อาการเบาหวานขณะตั้งครรภ์ เป็นอาการของโรคเบาหวานที่เกิดขึ้นกับผู้หญิงที่กำลังตั้งท้อง โดยมีสาเหตุจากการที่รกผลิตฮอร์โมนฮิวแมน พลาเซนต้า แลกโตรเจน (Human Placental Lactogen หรือ HPL) ซึ่งส่งผลกระทบต่อเซลล์ในร่างกาย ทำให้เกิดภาวะดื้ออินซูลิน และนำไปสู่การสะสมของระดับน้ำตาลในเลือดที่มากกว่าปกติ โดยผู้ป่วยที่มีอาการเบาหวานขณะตั้งครรภ์มักจะปัสสาวะบ่อย กระหายน้ำ ปากแห้ง และอยากอาหารมากเป็นพิเศษ หากมีอาการเบาหวานขณะตั้งครรภ์ ควรปรึกษาคุณหมอสำหรับวิธีรักษาและดูแลตนเอง เพราะเบาหวานขณะตั้งครรภ์ส่งผลกระทบต่อทารกในครรภ์โดยเพิ่มความเสี่ยงให้ทารกคลอดยากกว่าปกติ คลอดก่อนกำหนด หรือเสียชีวิตตั้งแต่อยู่ในครรภ์ได้

เบาหวานขณะตั้งครรภ์คืออะไร

เบาหวานขณะตั้งครรภ์ หมายถึง การมีระดับน้ำตาลในเลือดสูงกว่าปกติระหว่างตั้งครรภ์ โดยมีสาเหตุจากการที่รกหลั่งฮอร์โมนฮิวแมน พลาเซนต้า แลกโตรเจนซึ่งมีคุณสมบัติต้านฤทธิ์ของฮอร์โมนอินซูลิน ที่คอยควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดให้อยู่ในระดับเหมาะสม ด้วยการลำเลียงน้ำตาลไปยังเซลล์ต่าง ๆ เพื่อเป็นพลังงานแก่ร่างกาย

โดยทั่วไป หญิงตั้งครรภ์มีโอกาสเสี่ยงเป็นเบาหวานขณะตั้งครรภ์ในทุกระยะของการตั้งครรภ์ และมักหายไปเองหลังคลอด อย่างไรก็ตาม เบาหวานขณะตั้งครรภ์ อาจเพิ่มความเสี่ยงเสียชีวิตให้ทารกในครรภ์ รวมถึงความเสี่ยงให้หญิงตั้งครรภ์เป็นเบาหวานได้ในอนาคต

ทั้งนี้ ปัจจัยเสี่ยงต่อการเป็นเบาหวานขณะตั้งครรภ์ มีดังนี้

• เป็นโรคอ้วน หรือมีค่าดัชนีมวลกายเกิน 30
• ไม่ออกกำลังกาย หรือเคลื่อนไหวร่างกาย
• มีภาวะก่อนเบาหวาน หรือมีระดับน้ำตาลในเลือดระหว่าง 100-125 มิลลิกรัม/เดซิลิตร
• มีประวัติเคยเป็นโรคเบาหวานขณะตั้งครรภ์
• มีประวัติเคยคลอดทารกน้ำหนักเกินกว่า 4.1 กิโลกรัม
• มีคนในครอบครัวป่วยเป็นโรคเบาหวานหรือมีประวัติป่วยเป็นโรคเบาหวาน

อาการเบาหวานขณะตั้งครรภ์ มีอะไรบ้าง

ปกติแล้ว ผู้ป่วยเบาหวานขณะตั้งครรภ์มักไม่พบอาการผิดปกติ โดยส่วนใหญ่ มักพบว่าหญิงตั้งครรภ์ป่วยเป็นเบาหวานเมื่อได้รับการตรวจวัดระดับน้ำตาลในเลือด อย่างไรก็ตาม ในบางรายหากระดับน้ำตาลในเลือดสูงขึ้นมากผิดปกติ อาจก่อให้เกิดอาการดังนี้

• ปัสสาวะบ่อย เนื่องจากการเสียสมดุลของของเหลวในร่างกาย ซึ่งส่งผลให้ไตต้องขับของเหลวส่วนเกินออกทางปัสสาวะบ่อยครั้งกว่าที่เคยเป็น
• กระหายน้ำและปากแห้ง เนื่องจากการสูญเสียน้ำในร่างกาย เมื่อปัสสาวะบ่อยครั้ง
• หิวมากกว่าปกติ ภาวะดื้ออินซูลิน หรือการตอบสนองต่ออินซูลินที่แย่ลงของเซลล์เมื่อเป็นเบาหวานขณะตั้งครรภ์ ส่งผลให้ร่างกายได้รับพลังงานจากน้ำตาลในเลือดน้อยกว่าที่ควร และจะมีความหิวมากกว่าปกติ เพื่อกระตุ้นให้เกิดการบริโภคอาหารให้มีพลังงานเข้ามาทดแทนส่วนที่ขาดแคลน
• รู้สึกเหนื่อยล้า ร่างกายอ่อนเพลียต้องการการพักผ่อนมากกว่าปกติ

ทั้งนี้ อาการบางอย่างเป็นอาการของหญิงตั้งครรภ์โดยทั่วไปด้วยเช่นเดียวกัน หากสงสัยว่าตัวเองอาจมีอาการเบาหวานระหว่างตั้งครรภ์ ควรไปพบคุณหมอเพื่อรับการตรวจวินิจฉัยให้แน่ชัดว่าเป็นโรคเบาหวานขณะตั้งครรภ์หรือไม่

เบาหวานขณะตั้งครรภ์ ส่งผลกระทบต่อหญิงตั้งครรภ์และทารกอย่างไร

การเป็นเบาหวานขณะตั้งครรภ์ อาจส่งผลกระทบต่อสุขภาพของทารกและมารดาได้ดังนี้

ทารก

• อาจมีน้ำหนักมากและขนาดตัวใหญ่กว่าปกติ ส่งผลให้คลอดแบบธรรมชาติได้ยาก หรือต้องใช้วิธีผ่าท้องคลอด
• เพิ่มความเสี่ยงต่อการเกิดภาวะครรภ์แฝดน้ำ (Polyhydramnios) หมายถึง การมีปริมาณน้ำคร่ำเพิ่มขึ้นในครรภ์มากผิดปกติ ซึ่งอาจทำให้ทารกคลอดก่อนกำหนด
• เพิ่มความเสี่ยงต่อภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำหลังคลอด โดยภาวะนี้อาจเป็นสาเหตุให้ทารกชักหรือหมดสติได้
• เพิ่มความเสี่ยงให้ทารกเป็นโรคอ้วน หรือโรคเบาหวานชนิดที่ 2 ได้ในอนาคต
• เพิ่มความเสี่ยงให้ทารกเสียชีวิตในครรภ์หรือหลังคลอด

หญิงตั้งครรภ์

• เพิ่มความเสี่ยงต่อภาวะครรภ์เป็นพิษ (Preeclampsia) หญิงตั้งครรภ์อาจมีอาการความดันโลหิตสูง หายใจลำบากเพราะมีของเหลวในปอด ปวดหัวอย่างรุนแรง พบโปรตีนในปัสสาวะเนื่องจากไตได้รับความเสียหาย และปวดหน้าท้องส่วนบน บริเวณใต้ซี่โครงด้านขวา ทั้งนี้ ภาวะครรภ์เป็นพิษอาจเป็นสาเหตุให้หญิงตั้งครรภ์หรือทารกในครรภ์เสียชีวิตได้
• เพิ่มความเสี่ยงให้หญิงตั้งครรภ์เป็นโรคเบาหวานชนิดที่ 2 ในอนาคตหรือเมื่อมีอายุมากขึ้น

หากมีอาการเบาหวานขณะตั้งครรภ์ ควรดูแลตัวเองอย่างไร

หากตรวจพบว่ามีอาการเบาหวานขณะตั้งครรภ์ ควรปฏิบัติตนเพื่อดูแลตนเอง ดังต่อไปนี้

• หลีกเลี่ยงอาหารและเครื่องดื่มที่มีน้ำตาลสูง เช่น น้ำอัดลม ชานมไข่มุก ผลไม้กระป๋อง ซีเรียล เพราะอาจทำให้ระดับน้ำตาลในเลือดเพิ่มขึ้นสูงหลังบริโภค
• ตรวจระดับน้ำตาลในเลือดสม่ำเสมอ เพื่อตรวจสอบและควบคุมระดับน้ำตาลไม่ให้สูงเกินเกณฑ์ปลอดภัย
• ไปพบคุณหมอตามนัดหมายอย่างต่อเนื่อง เพื่อตรวจสุขภาพและพัฒนาการของทารกในครรภ์
• ในรายที่จำเป็นต้องใช้อินซูลินทดแทน ควรปฏิบัติตามคำแนะนำของคุณหมออย่างเคร่งครัด เพื่อควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดไม่ให้สูงเกินไป

เบาหวานขณะตั้งครรภ์ ป้องกันได้อย่างไร

เพื่อป้องกันเบาหวานขณะตั้งครรภ์ ควรปฏิบัติตามคำแนะนำต่อไปนี้

• คุมอาหาร เพื่อป้องกันน้ำหนักตัวที่เพิ่มขึ้นมากเกินไปหรือเกินเกณฑ์ในแต่ละไตรมาส ควรเลือกรับประทานอาหารให้หลากหลายและครบถ้วนตามหมวดหมู่ ทั้งนี้ อาจเสริมด้วยอาหารที่อุดมไปด้วยไฟเบอร์ แต่มีไขมันต่ำ และแคลอรี่น้อย หรือปรึกษานักโภชนาการสำหรับการตั้งครรภ์เพื่อขอรับคำแนะนำ
• ออกกำลังกายสม่ำเสมอ หรืออย่างน้อยวันละ 30 นาที หากไม่แน่ใจถึงท่าทางในการออกกำลังกาย ควรปรึกษาคุณหมอเกี่ยวกับการออกกำลังกายที่เหมาะสมสำหรับภาวะสุขภาพของหญิงตั้งครรภ์พยายามเคลื่อนไหวร่างกายในแต่ละวัน อาจจะด้วยการเดินหรือการเล่นโยคะ เพราะนอกจากช่วยให้น้ำหนักของคุณแม่ไม่เพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็วจนเกินไป การออกกำลังกายยังเป็นการกระตุ้นให้เซลล์ต่าง ๆ ในร่างกายตอบสนองต่ออินซูลินได้ดีขึ้นด้วย
• ควบคุมน้ำหนักให้อยู่ในระดับที่เหมาะสม ควรชั่งน้ำหนักเป็นประจำเพื่อตรวจสอบว่ายังอยู่ในเกณฑ์ของแต่ละไตรมาสหรือไม่ หากน้ำหนักมากเกินไปอาจหาวิธีควบคุมและปรึกษาคุณหมอ หากหญิงตั้งครรภ์มีน้ำหนักเกินเกณฑ์ระหว่างตั้งครรภ์ อาจยิ่งเพิ่มความเสี่ยงเป็นเบาหวานระหว่างตั้งครรภ์ได้