ถ่ายพยาธิ เป็นวิธีหนึ่งในการกำจัดพยาธิที่อยู่ภายในร่างกาย ซึ่งสาเหตุที่ควรถ่ายพยาธิ เพราะพยาธิ คือปรสิตที่สามารถเข้าสู่ร่างกายได้ตั้งแต่ยังเป็นไข่พยาธิ ผ่านการปนเปื้อนในอาหาร น้ำ เป็นต้น หากปรสิตอาศัยอยู่ในร่างกาย อาจส่งผลเสียต่อสุขภาพได้

พยาธิ คืออะไร

พยาธิ คือปรสิตที่สามารถเข้าสู่ร่างกายได้หลายทาง เช่น ทางปาก ทางผิวหนัง ทางสายรกในครรภ์ พบได้บ่อยในระบบทางเดินอาหารและลำไส้ และเมื่ออาศัยอยู่ในร่างกาย ก็สามารถวางไข่ ฟักตัวเพิ่มจำนวน คอยแย่งอาหาร หรือดูดเลือด จนอาจก่ออันตรายต่ออวัยวะต่าง ๆ ภายในร่างกายได้ พยาธิสามารถแบ่งออกเป็น 3 กลุ่ม ได้แก่

1. พยาธิตัวกลม สามารถเข้าสู่ร่างกายผ่านการรับประทานอาหาร หรือดื่มน้ำที่อาจปนเปื้อนไข่พยาธิ พยาธิตัวกลมที่พบบ่อย เช่น พยาธิเข็มหมุดหรือพยาธิเส้นด้าย พยาธิปากขอ
2. พยาธิตัวแบน มักติดเชื้อจากการรับประทานอาหารดิบ หรือกึ่งสุกกึ่งดิบ เข้าสู่ร่างกายทางปาก และอาศัยอยู่ในลำไส้ พยาธิตัวแบนที่พบบ่อย เช่น พยาธิตัวตืด
3. พยาธิใบไม้ มักติดเชื้อจากการทำกิจกรรมในแหล่งน้ำจืด เช่น ว่ายน้ำ เล่นน้ำ หรือรับประทานอาหารจำพวกปลาน้ำจืดที่กึ่งสุกกึ่งดิบ พยาธิชนิดนี้สามารถอาศัยอยู่ในหลอดเลือด ลำไส้ ปอด ตับ

ทำไมถึงต้อง ถ่ายพยาธิ

ผู้ที่ติดเชื้อพยาธิจะโดนแย่งอาหาร ทำให้ได้รับสารอาหารไม่เพียงพอ ร่างกายทรุดโทรม และอาจทำให้เสียสุขภาพจิต การถ่ายพยาธิจึงเป็นวิธีหนึ่งในการกำจัดพยาธิออกจากร่างกาย เพื่อลดความเสี่ยงในการเกิดปัญหาสุขภาพจากการติดเชื้อพยาธิ หรือที่เรียกว่าโรคพยาธิ

เมื่อไรที่ควรถ่ายพยาธิ

หากมีอาการเหล่านี้ อาจเป็นสัญญาณว่ากำลังติดเชื้อพยาธิ และต้องถ่ายพยาธิ

• ปวดท้อง
• คลื่นไส้ อาเจียน
• ท้องอืด ท้องเสีย หรือท้องร่วง
• เบื่ออาหาร
• น้ำหนักลดลงโดยไม่ทราบสาเหตุ
• ผื่นขึ้นที่ทวารหนัก
• อุจจาระมีเลือดปน

อย่างไรก็ตาม ควรปรึกษาคุณหมอเพื่อวินิจฉัยสาเหตุของอาการเหล่านี้ให้แน่ชัด และควรปรึกษาเภสัชกรก่อนซื้อยาถ่ายพยาธิมารับประทานเอง

วิธีถ่ายพยาธิ

การถ่ายพยาธิสามารถทำได้โดยการรับประทานยาถ่ายพยาธิ เช่น

• มีเบนดาโซล (Mebendazole) ส่งผลต่อพยาธิตัวกลม พยาธิตัวตืด ห้ามใช้กับสตรีมีครรภ์ และสตรีให้นมบุตร เพราะตัวยาอาจเป็นอันตรายต่อทารกได้
• ปิเปอร์ราซีน (Piperazine) ทำให้กล้ามเนื้อพยาธิอ่อนแรง ส่งผลต่อพยาธิไส้เดือน พยาธิเข็มหมุด หรือพยาธิเส้นด้าย ห้ามใช้ยานี้ร่วมกับยาถ่ายพยาธิไพแรนเทล พาโมเอต
• พลาซิควอนเทล (Praziquantel) ส่งผลต่อพยาธิใบไม้ พยาธิตัวตืด ระหว่างใช้ยาควรระมัดระวังในการทำกิจกรรมที่ต้องใช้ความตื่นตัว เช่น การขับรถ เนื่องจากยาอาจทำให้รู้สึกง่วงนอน
• ไพแรนเทล พาโมเอต (Pyrantel pamoate) ทำให้พยาธิเคลื่อนไหวไม่ได้ ส่งผลต่อพยาธิเส้นด้าย พยาธิไส้เดือน พยาธิปากขอ

ประโยชน์ของการถ่ายพยาธิ

ประโยชน์ของการถ่ายพยาธิ อาจมีดังนี้

• ช่วยป้องกันไม่ให้มีพยาธิมาอาศัยอยู่ในร่างกาย
• ช่วยป้องกันอาการเจ็บปวดจากการติดเชื้อ
• ช่วยป้องกันไม่ให้เกิดภาวะขาดสารอาหาร หรือภาวะโลหิตจาง เนื่องจากพยาธิแย่งอาหารหรือดูดเลือด

ข้อควรระวังของการถ่ายพยาธิ

การรับประทานยาถ่ายพยาธิอาจส่งผลข้างเคียง เช่น ปวดศีรษะ คลื่นไส้ อาเจียน ท้องเสีย หรือยาบางชนิดหากรับประทานเกินขนาดอาจทำให้กล้ามเนื้ออ่อนแรง หรือบางรายอาจแพ้ยาถ่ายพยาธิได้ ดังนั้น ควรปรึกษาคุณหมอและเภสัชกร ก่อนซื้อยาถ่ายพยาธิมารับประทานเอง