อะโทรพีน (Atropine)

อะโทรพีน (Atropine) มักใช้เพื่อลดการผลิตน้ำลาย และสารคัดหลั่งในทางเดินหายใจ ก่อนการผ่าตัด และยังใช้เพื่อรักษาอาการชักหดเกร็งภายในกระเพาะ ลำไส้

ข้อบ่งใช้

อะโทรพีน ใช้สำหรับ

อะโทรพีน (Atropine) มักใช้เพื่อลดการสร้างน้ำลาย และสารคัดหลั่งในทางเดินหายใจ ก่อนการผ่าตัด และยังใช้เพื่อรักษาอาการชักหดเกร็งภายในกระเพาะ ลำไส้ และอวัยวะอื่นๆ นอกจากนี้ยังอาจใช้เพื่อต้านผลของยาหรือสภาวะอื่นๆ ตามที่แพทย์กำหนด

อะโทรพีน เป็นยาต้านโคลีเนอร์จิค (anticholinergic) ทำงานโดยการยับยั้งประสิทธิภาพของสารเคมีในร่างกายซึ่งได้แก่ สารอะซิทิลคอลีน (acetylcholine) ภายในระบบประสาท กระเพาะ ลำไส้ และต่อมบางชนิด (เช่น ต่อมน้ำลาย) ทางเดินปัสสาวะ และเนื้อเยื่ออื่นๆ

วิธีการใช้ ยาอะโทรพีน

ยาอะโทรพีน มักให้โดยการฉีด ภายใต้คำแนะนำของแพทย์ ในโรงพยาบาล หรือคลินิก หากคุณต้องใช้ยาอะโทรพีนที่บ้าน ผู้ดูแลสุขภาพจะสอนวิธีการฉีดยาให้ ควรทำความเข้าใจวิธีการใช้ยาอะโทรพีนให้ดี ทำตามขั้นตอนที่เรียนรู้มาให้ถูกต้อง ติดต่อกับผู้ดูแลสุขภาพ หากคุณมีข้อสงสัยใดๆ

อย่าใช้ยาอะโทรพีนหากยามีฝุ่นตะกอน ขุ่น หรือเปลี่ยนสี หรือหากขวดยาแตกหรือเสียหาย

เก็บยานี้พร้อมทั้งเข็มฉีดยาให้ห่างไกลมือของเด็กและสัตว์เลี้ยง ห้ามใช้เข็มฉีดยาหรือวัสดุอื่นซ้ำ สอบถามผู้ดูแลสุขภาพเกี่ยวกับวิธีการกำจัดวัสดุเหลานี้ หลังจากการใช้งาน ควรทำตามกฏการกำจัดขยะในพื้นที่อย่างเคร่งครัด

การเก็บรักษา ยาอะโทรพีน

ยาอะโทรพีน ควรเก็บที่อุณหภูมิห้อง หลีกเลี่ยงแสงหรือความชื้น เพื่อป้องกันไม่ให้ตัวยาเกิดความเสียหาย ไม่ควรเก็บยานี้ในห้องน้ำหรือช่องแช่แข็ง ยาอะโทรพีนบางยี่ห้ออาจจะต้องเก็บรักษาแตกต่างกัน จึงควรตรวจสอบฉลากยาหรือสอบถามเภสัชกรเสมอ เพื่อความปลอดภัยโปรดเก็บยาให้ห่างจากมือเด็กและสัตว์เลี้ยง

ไม่ควรทิ้งยาอะโทรพีนลงในชักโครก หรือท่อระบายน้ำ เว้นแต่ได้รับคำแนะนำเช่นนั้น ควรกำจัดยาด้วยวิธีที่ถูกต้องเมื่อยากหมดอายุ หรือไม่มีความจำเป็นต้องใช้งาน โปรดสอบถามเภสัชกรเพิ่มเติม เกี่ยวกับวิธีการกำจัดยาที่ถูกต้อง

ข้อควรระวังและคำเตือน

ข้อควรรู้ก่อนใช้ ยาอะโทรพีน

ก่อนใช้ยานี้ แจ้งให้แพทย์ทราบในกรณีดังต่อไปนี้

• คุณตั้งครรภ์หรือให้นมบุตร เนื่องจากคุณควรใช้ยาตามที่แพทย์กำหนดเท่านั้น หากคุณกำลังตั้งครรภ์หรือให้นมบุตร
• หากคุณกำลังใช้ยาอื่นอยู่ รวมถึงยาที่หาซื้อได้เองโดยไม่ต้องมีใบสั่งยา เช่น สมุนไพร หรือแพทย์ทางเลือก
• หากคุณเป็นแพ้ส่วนผสมในยานี้หรือยาอื่น
• หากคุณป่วย มีความผิดปกติ หรือมีสภาวะอื่นๆ
• หากคุณเคยเป็นโรคลำไส้ใหญ่โป่งพอง หรือมีแนวโน้มที่จะเป็นโรคต้อหินมุมปิด
• หากคุณมีอาการชาเนื่องจากเส้นประสาทเสียหาย โรคต่อมลูกหมากโต กระเพาะปัสสาวะอุดตัน มีปัญหากับการปัสสาวะ มีปัญหาเกี่ยวกับหัวใจ (หัวใจวาย) ไส้เลื่อนกระบังลม หรือต้อหินมุมเปิด

ติดต่อแพทย์หากอาการของคุณไม่ดีขึ้นภายในไม่กี่วัน หรือมีอาการแย่ลง

ยาอะโทรพีน อาจทำให้เกิดอาการง่วงซึม หรือมองเห็นไม่ชัด ผลเหล่านี้อาจจะแย่ลง หากคุณดื่มสุราหรือใช้ยาบางชนิด ควรใช้ยาอะโทรพีนด้วยความระมัดระวัง อย่าขับรถหรือทำสิ่งที่อาจจะไม่ปลอดภัย จนกว่าคุณจะทราบว่า ยามีผลต่อคุณอย่างไร

อย่าดื่มสุราหรือใช้ยาอื่นที่อาจทำให้ง่วงซึม (เช่น ยานอนหลับ ยาคลายกล้ามเนื้อ) ขณะที่คุณกำลังใช้ยาอะโทรพีนเนื่องจากอาจทำให้ผลมีมากขึ้น สอบถามเภสัชกรหากคุณมีข้อสงสัยเกี่ยวกับยาอื่นที่อาจทำให้เกิดอาการง่วงซึม

อย่าทำให้ร่างกายเกิดอาการร้อนมากเกินไป เนื่องจากอาจทำให้เป็นลมแดดได้

แจ้งให้แพทย์ทราบหากคุณเกิดอาการของภาวะขาดน้ำ ได้แก่ อาการปากแห้ง กระหายน้ำ อ่อนแรง เฉื่อยชา ง่วงซึม ร้อนรน ปวดกล้ามเนื้อ กล้ามเนื้ออ่อนแรง ความดันโลหิตต่ำ ปัสสาวะน้อย หัวใจเต้นเร็ว มีความผิดปกติในกระเพาะ เช่น คลื่นไส้และอาเจียน

ยาอะโทรพีน อาจทำให้ดวงตาของคุณไวต่อแสงแดดมากขึ้น การสวมแว่นตากันแดดอาจช่วยได้

แจ้งแพทย์หรือทันตแพทย์ว่า คุณกำลังใช้ยาอะโทรพีนก่อนรับการรักษาทางการแพทย์หรือทำฟัน รับการรักษาฉึกเฉิน หรือการผ่าตัด

ผุ้สูงอายุควรใช้ยาอะโทรพีนด้วยความระมัดระวัง เนื่องจากอาจจะรู้สึกไวต่อผลของยามากกว่า

ควรใช้ยาอะโทรพีนด้วยความระมัดระวังอย่างมากหากจะใช้ยานี้กับเด็ก เนื่องจากยังไม่มีการยืนยันประสิทธิภาพ และความปลอดภัยในการใช้ยากับเด็ก

ความปลอดภัยต่อการตั้งครรภ์หรือให้นมบุตร

ยังไม่มีงานวิจัยที่น่าเชื่อถือเกี่ยวกับความเสี่ยงในสตรีที่ใช้ยานี้ในช่วงการตั้งครรภ์หรือให้นมบุตร โปรดปรึกษาแพทย์เพื่อหาประโยชน์และความเสี่ยงก่อนการใช้ยานี้ ยาอะโทรพีน จัดอยู่ในประเภทของยาที่มีความเสี่ยงต่อสตรีมีครรภ์ ประเภท C โดยองค์การอาหารและยาแห่งสหรัฐอเมริกา (FDA)

การจัดประเภทของยาที่มีความเสี่ยงต่อสตรีมีครรภ์โดยองค์การอาหารและยาแห่งสหรัฐอเมริกามีดังนี้

• A= ไม่มีความเสี่ยง
• B= ไม่พบความเสี่ยงในการวิจัยบางชิ้น
• C= อาจจะมีความเสี่ยง
• D= มีหลักฐานแสดงถึงความเสี่ยง
• X= ห้ามใช้
• N= ไม่ทราบแน่ชัด

ผลข้างเคียง

ผลข้างเคียงของการใช้ ยาอะโทรพีน

แจ้งให้แพทย์ทราบหากผลข้างเคียงทั่วไปเหล่านี้ไม่ยอมหายไปหรือรบกวนคุณ ได้แก่

• มองเห็นไม่ชัด
• ท้องผูก
• น้ำลายลดลง
• เหงื่อลดลง
• นอนไม่หลับ
• กลืนลำบาก
• รูม่านตาขยาย
• วิงเวียน
• ง่วงซึม
• ตื่นเต้น
• เป็นไข้
• ปวดหัว
• ร้อน หน้าแดง ผิวแห้ง
• สูญเสียการรับรส
• จมูกและปากแห้งระดับเบาไปจนถึงรุนแรง
• คลื่นไส้
• กังวลใจ
• กระหายน้ำ

รับการรักษาในทันทีหากคุณมีผลข้างเคียงที่รุนแรงดังนี้

• อาการแพ้ที่รุนแรง (ผดผื่น ลมพิษ คัน หายใจติดขัด แน่นหน้าอก บวมที่ปาก ใบหน้า ริมฝีปาก หรือลิ้น)
• อัตราการเต้นของหัวใจเปลี่ยนแปลง
• สับสน
• มีอาการเพ้อ
• ท้องร่วง
• ดวงตาโฟกัสได้ลำบาก
• ปัสสาวะลำบาก
• หัวใจเต้นเร็ว/ผิดปกติ
• มองเห็นภาพหลอน
• ร้อนรนและอ่อนแรง
• พูดไม่ชัด
• อ่อนแรงอย่างผิดปกติ อาเจียน

ไม่ใช่ทุกคนจะเจอกับผลข้างเคียงเหล่านี้ และอาจจะมีอาการอย่างอื่นนอกเหนือจากที่กล่าวมาข้างต้น ถ้าคุณมีข้อสงสัยใดๆ โปรดปรึกษากับแพทย์

ปฏิกิริยาของยา

ปฏิกิริยากับยาอื่น

ยาอะโทรพีน อาจเกิดปฏิกิริยากับยาอื่นที่คุณกำลังใช้อยู่ ซึ่งอาจส่งผลต่อการออกฤทธิ์ของยา หรือเพิ่มความเสี่ยงที่จะเกิดผลข้างเคียง เพื่อป้องกันปัญหาที่อาจจะเกิดขึ้น

คุณควรจะบอกแพทย์หรือเภสัชกรของคุณว่าคุณกำลังใช้ยาอะไรอยู่บ้าง (ทั้งยาตามใบสั่งแพทย์ ยาที่ซื้อได้เอง และสมุนไพรต่างๆ) เพื่อความปลอดภัย โปรดอย่าเริ่ม หยุด หรือเปลี่ยนขนาดยาโดยไม่ได้รับความเห็นชอบจากแพทย์

ปฏิกิริยากับอาหารหรือแอลกอฮอล์

ยาอะโทรพีน อาจมีปฏิกิริยากับอาหารหรือเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ โดยส่งผลต่อการออกฤทธิ์ของยา หรือเพิ่มความเสี่ยงที่จะเกิดผลข้างเคียง โปรดปรึกษากับแพทย์หรือเภสัชกรก่อนเสมอ

ปฏิกิริยากับอาการโรคอื่น

ยาอะโทรพีน อาจส่งผลให้อาการโรคของคุณแย่ลง หรือส่งผลต่อการออกฤทธิ์ของยา โปรดแจ้งให้แพทย์หรือเภสัชกรทราบถึงสภาวะโรคของคุณก่อนใช้ยาเสมอ

ขนาดยา

ข้อมูลในที่นี้ไม่มีเจตนาให้ใช้ทดแทนคำแนะนำทางการแพทย์ ควรปรึกษากับแพทย์หรือเภสัชกรทุกครั้ง เพื่อรับทราบข้อมูลเพิ่มเติม

ขนาด ยาอะโทรพีน สำหรับผู้ใหญ่

ขนาดยาสำหรับผู้ใหญ่เพื่อรักษาอาการหัวใจเต้นช้ากว่าปกติ

0.4-1 มก. ฉีดเข้าหลอดเลือด หนึ่งครั้ง อาจให้ยาในช่วงขนาดยาที่มีประสิทธิภาพซ้ำได้ทุก ๆ 1-2 ชั่วโมง เท่าที่ความจำเป็น เพื่อให้ได้อัตราการเต้นของหัวใจที่เพียงพอ หรือภายใน 5-10 นาที หากอัตราการเต้นของหัวใจเริ่มต้นนั้นไม่เพียงพอ ในกรณีที่หายาก อาจจำเป็นต้องให้ยาซ้ำในขนาด 2 มก.

ขนาดยาสำหรับผู้ใหญ่เพื่อรักษาอาการ AV Heart Block

0.4-1 มก. ฉีดเข้าหลอดเลือด หนึ่งครั้ง อาจให้ยาในช่วงขนาดยาที่มีประสิทธิภาพซ้ำได้ ทุกๆ 1-2 ชั่วโมง เท่าที่ความจำเป็น เพื่อให้สัญญาณไฟฟ้าหัวใจเป็นปกติ หรือภายใน 5-10 นาที หากประสิทธิภาพเริ่มต้นนั้นไม่เพียงพอ สำหรับอาการสัญญาณไฟฟ้าหัวใจถูกขัดขวาง ในกรณีที่หายาก อาจจำเป็นต้องให้ยาซ้ำในขนาด 2 มก.

ขนาดยาสำหรับผู้ใหญ่เพื่อรักษาภาวะเป็นพิษจากออร์กาโนฟอสเฟต (Organophosphate Poisoning)

อาการในระดับเบาของการสัมผัสกับแก๊สทําลายประสาท (nerve agent) หรือยาฆ่าแมลง : แนะนำให้ใช้เครื่องฉีดยาอัตโนมัติ 2 มก./0.7 มล. (สีเขียว) ตรงกลางด้านข้างต้นขา ตามด้วยฉีดอะโทรเพนเพิ่มเติม 2 ครั้งต่อเนื่องอย่างรวดเร็ว ในขนาดยา 2 มก./0.7 มล. หลังจากที่ผ่านไป 10 นาที

หลังจากฉีดครั้งแรกหากผู้ป่วยมีอาการที่รุนแรง เช่น มีพฤติกรรมที่แปลกหรือสับสน หายใจติดขัด หรือมีสารคัดหลั่งจำนวนมากในปอดหรือทางเดินหายใจ กล้ามเนื้อกระตุกอย่างรุนแรงและมีอาการอ่อนแรงทั่วไป ปัสสาวะและอุจจาระโดยไม่ได้ตั้งใจ ชักกระตุก หรือหมดสติ

อาการในระดับรุนแรงของการสัมผัสกับแก๊สทําลายประสาทหรือยาฆ่าแมลง: แนะนำให้ใช้เครื่องฉีดยาอัตโนมัติ 3 ครั้งในขนาดยา 2 มก./0.7 มล. (สีเขียว) ตรงกลางด้านข้างต้นขาต่อเนื่องอย่างรวดเร็ว

อาการที่รุนแรงคือ มีพฤติกรรมที่แปลกหรือสับสน หายใจติดขัด หรือมีสารคัดหลั่งจำนวนมากในปอดหรือทางเดินหายใจ กล้ามเนื้อกระตุกอย่างรุนแรง และมีอาการอ่อนแรงทั่วไป ปัสสาวะและอุจจาระโดยไม่ได้ตั้งใจ ชักกระตุก หรือหมดสติ

ขนาดยาสำหรับผู้ใหญ่เพื่อรักษาภาะพิษจากสารต้านโคลีนเอสเตอเรส (Anticholinesterase Poisoning)

2 ถึง 3 มก. ฉีดเข้าหลอดเลือดหนึ่งครั้ง อาจต้องให้ยาซ้ำ เพื่อป้องกันหรือรักษาสัญญาณของ กระบวนการพาราซิมพาโทมิเมติก (parasympathomimetic activity) อาการโคม่า และ/หรือหลอดเลือดหัวใจตีบ

ขนาด ยาอะโทรพีน สำหรับเด็ก

ขนาดยาสำหรับเด็กเพื่อรักษาอาการหัวใจเต้นช้ากว่าปกติ

0.01 ถึง 0.03 มก./กก. ฉีดเข้าหลอดเลือดทุกๆ 5 นาที เป็นจำนวน 2 ถึง 3 ครั้งเท่าที่จำเป็น ขนาดยาต่ำสุดคือ 0.1 มก. และขนาดยาสูงสุดคือ 0.5 มก. ขนาดยารวมสูงสุดคือ 1 มก.

ท่อช่วยหายใจ: 0.04 ถึง 0.06 มก./กก. อาจให้ซ้ำได้อีกครั้งหากจำเป็น

ขนาดยาสำหรับเด็กเพื่อรักษาอาการ AV Heart Block

0.01 ถึง 0.03 มก./กก. ฉีดเข้าหลอดเลือดทุกๆ 5 นาที เป็นจำนวน 2 ถึง 3 ครั้งเท่าที่จำเป็น ขนาดยาต่ำสุดคือ 0.1 มก. และขนาดยาสูงสุดคือ 0.5 มก. ขนาดยารวมสูงสุดคือ 1 มก.

ท่อช่วยหายใจ : 0.04 ถึง 0.06 มก./กก. อาจให้ซ้ำได้อีกครั้งหากจำเป็น

ขนาดยาสำหรับเด็กเพื่อรักษาภาวะเป็นพิษจากออร์กาโนฟอสเฟต (Organophosphate Poisoning)

ทารกน้ำหนักต่ำกว่า 15 ปอนด์ (โดยปกติมักจะอายุต่ำกว่า 6 เดือน) : ใช้เครื่องฉีดยาอัตโนมัติ 0.25 มก./ 0.3 มล. (สีเหลือง)

รูปแบบของยา

ความแรงและรูปแบบของยามีดังนี้

• ยาสำหรับฉีด : 0.1 มก./มล., 0.05 มก./มล.

กรณีฉุกเฉินหรือใช้ยาเกินขนาด

หากเกิดเหตุฉุกเฉินหรือใช้ยาเกินขนาด ควรแจ้งเหตุฉุกเฉิน หรือนำส่งห้องฉุกเฉินใกล้บ้านโดยทันที

กรณีลืมใช้ยา

หากคุณลืมใช้ยาควรรีบใช้ในทันทีที่นึกได้ หรือถ้าหากใกล้ถึงเวลาใช้ยาครั้งต่อไป ให้ข้ามรอบไปใช้ยาตามตารางปกติได้เลย ไม่ควรเพิ่มปริมาณยา