ลักษณะผื่นคันต่างๆ เป็นลักษณะการเปลี่ยนแปลงของสีผิวหรือเนื้อสัมผัสที่ผิดปกติ อาจทำให้ผิวบริเวณที่เป็นผื่นคันมีสีแดง เป็นตุ่ม ผิวไม่เรียบเนียนสม่ำเสมอ มักเกิดจากการอักเสบของผิวหนัง ซึ่งอาจเกิดขึ้นได้จากภาวะสุขภาพ ความเครียด พฤติกรรมการใช้ชีวิตประจำวัน หรือโรคต่าง ๆ ทำให้ลักษณะผื่นคันอาจแตกต่างกันไป การสังเกตลักษณะผื่นคันและหาสาเหตุการเกิด อาจช่วยให้ทำการรักษาได้ตรงจุดมากขึ้น
ลักษณะผื่นคันต่างๆ
ลักษณะผื่นคันต่างๆ นั้นเกิดจากสาเหตุที่แตกต่างกันไป ทั้งอาจเกิดจากเชื้อไวรัส แบคทีเรีย ภูมิแพ้ ความร้อน ยารักษาโรค หรืออื่น ๆ ซึ่งส่งผลต่อการเปลี่ยนแปลงของผิวหนัง ทั้งนี้ ลักษณะผื่นคันต่างๆ มีหลายประเภท ดังนี้
ผื่นคัน ที่ผิวหนัง
ลักษณะผื่นคันชนิดนี้อาจเป็นผื่นแดงกระจายตามลำตัวและใบหน้า ซึ่งอาจเป็นอาการของโรคบางชนิด เช่น
โรคหัด โดยผื่นจะเริ่มพัฒนาจากใบหน้าสู่ร่างกาย ผื่นมีสีอ่อนกว่าโรคหัด และจางลงภายใน 2-4 วัน ไม่มีรอยตกค้างเมื่อผื่นจางลง แต่อาจมาพร้อมกับอาการผิวลอกและแห้งเช่นเดียวกับโรคหัด หัดเยอรมัน ผื่นจะเกิดขึ้นในลักษณะเดียวกับโรคหัด แต่อาจมีสีอ่อนและจางเร็วกว่า และอาจลุกลามเร็วกว่าโรคหัดภายในไม่กี่ชั่วโมง โดยผื่นจะเริ่มพัฒนาจากใบหน้าสู่ร่างกาย ผื่นมีสีอ่อนกว่าโรคหัด และจางลงภายใน 2-4 วัน ไม่มีรอยตกค้างเมื่อผื่นจางลง แต่อาจมาพร้อมกับอาการผิวลอกและแห้งเช่นเดียวกับโรคหัด ไข้อีดำอีแดง เกิดจากการติดเชื้อแบคทีเรีย เป็นผื่นที่เกิดจากพิษของเม็ดเลือดแดง โดนผื่นจะเกิดขึ้นบริเวณขาหนีบหรือตามข้อพับ อาจเกิดขึ้นรอบคอ หลัง และกระจายไปทั่วร่างกาย มีลักษณะคล้ายกับการถูกแดดเผาซึ่งอาจทำให้ผิวแห้ง กลาก (Eczema) เป็นลักษณะของสภาวะต่าง ๆ ของผิวหนัง โดยลักษณะที่ปรากฏอาจแตกต่างกันไป อาจมีผื่นแดง อาการคัน เป็นสะเก็ด ผิวแห้งเป็นขุย หรือเป็นตุ่มเล็ก ๆ มักเกิดขึ้นบริเวณข้อศอก น้า หลังคอ และหนังศีรษะ Granuloma Annulare เป็นสภาวะผิวหนังเรื้อรังมีลักษณะเป็นรูปวงกลม มีตุ่มสีแดง อาจมีเลือดคั่ง และมีอาการคันเล็กน้อย มักเกิดขึ้นบริเวณแขน มือ เท้า ไลเคนพลามัส (Lichen planus) เป็นโรคผิวหนังที่อาจพบได้บ่อย โดยมีลักษณะเป็นตุ่มแบน มันเงา มีอาการคัน รูปร่างเป็นเหลี่ยม สีแดงอมม่วง มักเกิดขึ้นบริเวณข้อมือ ข้อเท้า น่อง หลัง และคอ ในบางคนอาจเกิดขึ้นในปาก อวัยวะเพศ หนังศีรษะและเล็บ ผื่นกลีบกุหลาบ (Pityriasis Rosea) ผื่นผิวหนังไม่รุนแรง อาจเกิดขึ้นเป็นหย่อม ๆ ขนาดใหญ่ อาจมีอาการคัน หรืออักเสบ มีสีแดง สีชมพู มักเกิดขึ้นบริเวณหน้าอก คอ หลัง หน้าท้อง ต้นแขน และขา ผื่นคันแดง กระจายเป็นสะเก็ด
เป็นผื่นคันแดง ที่มีลักษณะกระจายเป็นสะเก็ด อาจเป็นอาการของโรคบางชนิด เช่น
- โรค 4S (Staphylococcal scalded skin syndrome หรือ SSSS) เป็นโรคผิวหนังที่มักเกิดขึ้นในทารกและเด็กวัยหัดเดิน โดยผื่นแดงจะแพร่กระจายพร้อมกับมีอาการตาบวม อาจทำให้มีอาการปวด ลุกลามจนเป็นผื่นตุ่ม
- อาการช็อกจากพิษ อาจทำให้มีไข้ ความดันเลือดต่ำ ปวดกล้ามเนื้อ และเป็นลมหมดสติ มีผื่นแดงที่มือและเท้า และผื่นคล้ายไข้อีดำอีแดงบริเวณแขนขา ประมาณ 7-14 วัน โรคอาจลุกลามทำให้ผิวหนังลอกเป็นแผ่นหนาที่มือและเท้า
ผื่นคันเป็นตุ่ม
เป็นผื่นคันที่มีลักษณะเป็นตุ่มสีแดง กระจายทั่วร่างกาย ซึ่งอาจเป็นอาการของโรคบางชนิด เช่น
โรคอีสุกอีใส ลักษณะเป็นจุดเล็ก ๆ สีแดง สีชมพู สีน้ำตาล หรือสีดำ ขึ้นอยู่กับสีผิวของผู้ป่วย ซึ่งเป็นแผลพุพองที่ตกสะเก็ดอย่างรวดเร็ว รวมทั้งมีไข้ อาการอ่อนเปลี้ยเพลียแรง และเบื่ออาหาร โดยผื่นจะลามจากหน้าอกไปรอบ ๆ แล้วไปทั่วทั้งร่างกายประมาณ 3 วัน มักปรากฏบริเวณลำตัว แขนขา และศีรษะ รวมทั้งหนังศีรษะ และอาจเกิดที่เยื่อเมือกในช่องปาก โรคมือเท้าปาก ทำให้มีอาการเจ็บปวด มีไข้ และต่อมน้ำเหลืองโต มักมีตุ่มเกิดขึ้นที่เยื่อเมือกในช่องปาก มือ เท้า และก้น แผลพุพอง มีผื่นเป็นตุ่มและอาจกลายเป็นหนอง ผื่นมีลักษณะการกระจายตัว ส่วนใหญ่ปรากฏบริเวณขาหนีบและบริเวณหน้าท้อง งูสวัด ทำให้เกิดผื่นตุ่มขึ้นในบริเวณผิวหนัง อาจทำให้มีอาการคันและเจ็บปวด ผื่นคันแดง
ผื่นคันแดงส่วนใหญ่เกิดขึ้นในผู้ป่วยโรคเฉียบพลัน โดยจะมีอาการผื่นแดงทั่วร่างกาย ซึ่งอาจเป็นอาการของโรคบางชนิด เช่น
- ลมพิษ มีลักษณะเป็นผื่นคัน ทำให้ผิวมีสีแดง และเกิดขึ้นเป็นหย่อม ๆ ซึ่งอาจมีสาเหตุมาจากการแพ้ยาหรืออาการบางชนิด
- การตอบสนองของภูมิคุ้มกันอักเสบเฉียบพลัน ทำให้เกิดผื่นมีลักษณะเป็นก้อนกลม มักเกิดขึ้นที่แขนขา ข้อเข่า และข้อมือ พบได้บ่อยในผู้หญิง อาจมีไข้ วิงเวียน และปวดข้อ
ลักษณะผื่นคันต่างๆ และวิธีดูแลรักษา
ลักษณะผื่นคันต่างๆ อาจสามารถรักษาและบรรเทาอาการได้ด้วยวิธีดังต่อไปนี้
หาสาเหตุที่อาจทำให้เกิดผื่นหรืออาการคัน เช่น ภาวะสุขภาพ โรคผิวหนังชนิดต่าง ๆ เสื้อผ้าขนสัตว์ ห้องที่มีความร้อนสูงเกินไป การอาบน้ำร้อนมากเกินไป หรือการสัมผัสกับผลิตภัณฑ์ทำความสะอาด หลีกเลี่ยงการทาโลชั่น ขี้ผึ้ง หรือเครื่องสำอาง บริเวณที่มีผื่นคัน หลีกเลี่ยงการเกา เพราะอาจทำให้เกิดบาดแผลหรือการติดเชื้อได้ ลดความเครียดหรือความวิตกกังวล เพราะอาจทำให้อาการคันแย่ลงได้ รับประทานยารักษาอาการแพ้ เช่น ไดเฟนไฮดรามีน (Diphenhydramine) ควรรับประทานก่อนนอนเพราะอาจทำให้ง่วงได้ ใช้เครื่องทำความชื้น ทำให้อากาศภายในบ้านไม่ร้อนและแห้ง อารจช่วยบรรเทาลักษณะผื่นคันต่างๆ ได้ ใช้น้ำอุณหภูมิห้องในการทำความสะอาดผิว ไม่ควรขัดถูผิวรุนแรงเกินไป จากนั้นเช็ดให้แห้ง ปล่อยให้บริเวณที่เกิดลักษณะผื่นคันต่างๆ สัมผัสกับอากาศให้มากที่สุด ใช้คาลาไมน์เพื่อบรรเทาอาการคันจากผื่นคันต่าง ๆ