ยาเหน็บช่องคลอด เป็นยารักษาเฉพาะที่ มักใช้ในเพื่อรักษาติดเชื้อราหรือเชื้อแบคทีเรียในช่องคลอด รูปทรงของยาเหน็บช่องคลอดมักมีลักษณะคล้ายกับจรวดขนาดเล็ก เพื่อให้ง่ายต่อการสอดใส่ มีทั้งชนิดที่ซื้อเองได้จากร้านขายยา หรือคุณหมอเป็นผู้จ่ายยาให้ อย่างไรก็ตาม ก่อนใช้ยาเหน็บช่องคลอด ควรปรึกษาคุณหมอเพื่อขอคำแนะนำ เนื่องจากยาเหน็บช่องคลอดมีผลข้างเคียง และข้อควรระวังโดยเฉพาะหากใช้กับผู้ที่แพ้ยา หรือหญิงตั้งครรภ์

ยาเหน็บช่องคลอด คืออะไร

ยาเหน็บช่องคลอด หรือยาสอดช่องคลอด เป็นยาใช้เฉพาะที่เพื่อรักษาการติดเชื้อราหรือแบคทีเรียในช่องคลอด โดยการหยุดเชื้อโรคบริเวณดังกล่าวไม่ให้เติบโต ปกติผู้ป่วยมักใช้ยาเหน็บช่องคลอดติดต่อกันนาน 7 วันหรือตามที่คุณหมอสั่งจ่ายยา

โดยทั่วไป ยาเหน็บช่องคลอดมักเคลือบด้วยเจลาตินหรือโกโก้บัตเตอร์ อันเป็นไขมันจากเมล็ดโกโก้ เมื่อสอดยาเข้าไปในช่องคลอด อุณหภูมิร่างกายจะละลายชั้นเคลือบออก ทำให้ตัวยาสัมผัสกับเนื้อเยื่อ และถูกดูดซึมเข้าสู่กระแสเลือดในเวลาต่อมา

ใช้ยาเหน็บช่องคลอดในกรณีใดบ้าง

โรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์หรืออาการผิดปกติบริเวณช่องคลอดที่อาจต้องรักษาด้วยการใช้ยาเหน็บช่องคลอด มีดังนี้

1. ช่องคลอดอักเสบจากเชื้อทริโคโมแนส (Trichomoniasis) ซึ่งมักทำให้มีอาการตกขาวผิดปกติ เช่น ตกขาวสีเหลืองเขียว มีอาการคันบริเวณอวัยวะเพศ ทั้งนี้ สามารถใช้ยาเหน็บช่องคลอดที่มีตัวยาโคลไตรมาโซล (Clotrimazole) ขนาด 500 มิลลิกรัมสอดช่องคลอดครั้งเดียว หรือขนาด 100 มิลลิกรัม 2 เม็ด สอดช่องคลอด วันละ 1 ครั้ง นาน 3 วัน
2. โรคติดเชื้อราในช่องคลอด อาจใช้ยาเหน็บช่องคลอดที่มีตัวยาเมโทรนิดาโซล (Metronidazole) หรือทินิดาโซล (Tinidazole) ช่วยยับยั้งเชื้อรา โดยการเหน็บยาควรเหน็บในช่องคลอดให้ลึกที่สุดและงดเพศสัมพันธ์ขณะเหน็บยา
3. อาการคันช่องคลอด ใช้ยาเหน็บช่องคลอดชนิดเดียวกับที่ใช้รักษาโรคติดเชื้อราในช่องคลอด ซึ่งมีตัวยาเมโทรนิดาโซล หรือทินิดาโซล เพราะตัวยามีคุณสมบัติออกฤทธิ์ยับยั้งการเจริญเติบโตและการแพร่กระจายของทั้งปรสิตและแบคทีเรีย
4. การติดเชื้อเอชไอวี สำหรับผู้หญิงที่มีแนวโน้มเสี่ยงติดเชื้อเอชไอวีจากการมีเพศสัมพันธ์ อาจใช้ยาเหน็บช่องคลอดที่มีตัวยาต้านไวรัสดาพิวิริน (Dapivirine) เพื่อลดอัตราเสี่ยงในการติดเชื้อเอชไอวี ทั้งนี้ ควรงดเว้นการมีเพศสัมพันธ์ ระหว่างและหลังการใช้ยาตามรายละเอียดในเอกสารกำกับยา หรือตามที่คุณหมอกำกับไว้ในใบสั่งยา

ยาเหน็บช่องคลอด มีวิธีใช้อย่างไร

ยาเหน็บช่องคลอด สอดเข้าสู่ร่างกายได้ 2 วิธี โดยมีขั้นตอนดังนี้

1. สอดด้วยมือ

• ล้างมือให้สะอาดด้วยสบู่และน้ำเปล่า
• แกะยาออกจากซอง
• นำยาจุ่มในน้ำสะอาดประมาณ 1-2 วินาที เพื่อให้ตัวยานิ่มและลื่น จะได้สอดเข้าช่องคลอดได้ง่ายขึ้น
• เลือกสอดยาในท่าเหมาะสม เช่น นอนหงาย โดยชันเข่าทั้ง 2 ข้างขึ้นและแยกขาเล็กน้อย หรือยืนขาเดียว โดยขาอีกข้างหนึ่งยกขึ้นมาอยู่บนเก้าอี้หรือชักโครก
• ค่อย ๆ สอดยาเข้าไปในช่องคลอด โดยเลือกด้านแหลมเข้าด้านใน และขณะสอด ควรใช้นิ้วมือช่วยดันเพื่อให้เม็ดยาเข้าไปลึกที่สุด

2. ใช้แท่งช่วยสอดยา

• ล้างมือให้สะอาดด้วยสบู่และน้ำ
• แกะยาออกจากห่อ แล้วบรรจุเข้าไปยังส่วนปลายของแท่งสอดยา โดยหันด้านแหลมเข้าสู่ช่องคลอด
• เมื่ออยู่ในท่าที่เหมาะสมแล้ว ให้สอดแท่งสอดยาเข้าไปในช่องคลอด แล้วใช้นิ้วกดส่วนท้ายของแท่งสอดยา เพื่อดันตัวยาออกจากแท่งสอด จากนั้นนำแท่งสอดออกจากช่องคลอด

หลังจากเหน็บยาเสร็จแล้ว ไม่ว่าด้วยมือหรือแท่งสอด ควรอยู่ในท่าเดิมหรือนอนนิ่ง ๆ ประมาณ 15 นาที เพื่อป้องกันยาไหลออกจากช่องคลอด หรืออาจเลือกเหน็บยาก่อนเข้านอน หรือใส่ผ้าอนามัยหลังจากเหน็บยา เพื่อป้องกันยาเหน็บช่องคลอดไหลออกมา ซึ่งอาจทำให้ชุดชั้นในหรือผ้าปูที่นอนเปื้อนได้

คำแนะนำในการใช้ยาเหน็บช่องคลอด

• หากลืมเหน็บยาหลายวัน ให้เหน็บยาในวันถัดไปได้ตามปกติโดยไม่ต้องเพิ่มขนาดยา
• ควรเก็บยาในอุณภูมิห้อง และหลีกเลี่ยงการเก็บยาในบริเวณที่อากาศร้อน เพื่อป้องกันยาเหน็บช่องคลอดละลาย
• หากมีประจำเดือน สามารถเหน็บยาได้ตามปกติ ไม่ต้องหยุดใช้ยา
• หลังการใช้ยาเหน็บช่องคลอดครบ 7 วันแล้ว ควรกลับไปพบคุณหมอเพื่อติดตามอาการ โดยเฉพาะหากอาการยังไม่ดีขึ้น ควรไปพบคุณหมอเพื่อตรวจซ้ำและหาสาเหตุอื่น ๆ เพื่อหาวิธีรักษาอาการติดเชื้อบริเวณช่องคลอดที่เหมาะสมต่อไป

ผลข้างเคียงจากการใช้ยาเหน็บช่องคลอด

เมื่อใช้ยาเหน็บช่องคลอด ผู้ใช้อาจพบผลข้างเคียง ดังนี้

• ช่องคลอดแสบ แห้ง หรือระคายเคือง
• ตกขาวผิดปกติ
• ปากแห้ง
• คลื่นไส้ อาเจียน ท้องเสีย
• เกิดอาการแพ้ยา โดยอาจจะหายใจลำบาก ปากบวม แน่นหน้าอก มีผื่นขึ้นตามร่างกาย ควรหยุดใช้และปรึกษาคุณหมอ

หากใช้ยาเหน็บช่องคลอด แล้วพบผลข้างเคียงดังต่อไปนี้ ควรหยุดใช้และไปพบคุณหมอทันที

• ปวดท้องน้อย ปัสสาวะลำบาก
• มีไข้ หนาวสั่น
• เลือดออกทางช่องคลอดผิดปกติ
• แผลพุพองหรือแผลในช่องคลอด
• ตกขาวมีกลิ่นเหม็น

ยาเหน็บช่องคลอดไม่เหมาะกับใคร

การรักษาอาการติดเชื้อบริเวณช่องคลอดโดยการเหน็บยา อาจไม่เหมาะกับกลุ่มบุคคลต่อไปนี้

• ผู้หญิงตั้งครรภ์ หรือสงสัยว่ากำลังตั้งครรภ์
• ผู้หญิงอายุต่ำกว่า 16 ปี หรือมากกว่า 60 ปี
• ผู้หญิงซึ่งเคยเป็นโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ หรือมีความเสี่ยงเป็นโรคดังกล่าว