เลือดประจำเดือน คือ เลือดและเยื่อบุโพรงมดลูกที่ไหลออกทางช่องคลอดเป็นประจำทุกเดือน เมื่อเข้าสู่วัยเจริญพันธุ์หรืออายุ 12 ปีขึ้นไป ซึ่งแต่ละครั้งอาจมีประจำเดือนนาน 3-5 วัน แตกต่างกันออกไปตามภาวะสุขภาพของแต่ละบุคคล อย่างไรก็ตาม หากสังเกตว่าประจำเดือนขาด มาไม่สม่ำเสมอ และมีลักษณะผิดปกติ ควรเข้าพบคุณหมอทันที เพื่อตรวจเช็กสุขภาพ

เลือดประจำเดือน คืออะไร

เลือดประจำเดือน คือ เลือดและเยื่อบุโพรงมดลูกที่ไหลออกทางช่องคลอดเป็นประจำทุกเดือนเมื่อไม่มีการตั้งครรภ์ โดยปกติ เมื่อถึงช่วงการตกไข่ ระดับฮอร์โมนเอสโตรเจน (Estrogen) และฮอร์โมนโปรเจสเตอโรน (Progesterone) ที่มีหน้าที่ในการควบคุมการตกไข่จะเพิ่มขึ้น เพื่อกระตุ้นให้รังไข่ปล่อยไข่ออกมาและทำให้เยื่อบุโพรงมดลูกหนาขึ้น เตรียมพร้อมให้ตัวอ่อนที่เกิดจากการปฏิสนธิของอสุจิและไข่ฝังตัว และเกิดเป็นการตั้งครรภ์ แต่หากไม่มีการตั้งครรภ์เกิดขึ้น ระดับฮอร์โมนเพศหญิงทั้งสองจะลดลง ทำให้เยื่อบุโพรงมดลูกหลุดลอกและไหลออกมาเป็นประจำเดือน มักจะเกิดขึ้นในทุก ๆ 28 วัน

ลักษณะของเลือดประจำเดือนที่ปกติ

ลักษณะของเลือดประจำเดือนที่ปกติอาจสังเกตได้จากประจำเดือนมาสม่ำเสมอ มาในช่วงเวลาเดียวกันหรือใกล้เคียงกันทุกรอบเดือน และอาจเป็นนานประมาณ 3-5 วัน โดยมีปริมาณเลือดที่พอดี มีสีชมพู สีแดง หรืออาจมีสีน้ำตาลและดำในช่วงใกล้หมดประจำเดือน

นอกจากนี้ ยังอาจมีอาการอื่น ๆ ก่อนประจำเดือนมาหรือระหว่างการมีประจำเดือน เช่น สิวขึ้น ปวดท้องน้อย รู้สึกอยากอาหาร อารมณ์แปรปรวน เจ็บเต้านม ท้องอืด มีปัญหาการนอนหลับ

ลักษณะของเลือดประจำเดือนที่ผิดปกติ

ลักษณะของเลือดประจำเดือนที่ผิดปกติ อาจมีดังนี้

• ประจำเดือนขาด มาไม่สม่ำเสมอ หรือมาแบบกะปริบกะปรอย
• มีกลิ่นไม่พึงประสงค์
• เลือดประจำเดือนเป็นสีอื่นนอกเหนือจากสีชมพูหรือสีแดง เช่น สีดำ สีน้ำตาล สีเทา สีส้ม

ความผิดปกติเหล่านี้ อาจเป็นสัญญาณของปัญหาสุขภาพต่าง ๆ เช่น การติดเชื้อในช่องคลอด เนื้องอก การแท้งบุตร การฝังตัวของตัวอ่อน ช่องคลอดอุดตัน

นอกจากนี้ ควรพบคุณหมอทันทีหากมีอาการ ดังนี้

• ปวดท้องน้อยอย่างรุนแรง
• มีไข้สูง คลื่นไส้ อาเจียนระหว่างเป็นประจำเดือน
• มีอาการเจ็บหน้าอก หายใจลำบากหลังประจำเดือนหมด
• ประจำเดือนมานานกว่า 7 วัน และมีปริมาณมาก โดยจำเป็นต้องเปลี่ยนผ้าอนามัยบ่อยทุก 1-2 ชั่วโมง
• เลือดประจำเดือนมีลักษณะเป็นลิ่มเลือดขนาดใหญ่
• ประจำเดือนขาดนานกว่า 3 เดือน โดยไม่ได้มีสาเหตุมาจากการตั้งครรภ์
• รอบเดือนเปลี่ยนแปลงอย่างกะทันหัน มีรอบเดือนระยะสั้นกว่า 24 วัน หรือนานกว่า 38 วัน
• อาการตกขาวผิดปกติ เช่น มีกลิ่นเหม็น สีตกขาวเปลี่ยนแปลง ตกขาวเป็นก้อนหนา

การดูแลตัวเองเพื่อให้เลือดประจำเดือนมาปกติ

การดูแลตัวเองให้เลือดประจำเดือนมาปกติและสม่ำเสมอทุกรอบเดือน มีดังนี้

• พักผ่อนให้เพียงพอ หรืออาจหากิจกรรมที่เพิ่มความผ่อนคลาย ลดความเครียด เนื่องจากผู้ที่มีความเครียดบ่อยครั้ง อาจส่งผลให้ประจำเดือนมาช้าได้
• ออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ ควรออกกำลังกายเป็นประจำเพื่อช่วยกระตุ้นฮอร์โมนที่ส่งผลต่อประจำเดือน ทำให้ประจำเดือนมาตามปกติ อย่างไรก็ตาม ไม่ควรออกกำลังกายหนักเกินไป หรือใช้แรงมากเกินไป เพราะอาจส่งผลให้ร่างกายเหนื่อยล้าและเกิดความเครียด ที่อาจทำให้ประจำเดือนมาไม่ปกติได้
• รับประทานอาหารที่ดีต่อสุขภาพ เช่น ผัก ผลไม้ ธัญพืชเต็มเมล็ด ข้าวที่ไม่ผ่านการขัดสี โดยควรเลือกรับประทานอาหารให้หลากหลาย ครบ 5 หมู่ และควรบริโภคในปริมาณที่เหมาะสม เพื่อช่วยควบคุมน้ำหนักตัวให้อยู่ในเกณฑ์ที่ดีต่อสุขภาพ และช่วยรักษาความสมดุลของฮอร์โมนที่เกี่ยวข้องกับการมีประจำเดือน
• ใช้ยาคุมกำเนิด ที่ประกอบไปด้วยฮอร์โมนเอสโตรเจนและโปรเจสติน เหมาะสำหรับผู้ที่มีอาการเลือดประจำเดือนไม่มาเนื่องจากความไม่สมดุลของฮอร์โมน อย่างไรก็ตาม ควรปรึกษาคุณหมอก่อนใช้ยา

สำหรับผู้ที่มีภาวะสุขภาพที่ส่งผลให้ประจำเดือนมาไม่ปกติ เช่น กลุ่มอาการถุงน้ำในรังไข่หลายใบ วัยหมดประจำเดือน ภาวะต่อมไทรอยด์ต่ำ อาจจำเป็นต้องรักษาตามอาการและดุลพินิจของคุณหมอ