนเฉพาะที่ ซึ่งอาจมีรูปแบบดังต่อไปนี้

• ยาสอดช่องคลอด โดยในช่วง 2 สัปดาห์แรกของการรักษา ให้ใช้ยาสอดช่องคลอดวันละ 1 ครั้ง หลังจากนั้นจึงลดความถี่ในการใช้ยาลงเหลือ 2 ครั้ง/สัปดาห์ และใช้ยาต่อเนื่องจนกว่าช่องคลอดจะกลับมาชุ่มชื้นอีกครั้ง
• ครีมเอสโตรเจน โดยใช้เครื่องมือสอดเข้าไปในช่องคลอดเพื่อทาครีม ควรทาครีมทุกวันเป็นเวลา 1-2 สัปดาห์ หลังจากนั้นจึงลดความถี่ในการใช้ยาลงเหลือ 1-3 ครั้ง/สัปดาห์ หรือตามที่คุณหมอกำหนด
• วงแหวนสอดช่องคลอด โดยคุณหมอจะสอดวงแหวนที่อ่อนนุ่มและยืดหยุ่นเข้าไปในช่องคลอด วงแหวนนี้จะปล่อยฮอร์โมนเข้าสู่เนื้อเยื่อช่องคลอดอย่างสม่ำเสมอ วงแหวนสอดช่องคลอดออกฤทธิ์ได้ประมาณ 3 เดือน จึงควรเปลี่ยนทุก ๆ 3 เดือนจนกว่าภาวะช่องคลอดแห้งจะดีขึ้น

การเปลี่ยนไลฟ์สไตล์และการดูแลตัวเอง

การเปลี่ยนไลฟ์สไตล์และการดูแลตัวเอง

การเปลี่ยนไลฟ์สไตล์และการดูแลตัวเองเพื่อรักษาหรือป้องกันการเกิดภาวะช่องคลอดแห้ง อาจทำได้ดังนี้

• หลีกเลี่ยงการสวนล้างช่องคลอดเป็นประจำ และไม่ใช้ผลิตภัณฑ์ที่มีน้ำหอมในการทำความสะอาดบริเวณช่องคลอดและอวัยวะเพศ
• หลีกเลี่ยงพฤติกรรมที่ทำให้เครียด หากรู้สึกเครียดควรทำกิจกรรมคลายเครียด เช่น ดูหนัง ฟังเพลง
• หากมีเพศสัมพันธ์ควรมีการเล้าโลมก่อน หรือควรใช้สารหล่อลื่นแบบน้ำเพื่อช่วยให้ช่องคลอดชุ่มชื้นและลื่นเพียงพอ