ความสุข ของคุณคืออะไร คำถามที่ยากแก่การหาคำตอบ หลายล้านคนบนโลกไม่สามารถหาคำตอบของคำถามนี้ได้ ทำให้นักวิทยาศาสตร์ นักจิตวิทยา นักศาสนา หลายคน พยายามค้นหาว่าความจริงว่า แล้วแก่นแท้ของความสุขคืออะไร และสิ่งใดคือปัจจัยที่กำหนดความสุขของเรา และความสุขง่ายๆของเราเริ่มจากอะไร
ความสุข คืออะไร
แม้ว่าบนโลกนี้ จะมีคนนิยามความหมายของความสุขไว้มากมาย แต่จุดร่วมของความหมายที่มีความคล้ายคลึงกันความสุขทางกาย และความสุขทางใจที่แต่ละคนมี นั่นก็มีสิ่งที่ก่อให้เกิดสุขที่แตกต่างกันไป ยกตัวอย่างเช่น
- นักวิทยาศาสตร์ กล่าวว่า คนเรามักจะคิดแต่เรื่องทำให้จิตใจเศร้าหมอง คิดแต่เรื่องที่ทำไม่ดี ข้าวของที่หายหกตกหล่นไป และสิ่งของที่ยังขาดอยู่ แทนที่จะพอใจในสิ่งที่มีอยู่สมใจอยู่แล้ว ที่จริงเราควรจะหาความสุขในชีวิตกันไว้ เพราะเหตุว่าชีวิตของคนเรานั้นสั้นนัก โดยมีความเห็นว่า ความสุขไม่ได้ขึ้นกับสิ่งหนึ่งสิ่งใดเพียงอย่างเดียว อย่างเช่น รักแท้ ความมั่งมี หรือการงานอันท้าทาย หากแต่เป็นเรื่องซับซ้อนยิ่งกว่านั้น
- นักจิตวิทยา ทาล เบน ซาร์ฮาร์ นักจิตวิทยาตะวันตกได้นิยามความสุขไว้ว่า เป็นประสบการณ์โดยรวมของความพึงพอใจและการมีจุดหมายในชีวิต โดยอธิบายว่าคนมีที่ความสุข จะมีอารมณ์บวกที่เกิดขึ้นจากความพึงพอใจในปัจจุบัน และมีจุดหมายในชีวิตเป็นประโยชน์ที่จะเกิดขึ้นในอนาคต ในมุมมองนี้ไม่ได้ปล่อยให้ความสุขเป็นเพียงความพอใจ หรือความสุขสบายที่เกิดขึ้นในระยะสั้นเท่านั้น แต่ยังคำนึงถึงคุณค่าและประโยชน์ในระยะยาว ที่ก่อให้เกิดความสุขในระยะยาวต่อไป
- พุทธศาสนา ในทางพระพุทธศาสนา ความสุข หมายถึง ความสบายกาย สบายใจ อยู่ดีมีสุข อยู่เย็นเป็นสุขหรือพบกับความสุขสมหวัง ซึ่งเป็นการสนองต่อความต้องการ เป็นความสมอยาก สมปรารถนาทั้งทางประสาทสัมผัส ความสุขทางสังคม เป็นความสุขจากความเป็นมิตรและการอยู่ร่วมกันในครอบครัว ชุมชน และสังคม และความสุขจากภายใน เกิดขึ้นพร้อมกันไปกับการพัฒนาของชีวิต ก่อให้เกิดปัญญาที่ทำให้จิตใจเป็นอิสระซึ่งในมุมมองนี้เป็นการมองภาพรวมรวมของชีวิต
ปัจจัยกำหนดความสุข
- พันธุกรรม นักวิทยาศาสตร์ได้สรุปว่า ความสุขราวครึ่งหนึ่งมาจากการถ่ายทอดทางพันธุกรรม คล้ายคลึงกับการถ่ายทอดความฉลาดจากพ่อ แม่ สู่ลูก ซึ่งนักวิชาการเรียกสิ่งนี้ว่า ระดับความสุขที่ถูกกำหนดไว้ในแต่ละคน ซึ่งเมื่อมีสิ่งเร้ามากระตุ้น ให้ความสุขเพิ่มขึ้นหรือลดลง เมื่อระยะเวลาผ่านไปความสุขจะกลับมาที่ระดับเดิม แต่ระดับความสุขที่มาจากพันธุกรรมนี้ ก็สามารถเปลี่ยนแปลงได้ จากการเรียนรู้และฝึกฝน เพื่อเปลี่ยนแปลงให้กลายเป็นคนที่มีความสุขเพิ่มขึ้นได้
- สถานการณ์ชีวิต เป็นปัจจัยภายนอกที่ก่อให้เกิดสุข อย่างเช่น ความสวย ความรวย สุขภาพที่ดี การแต่งงาน เลื่อนตำแหน่ง หรือแม้กระทั่งชิงโชคได้ แต่ความสุขเหล่านี้มีผลต่อระดับความสุขของเราเพียงร้อยละ 10 – 15 เท่านั้น
- วิธีคิดและกิจกรรมที่เลือกทำ เป็นปัจจัยภายในที่ก่อให้เกิดสุขที่อยู่ภายใต้การควบคุมของเรา เป็นความคิด เป็นการกระทำ และรูปแบบชีวิตที่เราเลือกเอง อย่างการใช้เวลากับกับครอบครัว การสำนึกขอบคุณสิ่งต่างๆ รอบตัว การให้ความช่วยเหลือผู้อื่น การมองโลกแง่ดี การออกกำลังกาย การฝึกอยู่กับปัจจุบัน เพื่อสัมผัสความสุขอย่างง่ายๆ จากประสาทสัมผัส การมีจุดหมายที่มีคุณค่าในชีวิต การมีวิธีแก้ปัญหาเชิงรุก การเผชิญหน้ากับปัญหาในชีวิตด้วยความเข้มแข็ง ซึ่งตามนิยามสุขภาพจิต ปัจจัยเหล่านี้จะหมายถึงสมรรถภาพของจิตใจ และคุณภาพของจิตใจ ซึ่งมีผลต่อระดับความสุขของเรามากถึงร้อยละ 35 – 40
ทัศนคติสร้างความสุข
- มองโลกในแง่บวก เป็นที่ยอมรับกันว่าการมองโลกในแง่ดีหรือในแง่บวก ทำให้เรามีพลังในการใช้ชีวิต สร้างสรรค์สิ่งต่างๆ และเสริมพลังให้เราทำตามเป้าหมายที่วางไว้ให้สำเร็จได้อย่างน่าทึ่ง รวมทั้งยังมีงานทดสอบที่ระบุว่า การมองโลกในแง่บวกยังทำให้สุขภาพของเราดีขึ้น และห่างไกลจากโรคซึมเศร้าอีกด้วย
- รู้จักพอ ทุกข์จากการไม่รู้จักพอเป็นสิ่งที่ลดทอนความสุขได้อย่างมหาศาล ยิ่งในปัจจุบันที่สังคมของเราเป็นสังคมที่อยู่กับรูปกับภาพมากจนเกินไป จนทำให้เกิดการเปรียบเทียบกับคนที่มีมากกว่า และเฝ้ามองในสิ่งที่ขาด จนลืมมองกลับมาในสิ่งที่ตัวเองมี ดังนั้น ความรู้จักพอนำมาซึ่งความพึงพอใจในชีวิตที่เป็นบ่อเกิดของความสุข
- การให้ การเป็นผู้ให้สามารถสร้างความสุขได้ เมื่อเราได้ช่วยเหลือผู้อื่นให้รอดพ้นจากความยากลำบาก หรือมีชีวิตที่ดีขึ้น เป็นคุณค่าทางใจ ที่เพิ่มระดับความสุขในชีวิตของเราได้อย่างไม่น่าเชื่อ
รูปแบบชีวิตสร้างความสุข
- ใช้ชีวิตช้าลง การเปลี่ยนแปลงของโลกในปัจจุบันมีสิ่งให้เราควรทำ อยากทำ หรือต้องทำร่วมกันมากยิ่งขึ้น ทำให้วิถีชีวิตตกอยู่ในความเร่งรีบ และบดบังเรื่องที่มีความสำคัญ และผลักไสความสุขให้ห่างไกลจากเรามากขึ้น นักจิตวิทยาจึงแนะนำให้เราเลือกที่ใช้ชีวิตช้าลง ด้วยการตัดกิจกรรมบางอย่างที่เป็นส่วนเกินในชีวิตทิ้ง แล้วเก็บเวลาที่เหลือมาทำกิจกรรมที่ทำแล้วมีความสุขดีกว่า
- ให้ธรรมชาติช่วย หลายคนคงเคยมีประสบการณ์เมื่อทุกข์ใจ แล้วมองออกไปยังธรรมชาติรอบตัว จะได้ความสบายใจและความสุขทางใจกกลับมา หรือบางคนอาจจะคลายทุกข์นั้นหายเป็นปลิดทิ้ง เนื่องจากการเกิดปัญญา การเปรียบเทียบทุกข์ของตนเองกับธรรมชาติที่กว้างใหญ่ และธรรมชาตินั้นพร้อมที่จะให้มนุษย์ทุกคนซึมซับ เอาความสุขเข้าไปหล่อเลี้ยงจิตใจได้ทุกที่ตลอดเวลา
- ให้ความสัมพันธ์สร้างความสุข มีงานวิจัยมากมายที่ช่วยยืนยันว่า สายใยและความสัมพันธ์ในครอบครัวเป็นปัจจัยหนึ่ง ที่ส่งผลให้คนมีความสุขดังนั้นการหมั่นสร้างดูแลรักษาสายสัมพันธ์ภายในครอบครัวให้แน่นแฟ้น อบอุ่นอยู่เสมอจะทำให้เราพบกับความสุขง่ายๆ ที่อยู่ใกล้ตัว
