ผิวไหม้แดด เป็นภาวะผิวหังอักเสบที่เกิดจากรังสียูวีเอและยูวีบีในแสงแดดทำลายผิวชั้นนอก โดยปกติ อาการผิวไหม้จะเกิดขึ้นประมาณ 2-6 ชั่วโมงหลังโดดแดด แต่บางคนอาจจะแสดงอาการหลังจากโดนแสงแดดเพียง 30 นาทีเท่านั้น อาการที่เกิดขึ้นอาจได้แก่ ผิวหนังแดง ระคายเคือง แสบร้อนบริเวณที่ผิวไหม้ หากผิวไหม้รุนแรงอาจทำให้ผิวหนังบวม เป็นแผลพุพอง รวมถึงมีอาการอื่น ๆ ร่วมด้วย เช่น คลื่นไว้ ปวดศีรษะ อ่อนเพลีย ทั้งยังอาจทำให้ผิวแก่เร็ว และอาจนำไปสู่โรคมะเร็งผิวหนัง

ผิวไหม้แดด คืออะไร

ผิวไหม้แดด (Sunburn) เป็นภาวะผิวหนังอักเสบที่เกิดจากรังสียูวีเอและยูวีบีทำลายผิวหนังชั้นนอก ทำให้ผิวหนังแดง แสบร้อน ระคายเคือง หากผิวไหม้แดดรุนแรงอาจบวม เป็นแผลพุพอง รวมถึงมีอาการคล้ายไข้หวัด คือ หนาวสั่น คลื่นไส้ ปวดศีรษะ อ่อนเพลีย ร่วมด้วย โดยทั่วไป อาการผิวไหม้แดดจะเกิดหลังโดนแดดประมาณ 2-6 ชั่วโมง แต่บางคนอาจมีอาการปรากฏให้เห็นหลังโดนแดดเพียง 30 นาที และอาการเจ็บแสบจะรุนแรงที่สุดในช่วง 6-48 ชั่วโมงหลังโดนแดด

หลังจากที่ผิวไหม้แดดประมาณ 2-3 วัน ผิวหนังจะเกิดอาการคันและอาจมีอาการผิวหนังลอก ซึ่งนี่เป็นกระบวนการในการเยียวยาตัวเอง และกำจัดเซลล์ผิวหนังที่ถูกทำลายของร่างกาย ส่วนใหญ่จะใช้เวลาประมาณ 3-8 วัน แต่บางครั้งก็อาจยาวนานหลายสัปดาห์ ในช่วงนี้ ควรปล่อยให้ผิวลอกออกเองตามธรรมชาติ อย่าพยายามดึง ลอก หรือขัดผิวโดยเด็ดขาด

ความรุนแรงของอาการผิวไหม้แดดนั้นขึ้นอยู่กับประเภทของผิว ระดับความเข้มของแสงแดด และระยะเวลาที่ผิวหนังสัมผัสกับแสงแดด โดยปกติแล้ว ผิวหนังของคนเราจะมีเมลานิน (Melanin) หรือเม็ดสีผิวคอยทำหน้าที่ปกป้องผิวหนังจากแสงแดด ด้วยการทำให้ผิวคล้ำขึ้นเมื่อโดนแดด ซึ่งร่างกายจะผลิตเมลานินได้มากหรือน้อยนั้นก็ขึ้นอยู่กับกรรมพันธุ์ ผู้ที่มีเมลานินน้อย ผิวขาวมาก เวลาโดนแดดผิวอาจไหม้ได้ง่าย ในขณะที่บางคนมีเมลานินมากกว่า หรือผิวเข้มกว่า พอโดนแดดผิวอาจคล้ำขึ้น และไม่ค่อยเกิดอาการไหม้

ทั้งอาการผิวไหม้แดด และอาการผิวคล้ำจากแสงแดด ล้วนเป็นสัญญาณว่าเซลล์ผิวหนังถูกทำลาย และหากปล่อยให้ผิวโดนแดดบ่อย ๆ โดยไม่ป้องกัน จะทำให้ผิวแก่เร็ว ผิวแห้ง เหี่ยวย่น เกิดฝ้ากระ จุดด่างดำ ทั้งยังเพิ่มความเสี่ยงในการเกิดโรคมะเร็งผิวหนัง เช่น โรคมะเร็งผิวหนังชนิดเบซาลเซลล์ (Basal cell carcinoma หรือ BCC) โรคมะเร็งผิวหนังชนิดสะความัส (Squamous Cell Carcinoma หรือ SCC) รวมถึงโรคมะเร็งผิวหนังชนิดเมลาโนมา (Melanoma) ซึ่งรุนแรงถึงชีวิต

ผิวไหม้แดงกับโรคมะเร็งผิวหนัง

ผิวไหม้แดด รังสียูวี และโรคมะเร็งผิวหนังนั้นเกี่ยวข้องกัน ซึ่งความเกี่ยวข้องกันอาจมีดังนี้

• สำหรับคนที่ผิวขาว โดยเฉพาะคนที่มีความบกพร่องทางพันธุกรรม หากปล่อยให้ผิวไหม้แดดบ่อย ๆ อาจนำไปสู่โรคมะเร็งผิวหนังชนิดเมลาโนมา (Melanoma) ซึ่งเป็นอันตรายถึงชีวิต ผลการศึกษาวิจัยชิ้นหนึ่งพบว่า รังสียูวีที่ทำลายผิวหนังสามารถทำให้กลุ่มยีนที่ทำหน้าที่ควบคุมการเจริญของเซลล์ (Tumor suppressor gene) เปลี่ยนแปลงไป จนเซลล์ที่ได้รับบาดเจ็บซ่อมแซมตัวเองได้น้อยลง จึงเสี่ยงเป็นมะเร็งมากขึ้น
• หากทำงาน หรือเล่นกีฬากลางแจ้งเป็นประจำ ก็จะยิ่งเสี่ยงเกิดอาการผิวไหม้แดด และโรคมะเร็งผิวหนัง
• หากผิวหนังไหม้แดดขั้นรุนแรงจนเป็นแผลพุพองแค่ครั้งเดียว ไม่ว่าจะเป็นในวัยเด็กหรือวัยผู้ใหญ่ ก็สามารถเพิ่มความเสี่ยงในการเกิดโรคมะเร็งผิวหนังชนิดเมลาโนมาได้ถึง 2 เท่า
• ยิ่งคุณปล่อยให้ผิวไหม้แดด ผิวหนังก็จะยิ่งถูกทำลาย ส่งผลให้เสี่ยงเป็นมะเร็งผิวหนังมากขึ้น และต่อให้ผิวไม่ไหม้แดดจนสังเกตได้ชัด ก็ไม่ได้หมายความว่าผิวหนังจะไม่ถูกทำลายจากแสงแดด
• หากเกิดอาการผิวไหม้แดดตั้งแต่ 5 ครั้งขึ้นไป จะเพิ่มความเสี่ยงในการเกิดโรคมะเร็งผิวหนังชนิดเมลาโนมาได้ถึงสองเท่า

ผู้ที่เสี่ยงเกิดปัญหาผิวไหม้แดด

อาการผิวไหม้แดดสามารถเกิดขึ้นได้กับคนทุกเพศทุกวัย แต่หากมีภาวะหรือพฤติกรรมเหล่านี้ ก็จะยิ่งเสี่ยงมากขึ้น

• ผิวขาว นัยน์ตาสีอ่อน
• ทำงาน หรือทำกิจกรรมกลางแจ้งบ่อยๆ
• ดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์
• ผิวโดนแดด หรือได้รับรังสียูวีบ่อยโดยไม่ได้ป้องกัน
• ใช้ยาที่มีคุณสมบัติเป็นสารไวแสง (Photosensitizing Medication) เช่น ฟีโนไทอาซีน (Phenothiazines) ซัลโฟนาไมด์ (Sulfonamides) เตตราไซคลีน (Tetracyclines)

วิธีดูแลผิวไหม้แดด

• รีบหลีกให้ไกลจากแสงแดดโดยเร็ว
• ดื่มน้ำให้มาก ๆ เพื่อให้ร่างกายเย็นลง และป้องกันภาวะขาดน้ำ
• ไม่เกา ขัด หรือลอกผิวหนังบริเวณที่ไหม้แดด หรือหากผิวไหม้แดดจนเป็นแผลพุพอง ก็ห้ามแกะหรือเจาะแผลเด็ดขาด เพราะอาจทำให้แผลติดเชื้อได้
• ทำให้ผิวหนังเย็นขึ้น ด้วยการใช้ผ้าเย็น ๆ ประคบ อาบน้ำเย็น หรือแช่น้ำเย็น แต่อย่าให้นานเกินไป เพราะจะยิ่งทำให้ผิวแห้ง ระคายเคือง หากเป็นเด็ก โดยเฉพาะเด็กเล็ก อาจต้องระวังร่างกายเย็นเกินไปด้วย เพราะจะทำให้เป็นหวัดได้ และห้ามใช้น้ำแข็งถูที่ผิวหนังโดยตรง หรือประคบด้วยถุงน้ำแข็งเด็ดขาด
• ทามอยส์เจอร์ไรเซอร์ที่มีส่วนผสมของว่านหางจระเข้ ถั่วเหลือง ในขณะที่ผิวยังเปียกหมาด ๆ เพื่อช่วยปลอบประโลมผิวไหม้เสียจากแดด และทำให้ผิวชุ่มชื้นขึ้น แต่ห้ามใช้ครีมบำรุงผิวที่มีส่วนผสมของน้ำมัน หรือปิโตรเลียมเจล ทาบริเวณที่ผิวไหม้แดด
• ทายาหรือครีมไฮโดรคอร์ติโซน หรือไทรแอมซิโนโลน เพื่อบรรเทาอาการคันและอาการอักเสบ แต่ครีมเหล่านี้มีส่วนผสมของสเตียรอยด์ จึงควรใช้ภายใต้การดูแลของคุณหมอ และไม่ควรใช้ติดต่อกันเกินหนึ่งสัปดาห์ หากอาการไม่ดีขึ้นหรือแย่ลง ควรไปพบคุณหมอผิวหนังทันที
• กินยาต้านการอักเสบชนิดที่ไม่ใช่สเตียรอยด์ (NSAIDs) เช่น พาราเซตามอล ไอบูโพรเฟน
• หากจำเป็นต้องออกแดด ควรปกป้องผิวบริเวณที่ไหม้แดดอยู่ให้ดี สวมใส่เสื้อผ้าที่เนื้อผ้าค่อนข้างหนา แสงแดดส่องทะลุผ่านได้ยาก และควรหลีกเลี่ยงการสวมใส่เสื้อผ้ารัดรูปปิดทับบริเวณที่ผิวไหม้แดดด้วย

เมื่อไหร่ควรไปพบคุณหมอ

• ผิวหนังบวม หรือเป็นแผลพุพองรุนแรง
• อุณหภูมิร่างกายสูง ตัวร้อน หรือหนาวสั่น
• รู้สึกวิงเวียน อ่อนเพลีย
• ปวดศีรษะ และเป็นตะคริว
• มีสัญญาณของภาวะช็อก เช่น ความดันโลหิตต่ำ หมดสติ อ่อนเพลียรุนแรง
• รักษาแล้วแต่อาการยังไม่ดีขึ้นภายใน 2-3 วัน

อาการผิวไหม้แดดรุนแรงอาจนำไปสู่โรคเพลียความร้อน (Heat exhaustion) และโรคลมความร้อน หรือโรคฮีตสโตรก (Heat stroke) ที่มักเรียกกันว่าโรคลมแดด ซึ่งเป็นอันตรายถึงชีวิตได้ โดยเฉพาะกับเด็กและผู้สูงอายุ

วิธีป้องกันผิวไหม้ คล้ำเสียจากแดด

หากคุณไม่อยากให้เกิดปัญหาผิวไหม้แดด ก็ควรดูแลผิว และปกป้องผิวจากแสงแดดด้วยวิธีเหล่านี้

• หลีกเลี่ยงแสงแดดในช่วง 10 โมงเช้า ถึง 4 โมงเย็น เพราะเป็นช่วงที่แดดแรงที่สุด หากจำเป็นต้องออกไปข้างนอก หรือทำกิจกรรมกลางแจ้งในช่วงเวลาดังกล่าว ควรหลบแดดในที่ร่มให้ได้มากที่สุด
• สวมใส่เครื่องแต่งกายที่ช่วยปกป้องผิวจากแสงแดด เช่น เสื้อแขนยาว กางเกงขายาว หมวกปีกกว้าง สวมแว่นตากันแดด เสื้อผ้าควรเลือกที่เนื้อผ้าหนา แสงแดดส่องไม่ทะลุ หรือเสื้อผ้าที่เคลือบสารป้องกันยูวี
• ทาครีมกันแดดที่มีค่าเอสพีเอฟ (SPF) 30 ขึ้นไป เป็นประจำทุกวัน โดยทาก่อนออกแดดอย่างน้อย 30 นาที และทาซ้ำทุกๆ 2 ชั่วโมง หรือมากกว่านั้น หากเหงื่อออกมาก หรือว่ายน้ำ
• หากต้องใช้ยาที่ทำให้ผิวไวต่อแสง เช่น ยาต้านฮิสทามีน (Antihistamines) ยาต้านซึมเศร้า ยาปฏิชีวนะบางชนิด ยาลดไขมันในเลือดบางชนิด ก็ยิ่งต้องปกป้องผิวจากแสงแดดให้ดี หรืออาจปรึกษาคุณหมอเพื่อเปลี่ยนยา หรือปรับขนาดยา โดยไม่ให้กระทบกับการรักษาโรค