คนทั่วไปมักจะเข้าใจว่า พิษสุนัขบ้า (Rabies) เกิดจากการที่ถูกสุนัขกัดเพียงอย่างเดียว แต่ความจริงแล้ว พิษสุนัขบ้า สามารถพบได้ในสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม เมื่อติดเชื้อพิษสุนัขบ้าแล้วควรได้รับการรักษาอย่างทันท่วงที ไม่เช่นนั้นอาจทำให้เสียชีวิตได้ ดังนั้น ทาง Hello คุณหมอ จึงได้นำเรื่องเกี่ยวกับพิษสุนัขบ้ามาฝากกัน
สำรวจ
เครื่องมือตรวจเช็กสุขภาพ
เราจะปรับปรุงให้ดีขึ้นได้อย่างไร
บทความนี้อาจมีข้อมูลเท็จหรือไม่ถูกต้องแม่นยำ
โปรดแจ้งให้ทราบหากข้อมูลไม่ถูกต้อง
บทความนี้อาจมีข้อมูลไม่เพียงพอ
โปรดแจ้งให้ทราบหากข้อมูลไม่ครบถ้วน
ฉันมีข้อสงสัย
แม้ว่าเราอาจไม่ได้ให้คำแนะนำด้านการแพทย์ การวินิจฉัยโรค หรือการรักษาโรค แต่เราก็พร้อมรับฟังความคิดเห็นของท่าน โปรดแสดงความคิดเห็นในกล่องข้อความด้านล่าง
พิษสุนัขบ้า (Rabies)
คำจำกัดความ
พิษสุนัขบ้า (Rabies) คืออะไร
พิษสุนัขบ้า (Rabies) พบได้ในสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมเท่านั้น จากสถิติของศูนย์ควบคุมและป้องกันโรค (Centers for Disease Control and Prevention หรือ CDC) พบว่า มีรายงานเกี่ยวกับผู้ป่วยโรคพิษสุนัขบ้าในสหรัฐอเมริกา ตั้งแต่ปี ค.ศ. 2008-2017 เพียง 23 รายเท่านั้น โรคพิษสุนัขบ้าหากไม่ได้รับการรักษาก่อนที่อาการจะปรากฏขึ้นก็สามารถเป็นอันตรายถึงชีวิตได้
แม้โรคพิษสุนัขบ้าจะไม่ใช่ปัญหาทางด้านสาธารณสุข แต่ก็ยังควรให้ความสนใจเป็นพิเศษ เนื่องจากโรคพิษสุนัขบ้าเป็นไวรัสที่สามารถโจมตีระบบประสาทส่วนกลาง เมื่อคุณโดยสัตว์กัดหรือข่วน แล้วปล่อยทิ้งไว้โดยที่ไม่ได้รับการรักษาอาการอย่างทันท่วงที มันอาจส่งผลกระทบที่ร้ายแรงและอาจทำให้เกิดอาการต่าง ๆ ได้แก่
- ไข้
- ปวดศีรษะ
- น้ำลายไหลมาก
- กล้ามเนื้อกระตุก
- อัมพาต
- ความสับสนทางจิต
พิษสุนัขบ้า พบบ่อยพียงใด
พิษสุนัขบ้าสามารถเกิดขึ้นได้กับคนทุกช่วงอายุ และผู้ที่ทำงานในห้องปฏิบัติการ ซึ่งต้องมีการสัมผัสกับไวรัสเรบี้ (Rabies virus) กลุ่มที่มีความเสี่ยงสูง ได้แก่ ผู้ที่อาศัยอยู่ในพื้นที่ซึ่งกำลังมีการระบาดของโรคพิษสุนัขบ้า ผู้ที่เดินทางไปยังพื้นที่ซึ่งกำลังมีการระบาดของโรคพิษสุนัขบ้า
อาการ
อาการของพิษสุนัขบ้า
ในช่วงแรกของการติดเชื้อ โรคพิษสุนัขบ้า อาจจะมีอาการอื่น ๆ นอกเหนือจากไข้หรือปวดศีรษะเล็กน้อย ระยะเวลาก่อนอาการของโรคจะแสดงออกมา เรียกว่า “ระยะฟักตัว” กินเวลาได้ตั้งแต่ 20-90 วันโดยเฉลี่ย ในขณะที่อาการติดเชื้อกำลังดำเนินไปเรื่อย ๆ และเข้าสู่สมอง ก็จะทำให้เกิดอาการโรคไข้สมองอักเสบและเยื่อหุ้มสมองอักเสบ ซึ่งในช่วงระยะเวลานี้ ผู้ที่ติดเชื้อโรคพิษสุนัขบ้าจะเริ่มมีอาการทางร่างกายและระบบประสาท รวมทั้งมีอาการต่าง ๆ เหล่านี้
- เบื่ออาหาร
- คลื่นไส้และอาเจียน
- มีความรู้สึกไวต่อแสง
- น้ำลายออกมาเกินไป
- ความวิตกกังวลและกระสับกระส่าย (Agitation)
- ความหวาดระแวง
- พฤติกรรมที่ผิดปกติ เช่น ความก้าวร้าว และความหวาดกลัว
- ประสาทหลอน (Hallucinations)
- โรคกลัวน้ำ (Hydrophobia)
- ชัก (Seizures)
- อัมพาตบางส่วน (Partial paralysis)
หลังจากมีอาการเหล่านี้ โรคพิษสุนัขบ้า จะแสดงอาการอย่างรวดเร็วจนอาจนำไปสู่อาการเพ้อ โคม่า และเสียชีวิตใน 7-10 วัน เมื่ออาการต่าง ๆ ปรากฎ การรักษาก็แทบจะไม่ได้ผลแล้ว
ควรไปพบหมอเมื่อใด
เข้ารับการดูแลทางการแพทย์ทันที หากคุณถูกกัดโดยสัตว์ใด ๆ ก็ตาม แม้กระทั่งสัตว์เลี้ยงของคุณ พิจารณาจากอาการบาดเจ็บและสถานการณ์ที่คุณถูกกัด คุณและหมอของคุณจะสามารถตัดสินได้ว่า เมื่อไหร่ที่คุณควรรับการรักษา เพื่อป้องกันโรคพิษสุนัขบ้า แม้ว่าคุณจะยังไม่แน่ใจว่าคุณถูกกัดหรือไม่ คุณยังต้องเข้ารับการดูแลทางการแพทย์เผื่อไว้ก่อน หากคุณมีสัญญาณหรืออาการอะไรก็ตาม ที่เหมือนอาการตามด้านบน
หากคุณมีข้อสงสัย โปรดปรึกษากับหมอของคุณ ร่างกายของทุกคนแสดงออกแตกต่างกันไป ควรปรึกษากับหมอของคุณ ว่าอะไรคือสิ่งที่ดีที่สุดสำหรับสถานการณ์ของคุณ
สาเหตุ
สาเหตุของพิษสุนัขบ้า
พิษสุนัขบ้า เกิดจากเชื้อไวรัสที่เรียกว่า “ไลซ่าไวรัส (Lyssavirus) หรือ เรบี่ส์ไวรัส (Rabies Virus)” ซึ่งพบได้ในสัตว์เฉพาะ 14 สายพันธุ์ ไวรัสชนิดนี้พบได้ในน้ำลายและเซลล์ประสาทของสัตว์ที่ติดเชื้อหรือมนุษย์ รูปแบบของการแพร่เชื้อโรคที่โดดเด่นก็คือ การกัดหรือข่วน เชื้อจะสามารถแพร่กระจายได้แม้จะจัดการกับซากสัตว์ที่ตายแล้ว แต่การแพร่เชื้อระหว่างมนุษย์ด้วยกันนั้นเป็นเรื่องที่ค่อนข้างเกิดขึ้นได้ยาก
เมื่อคนถูกกัด ข่วน หรือสัมผัสกับของเหลวในร่างกายที่ติดเชื้อ ไม่ว่าจะเป็นทางตา จมูก ปาก หรือผิวหนังที่แตก ไวรัสจะเดินทางผ่านเส้นประสาทของระบบส่วนปลาย ไปยังไขสันหลังและสมอง ในสหรัฐอเมริกา การถูกค้างคาวกัดเป็นการติดเชื้อโรคพิษสุนัขบ้าจากสัตว์สู่คนที่พบได้บ่อยที่สุด นอกจากนั้นก็จะเป็นการถูกกัดจากสุนัขที่เป็นโรคพิษสุนัขบ้า ส่วนสัตว์อื่น ๆ ในอเมริกาเหนือที่ติดเชื้อโรคพิษสุนัขบ้าได้ ได้แก่ แรคคูน สกั๊งค์ สุนัขจิ้งจอก วัว หมาป่า และแมวบ้าน
ปัจจัยเสี่ยง
ปัจจัยเสี่ยงของพิษสุนัขบ้า
ปัจจัยที่สามารถเพิ่มความเสี่ยงของคุณ สำหรับโรคพิษสุนัขบ้า ได้แก่
- การท่องเที่ยวหรืออาศัยอยูในประเทศที่พบโรคพิษสุนัขบ้าได้บ่อย ได้แก่ ประเทศในทวีปแอฟริกาและเอเชียตะวันออกเฉียงใต้
- กิจกรรมที่จะทำให้คุณโอกาสมากในการสัมผัสกับสัตว์ป่า ที่อาจเป็นโรคพิษสุนัขบ้า
- ทำงานในห้องปฏิบัติการที่มีเชื้อไวรัสพิษสุนัขบ้า
- มีบาดแผลเกิดขึ้นที่หัว คอ หรือมือ ซึ่งอาจเป็นช่องทางให้ไวรัสพิษสุนัขบ้า เข้าสู่สมองของคุณได้ไวขึ้น
การวินิจฉัยและการรักษา
ข้อมูลในที่นี้ไม่มีเจตนาให้ใช้ทดแทนคำแนะนำทางการแพทย์ ควรปรึกษาแพทย์ทุกครั้งเพื่อสอบถามข้อมูลเพิ่มเติม
การวินิจฉัยพิษสุนัขบ้า
จำเป็นต้องจับสัตว์ที่กัดคุณเพื่อตรวจหาโรคพิษสุนัขบ้า ณ เวลาที่มีสัตว์กัดคุณ เพราะไม่มีทางรู้ได้เลยว่า สัตว์ตัวนั้นได้แพร่ไวรัสพิษสุนัขบ้าให้คุณแล้วหรือยัง ด้วยเหตุนี้ การรักษาเพื่อป้องกันคุณจากการติดเชื้อไวรัสพิษสุนัขบ้า จึงเป็นสิ่งที่จำเป็น หากหมอคิดว่ามีโอกาสที่คุณจะติดเชื้อ
การรักษาพิษสุนัขบ้า
สำหรับวิธีการรักษาโรคพิษสุนัขบ้านั้น “เวลา” ถือเป็นสิ่งที่สำคัญที่สุด หากคุณคาดว่าจะได้รับเชื้อโรคพิษสุนัขบ้า คุณจำเป็นจะต้องเข้ารับการรักษาโดยทันที ด้วยการฉีดวัคซีนโรคพิษสุนัขบ้า 4 ครั้งและฉีดยาที่เรียกว่า “อิมมูโนโกลบูลินที่ผลิตจากซีรั่มของมนุษย์ (Human rabies immunoglobulin หรือ HRIG)” 1 ครั้ง ซึ่งอิมมูโนโกลบูลินที่ผลิตจากซีรั่มของมนุษย์นั้นจะมีแอนติบอดีภูมิคุ้มกันที่ยับยั้งและควบคุมไวรัสพิษสุนัขบ้าได้ทันที จนกว่าวัคซีนโรคพิษสุนัขบ้าจะเริ่มทำงาน
อิมมูโนโกลบูลินที่ผลิตจากซีรั่มของมนุษย์ จะถูกฉีดให้เฉพาะผู้ที่ไม่เคยฉีดวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้ามาก่อน โดยจะต้องฉีดเข้าไปที่แผลโดยตรง และจะถูกฉีดเข้าไปในกล้ามเนื้อ ซึ่งห่างไกลจากจุดที่ฉีดวัคซีน การฉีดอิมมูโนโกลบูลินที่ผลิตจากซีรั่มของมนุษย์ใกล้บริเวณที่ฉีดวัคซีนมากเกินไป อาจรบกวนการตอบสนองของระบบภูมิคุ้มกันได้
อิมมูโนโกลบูลินที่ผลิตจากซีรั่มของมนุษย์ (Human rabies immunoglobulin หรือ HRIG) ที่ใช้ในการฉีดเพื่อยับยั้งและควบคุมไวรัสพิษสุนัขบ้า มีอยู่ 2 ชนิดด้วยกัน คือ
- Imogam Rabies-HT
- HyperRab TM S / D
โดยควรเริ่มฉีดทันทีหลังจากสัมผัสกับสัตว์ที่ติดเชื้อโรคพิษสุนัขบ้า ซึ่งการฉีดครั้งแรกจะเป็นการฉีดอิมมูโนโกลบูลินที่ผลิตจากซีรั่มของมนุษย์ และการฉีดวัคซีนโรคพิษสุนัขบ้า จากนั้นจะมีการฉีดวัคซีนโรคพิษสุนัขบ้าเพิ่มเติมอีก 3 ครั้ง โดยระยะเวลาของการฉีดจะเป็น 3 วัน 7 วัน และ 14 วันต่อมาตามลำดับ ส่วนผลข้างเคียงที่เกิดขึ้นจากการได้รับการฉีดยามักจะไม่รุนแรง อาจมีอาการปวดบริเวณที่ฉีด และมีไข้เพียงเล็กน้อย
การเปลี่ยนไลฟ์สไตล์และการเยียวยาตนเอง
การเปลี่ยนไลฟ์สไตล์และการเยียวยาตนเองที่ช่วยรับมือพิษสุนัขบ้า
การเปลี่ยนไลฟ์สไตล์และการเยียวยาตนเองดังต่อไปนี้ จะช่วยให้คุณรับมือกับพิษสุนัขบ้าได้
- เข้าพบหมออย่างสม่ำเสมอ เพื่อติดตามความคืบหน้าของอาการโรคพิษสุนัขบ้าของคุณ
- ปฏิบัติตามคำแนะนำของหมอ
- ดูแลสุขภาพฟันของคุณ แปรงฟัน ใช้ไหมขัดฟัน และเข้าพบทันตแพทย์เป็นประจำ
- เปลี่ยนการรับประทานอาหาร ลดการบริโภคเกลือ (อย่าเพิ่มเกลือในอาหาร)
- ควบคุมน้ำหนักให้อยู่ในเกณฑ์สุขภาพดี
- ลดการบริโภคคาเฟอีน
- ออกกำลังกาย
หากคุณมีข้อสงสัย โปรดปรึกษาแพทย์เพื่อให้เข้าใจได้ดีขึ้นถึงวิธีการรักษาที่ดีที่สุดสำหรับคุณ
Hello Health Group ไม่ได้ให้คำแนะนำด้านการแพทย์ การวินิจฉัยโรค หรือการรักษาโรคแต่อย่างใด
แหล่งที่มา
Ferri, Fred. Ferri’s Netter Patient Advisor. Philadelphia, PA: Saunders / Elsevier, 2012. Print edition. Page 253.
Porter, R. S., Kaplan, J. L., Homeier, B. P., & Albert, R. K. (2009). The Merck manual home health handbook. Whitehouse Station, NJ, Merck Research Laboratories. Page 757.
Rabies. http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs099/en/. Accessed July 7, 2016.
Rabies. http://www.cdc.gov/rabies/symptoms/index.html. Accessed July 7, 2016.
Rabies. http://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/rabies/basics/tests-diagnosis/con-20019900. Accessed July 7, 2016.
What Is Rabies?. https://www.verywellhealth.com/rabies-overview-4156466. Accessed December 22, 2020
What are the signs and symptoms of rabies?. https://www.cdc.gov/rabies/symptoms/index.html. Accessed December 22, 2020
Rabies. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/rabies/symptoms-causes/syc-20351821.
What Is Rabies?. https://www.webmd.com/a-to-z-guides/what-is-rabies#1. Accessed December 22, 2020
Animal Bites and Rabies. https://www.hopkinsmedicine.org/health/conditions-and-diseases/animal-bites-and-rabies. Accessed December 22, 2020
