ยาทาแก้คัน ผิวหนังอักเสบ เป็นยาใช้เฉพาะที่กับผิวหนังบริเวณที่มีอาการคัน ผื่นแดง และระคายเคืองจากโรคผิวหนังอักเสบ เช่น กลาก โรคผื่นภูมิแพ้ผิวหนัง โรคสะเก็ดเงิน เพื่อช่วยบรรเทาอาการคัน แบ่งเป็นคอร์ติโคสเตียรอยด์ ยาทากลุ่ม Calcineurin inhibitor และครีมด็อกเซปิน เอชซีแอล (Doxepin HCL Cream) อย่างไรก็ตาม ตัวยาบางชนิดอาจมีฤทธิ์รุนแรง จำเป็นต้องให้คุณหมอสั่งจ่ายยาและใช้ตามคำแนะนำของคุณหมออย่างเคร่งครัด

ยาทาแก้คัน ผิวหนังอักเสบ

การรักษาอาการคันผิวหนังที่เกิดจากผิวหนังอักเสบ มีด้วยกันหลายวิธี และวิธีหนึ่งที่ได้รับความนิยมก็คือ การใช้ยาทาแก้คัน ผิวหนังอักเสบ ซึ่งเป็นยาใช้เฉพาะที่กับผิวหนังบริเวณที่มีอาการคัน เพื่อลดสาเหตุของอาการคัน บรรเทาอาการให้ดีขึ้น ยาบางชนิดสามารถหาซื้อได้ตามร้านขายยาทั่วไป แต่บางชนิดอาจต้องให้คุณหมอสั่งจ่ายเท่านั้น เนื่องจากตัวยาอาจมีฤทธิ์รุนแรงกว่า จึงต้องได้รับการควบคุมเป็นพิเศษ ดังนี้

1. คอร์ติโคสเตียรอยด์

เป็นยาสเตียรอยด์ชนิดหนึ่งที่ใช้ทาผิวหนังโดยตรง เพื่อลดการอักเสบและการระคายเคือง โดยยาคอร์ติโคสเตียรอยด์มีด้วยกันหลายรูปแบบทั้งชนิดครีม โลชั่น เจล มูส ขี้ผึ้ง แผ่นแปะ และสารละลาย (Solutions) ซึ่งอาจแบ่งความรุนแรงของฤทธิ์ยาออกเป็น 4 ระดับ คือ ระดับอ่อน ปานกลาง รุนแรง และรุนแรงมาก

ยาคอร์ติโคสเตียรอยด์ระดับอ่อนมักหาซื้อได้ตามร้านขายยาทั่วไป เช่น โคลเบทาโซน (Clobetasol) ครีมบำรุงผิวไฮโดรคอร์ติโซน (Hydrocortisone skin cream) ไฮโดรคอร์ติโซน (Hydrocortisone) สำหรับโรคริดสีดวงทวารและอาการคันที่ก้น

ยาคอร์ติโคสเตียรอยด์ระดับที่แรงกว่า ต้องใช้ภายใต้การควบคุมของคุณหมอเท่านั้น เช่น เบโคลเมทาโซน (Beclometasone) เบต้าเมทาโซน (Betamethasone) โคลเบทาซอล (Clobetasol) ฟลูติคาโซน (Fluticasone) โมเทมาโซน (Mometasone) ยาคอร์ติโคสเตียรอยด์เฉพาะที่ใช้บรรเทาอาการคันจากโรคต่าง ๆ เช่น อาการแพ้ โรคผื่นแพ้ผิวหนัง โรคสะเก็ดเงิน โรคผิวหนังอักเสบ เช่น อาการผิวหนังตกสะเก็ด รังแค

ข้อควรระวัง

ส่วนใหญ่แล้วเด็กและผู้ใหญ่สามารถใช้ยาคอร์ติโคสเตียรอยด์เฉพาะที่ได้อย่างปลอดภัย แต่อาจมีข้อจำกัดบางประการ ดังนี้

• ผิวหนังติดเชื้อ เช่น การใช้ยาคอร์ติโคสเตียรอยด์ทาผิวหนังที่ติดเชื้อราจะส่งผลให้ผิวหนังบริเวณนั้นติดเชื้อรามากขึ้น เว้นแต่จะได้รับคำแนะนำจากคุณหมอในบางกรณีที่อาจใช้ยาชนิดนี้ได้
• ภาวะผิวหนังบางชนิด เช่น โรคโรซาเซีย (Rosacea) สิว แผลที่ผิวหนัง อาจไม่ควรใช้ยาคอร์ติโคสเตียรอยด์

สำหรับหญิงตั้งครรภ์และให้นมบุตรสามารถใช้ยาคอร์ติโคสเตียรอยด์เฉพาะชนิดระดับอ่อน แต่หากต้องทายาบริเวณหัวนมควรทำความสะอาดหัวนมทุกครั้งก่อนให้นมบุตร แต่สำหรับยาคอร์ติโคสเตียรอยด์เฉพาะที่ระดับรุนแรงควรได้รับคำแนะนำจากคุณหมอก่อนเสมอ เพราะอาจเป็นอันตรายต่อทารกได้

ผลข้างเคียง

ผลข้างเคียงจากการใช้ยาคอร์ติโคสเตียรอยด์ที่พบบ่อยมีดังนี้

• แสบร้อนเมื่อใช้ยา
• ทำให้เกิดสิวหรืออาการสิวอาจแย่ลง
• รูขุมขนอักเสบ
• การติดเชื้อที่ผิวหนังแย่ลงหรือลุกลามเร็วขึ้น
• อาจทำลายผิวหนังและทำให้ผิวช้ำง่ายขึ้น
• รอยแตกลายบนผิวหนังอาจคงอยู่ถาวรหรือหายช้ากว่าปกติ
• เป็นโรคผื่นแพ้สัมผัส (Contact dermatitis) เกิดอาการระคายเคืองผิวหนังซึ่งเกิดจากสารในยาคอร์ติโคสเตียรอยด์เฉพาะที่
• เป็นโรคผิวหนังอักเสบโรซาเชีย (Rosacea) เป็นภาวะที่ทำให้หน้าแดงและผิวแดง
• สีผิวบริเวณที่ทายาอาจหมองคล้ำลง
• ขนขึ้นมากในบริเวณที่ทายา

2. ยาทากลุ่ม Calcineurin inhibitor

เป็นกลุ่มยาที่ใช้รักษาโรคผิวหนังอักเสบ โดยยาจะทำงานร่วมกับระบบภูมิคุ้มกันเพื่อขัดขวางสารเคมีที่ทำให้เกิดอาการ แบ่งเป็น 2 ประเภท คือ พิเมโครลิมัส (Pimecrolimus) สำหรับโรคผิวหนังอักเสบระดับอ่อนถึงปานกลาง และครีมทาโครลิมัส (Tacrolimus) สำหรับโรคผิวหนังอักเสบระดับปานกลางถึงรุนแรง ดังนี้

2.1 พิเมโครลิมัส (Pimecrolimus)

ใช้รักษาสำหรับโรคผิวหนังอักเสบระดับอ่อนถึงปานกลาง ยานี้จะช่วยเปลี่ยนระบบภูมิคุ้มกันของผิวหนัง จึงช่วยลดปฏิกิริยาการแพ้ที่เป็นสาเหตุของอาการ อย่างไรก็ตาม ควรใช้ยาตามคำแนะนำของคุณหมอเสมอ

ข้อควรระวัง

• ไม่แนะนำสำหรับผู้ป่วยที่มีประวัติเป็นกลุ่มอาการเนเธอร์ตัน (Netherton’s syndrome) ซึ่งเป็นโรคทางพันธุกรรมที่หายาก
• ผู้ที่มีภูมิคุ้มกันอ่อนแอ เช่น หลังการปลูกถ่ายอวัยวะ ไม่ควรใช้ยานี้
• อาจทำให้ไวต่อแสงแดดมากขึ้น จึงควรหลีกเลี่ยงการอาบแดด และใช้ครีมกันแดด รวมถึงสวมอุปกรณ์ช่วยชุดป้องกันแดด เช่น หมวก เสื้อแขนยาว เมื่ออยู่กลางแจ้ง

ผลข้างเคียง

การใช้ครีมพิเมโครลิมัส อาจทำให้เกิดผลข้างเคียงบางประการ เช่น แสบร้อน ระคายเคือง ปวดศีรษะ นอกจากนี้ อาจมีผลข้างเคียงของอาการแพ้รุนแรง เช่น ผื่น คัน บวมโดยเฉพาะที่ใบหน้า ลิ้น คอ วิงเวียนศีรษะ มีปัญหาในการหายใจ

2.2 ครีมทาโครลิมัส (Tacrolimus)

ใช้รักษาสำหรับโรคผิวหนังอักเสบระดับปานกลางถึงรุนแรง ที่ทำให้เกิดผื่นแดง ระคายเคือง และอาการคัน ช่วยทำให้ระบบภูมิคุ้มกันของผิวหนังอ่อนแอลง ลดปฏิกิริยาการแพ้ และบรรเทาอาการโรคผิวหนังอักเสบ

ข้อควรระวัง

• ไม่แนะนำสำหรับผู้ป่วยที่มีประวัติเป็นกลุ่มอาการเนเธอร์ตัน (Netherton’s syndrome) ซึ่งเป็นโรคทางพันธุกรรมที่หายาก
• ผู้ที่มีภูมิคุ้มกันอ่อนแอไม่ควรใช้ยานี้ เช่น หลังการปลูกถ่ายอวัยวะ
• จำกัดการดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ เพราะยานี้อาจทำให้ไวต่อแอลกอฮอล์มากขึ้น ใบหน้าหรือผิวหนังอาจแดงและรู้สึกร้อน
• อาจทำให้ไวต่อแสงแดดมากขึ้น จึงควรหลีกเลี่ยงการอาบแดด และก่อนออกจากบ้านควรใช้ครีมกันแดด รวมถึงสวมอุปกรณ์ป้องกันแสงแดด เช่น หมวก เสื้อแขนยาว แว่นตากันแดด หมวกปีกกว้าง

ผลข้างเคียง

การใช้ครีมโครลิมัสอาจทำให้เกิดผลข้างเคียงบางประการ เช่น แสบร้อน เจ็บปวดผิว อาการคัน ปวดศีรษะ มีสิว มีไข้หนาวสั่น น้ำมูกไหล เจ็บคอ ปวดเมื่อยกล้ามเนื้อ ผิวไวต่อความรู้สึกมากขึ้น นอกจากนี้ อาจมีอาการร้ายแรงอื่น ๆ เช่น เจ็บหน้าอก เหนื่อยล้าผิดปกติร่วมกับอาการปวดกล้ามเนื้อ ผิวหนังติดเชื้อ เช่น อีสุกอีใส งูสวัด หูด

3. ครีมด็อกเซปิน เอชซีแอล (Doxepin HCL Cream)

ครีมด็อกเซปิน เอชซีแอล เป็นยาภายนอกที่ใช้รักษาอาการคันจากโรคผิวหนังอักเสบ เช่น โรคผื่นภูมิแพ้ผิวหนัง กลาก ช่วยขัดขวางฮีสตามีน (Histamine) ที่เป็นสารในร่างกายกระตุ้นอาการภูมิแพ้ ควรใช้เพียงช่วงเวลาสั้น ๆ ไม่เกิน 8 วัน เนื่องจากครีมด็อกเซปิน เอชซีแอลมีฤทธิ์เป็นยากล่อมประสาท

ข้อควรระวัง

• การใช้ยาชนิดนี้อาจส่งผลต่อจังหวะการเต้นของหัวใจ และอาการอื่น ๆ เช่น วิงเวียนศีรษะ เป็นลม
• ควรแจ้งให้คุณหมอทราบเสมอหากมีอาการป่วย เช่น ภาวะหัวใจล้มเหลว ภาวะหัวใจเต้นช้ากว่าปกติ โพแทสเซียมหรือแมกนีเซียมในเลือดต่ำ หรือใช้ยาชนิดอื่นที่ส่งผลต่อจังหวะการเต้นของหัวใจ เพราะการใช้ครีมด็อกเซปิน เอชซีแอลร่วมด้วยอาจทำให้อาการรุนแรงขึ้น
• สำหรับผู้ที่เป็นโรคเบาหวาน ยาชนิดนี้อาจทำให้ระดับน้ำตาลในเลือดสูงขึ้นได้
• อาจเพิ่มความเสี่ยงในการเกิดผลข้างเคียงแก่ผู้สูงอายุ เช่น วิงเวียนศีรษะ ง่วงซึม สับสน ปัสสาวะลำบาก หัวใจเต้นผิดจังหวะ

ผลข้างเคียง

การใช้ครีมด็อกเซปิน เอชซีแอล เป็นยาทาแก้คัน ผิวหนังอักเสบ อาจทำให้เกิดผลข้างเคียงบางประการ เช่น แสบร้อน ง่วงนอน เวียนศีรษะ ปากแห้ง ตาพร่ามัว การรับรสชาติผิดปกติ

วิธีบรรเทาอาการคันอื่น ๆ

นอกเหนือจากการใช้ยาทาแก้คัน ผิวหนังอักเสบ ยังมีวิธีรักษาอื่น ๆ เพื่อบรรเทาอาการ ดังต่อไปนี้

วิธีรักษาทางการแพทย์ เช่น

• ยารับประทาน เช่น ยาต้านเศร้าเอสเอสอาร์ไอ (Selective serotonin reuptake inhibitors : SSRI) อย่าง ฟลูออกซีทีน (Fluoxetine) เซอร์ทราลีน (Sertraline) ยาต้านเศร้าในกลุ่มไตรไซคลิก (Tricyclic Antidepressants : TCAs) อย่างด็อกเซปิน (Doxepin) เป็นต้น ซึ่งอาจช่วยบรรเทาอาการคันเรื้อรังบางประเภทได้
• การบำบัดด้วยแสง เป็นทางเลือกสำหรับผู้ที่ไม่สามารถรับประทานยาหรือทายาได้ อาจต้องเข้ารับการฉายแสงหลายครั้งจนกว่าอาการคันจะบรรเทาลง

วิธีบรรเทาอาการคันจากผิวหนังอักเสบด้วยตนเอง เช่น

• ใช้ผลิตภัณฑ์ทำความสะอาดผิวสูตรอ่อนโยน ไม่มีน้ำหอม เพื่อลดการระคายเคือง
• ให้ความชุ่มชื้นกับผิวอยู่เสมอ ด้วยการทาโลชั่นที่มีส่วนผสมของเซราไมด์ (Ceramides) ซึ่งเป็นน้ำมันที่พบในผิวตามธรรมชาติ
• ประคบเย็นเพื่อบรรเทาอาการคัน
• หลีกเลี่ยงการสัมผัสกับปัจจัยที่อาจกระตุ้นอาการคัน เช่น การใส่เสื้อผ้าที่เป็นขน
• หลีกเลี่ยงการเกาผิวหนังเมื่อมีอาการคัน เพื่อลดความเสี่ยงเกิดบาดแผลและการติดเชื้อ
• สวมเสื้อผ้าที่โปร่งสบาย ระบายอากาศได้ดี
• หาวิธีลดความเครียดหรือความวิตกกังวล เพื่อป้องกันอาการคันแย่ลง
• พักผ่อนให้เพียงพอ อาจช่วยลดความเสี่ยงของอาการคันที่ผิวหนังโดยไม่ต้องใช้ยาทาแก้คัน ผิวหนังอักเสบ