หัวใจหยุดเต้นเฉียบพลัน เป็นภาวะหัวใจหยุดเต้นกะทันหัน เกิดจากความผิดปกติของระบบไฟฟ้าในหัวใจ ส่งผลให้หัวใจเต้นผิดปกติ อาจทำให้มีอาการวิงเวียนศีรษะ อ่อนแรง หายใจไม่ออก และหมดสติ หากไม่ได้รับการช่วยเหลือด้วยการทำ CPR หรือเครื่องกระตุ้นหัวใจทันทีอาจเสี่ยงเสียชีวิตได้

หัวใจหยุดเต้นเฉียบพลัน คืออะไร

หัวใจหยุดเต้นเฉียบพลัน (Sudden cardiac arrest : SCA) เป็นภาวะที่หัวใจหยุดเต้นอย่างกะทันหันส่งผลให้หัวใจหยุดสูบฉีดเลือดไปยังสมอง และอวัยวะสำคัญภายในร่างกาย หัวใจมีระบบไฟฟ้าที่ช่วยควบคุมอัตราและจังหวะการเต้นของหัวใจ หากระบบไฟฟ้าในหัวใจทำงานผิดปกติอาจทำให้เกิดภาวะหัวใจเต้นผิดจังหวะ อาจทำให้หัวใจเต้นเร็วเกินไป ช้าเกินไป หรือเต้นไม่เป็นจังหวะ ทำให้หัวใจหยุดสูบฉีดเลือด ส่งผลให้หัวใจหยุดเต้นเฉียบพลันได้

ภาวะหัวใจหยุดเต้นเฉียบพลันแตกต่างกับอาการหัวใจวาย เนื่องจากสาเหตุของหัวใจวายเกิดจากเลือดไม่สามารถไหลเวียนกลับไปยังหัวใจได้เนื่องจากการอุดตันของเส้นเลือด และหัวใจมักไม่หยุดเต้นอย่างกระทันหัน แต่ภาวะหัวใจหยุดเต้นเฉียบพลันอาจเกิดขึ้นได้ในผู้ป่วยที่เคยมีประวัติหัวใจวาย หรือเป็นโรคหัวใจชนิดอื่น นอกจากนี้ หัวใจหยุดเต้นเฉียบพลันก็อาจเกิดขึ้นในผู้ที่มีสุขภาพดีและไม่เคยมีประวัติเป็นโรคหัวใจมาก่อนได้เช่นกัน

คนส่วนใหญ่อาจเสียชีวิตจากภาวะหัวใจหยุดเต้นเฉียบพลันได้อย่างรวดเร็ว หากไม่ได้รับการช่วยเหลืออย่างทันท่วงทีด้วยการทำ CPR หรือเครื่องกระตุ้นหัวใจ ซึ่งเป็นการช็อตไฟฟ้าไปยังหัวใจเพื่อปรับการเต้นของหัวใจให้เป็นปกติ

หัวใจหยุดเต้นเฉียบพลัน พบบ่อยแค่ไหน

จากสถิติของสหรัฐอเมริกา หัวใจหยุดเต้นเฉียบพลัน ส่งผลให้มีจำนวนผู้เสียชีวิตประมาณ 300,000-400,000 คนต่อปี ซึ่งส่วนใหญ่พบในผู้ใหญ่เพศชายมากกว่าเพศหญิง เนื่องจากผู้ชายมีแนวโน้มเสี่ยงพัฒนาโรคหัวใจมากกว่า จากพฤติกรรมสูบบุรี่ เสี่ยงความดันโลหิตสูง คอเลสเตอรอลสูงและโรคเบาหวาน นอกจากนี้ เด็กอาจมีอาการหัวใจหยุดเต้นเฉียบพลันได้ แต่พบไม่บ่อยซึ่งเด็ก 100,000 คน อาจพบเพียง 1-2 คน/ปี เท่านั้น

อาการหัวใจหยุดเต้นเฉียบพลัน

สัญญาณเริ่มต้นของหัวใจหยุดเต้นเฉียบพลันมักเกิดขึ้นอย่างกะทันหันและมีอาการรุนแรง ดังนี้

• วิงเวียนศีรษะ อ่อนแรง
• หายใจถี่ หัวใจเต้นเร็ว และแน่นหน้าอก
• หายใจไม่ออก และหมดสติ

ในบางกรณี ภาวะหัวใจหยุดเต้นเฉียบพลันอาจเกิดขึ้นอย่างกระทันโดยไม่มีสัญญาณเตือนล่วงหน้า ซึ่งผู้ป่วยอาจหมดสติและหัวใจหยุดเต้นได้ทันที

สาเหตุหัวใจหยุดเต้นเฉียบพลัน

หัวใจหยุดเต้นเฉียบพลัน มักเกิดจากภาวะหัวใจเต้นผิดปกติในห้องล่างของหัวใจ อาจมีจังหวะที่เร็วหรือช้าเกินไป หรือเต้นไม่เป็นจังหวะ ส่งผลให้ห้องล่างหัวใจสั่น ทำให้หัวใจสูบฉีดเลือดไปยังร่างกายได้น้อยลง ส่งผลให้หัวใจอาจหยุดเต้นได้

นอกจากนี้อาจมีโรคและภาวะสุขภาพอื่น ๆ ที่อาจทำให้หัวใจหยุดเต้นเฉียบพลันได้ดังนี้

• ระบบไฟฟ้าในหัวใจทำงานผิดปกติ ส่งผลต่อจังหวะการเต้นของหัวใจที่ผิดปกติ
• โรคหลอดเลือดหัวใจ การอุดตันของหลอดเลือดส่งผลต่อการไหลเวียนเลือดไปยังหัวใจ
• หัวใจวาย เป็นผลมาจากโรคหลอดเลือดหัวใจตีบรุนแรง ทำให้หัวใจวายและเสี่ยงหัวใจหยุดเต้นเฉียบพลันได้
• โรคลิ้นหัวใจ ลิ้นหัวใจที่ผิดปกติอาจทำให้กล้ามเนื้อหัวใจหดหรือขยายมากกขึ้นอย่างผิดปกติ อาจทำให้หัวใจหยุดเต้นเฉียบพลันได้
• โรคหัวใจพิการแต่กำเนิด ผู้ป่วยที่ไม่ได้รับการรักษาอาจมีความเสี่ยงสูงเกิดภาวะหัวใจหยุดเต้นเฉียบพลัน
• ความผิดปกติของหัวใจที่สืบทอดทางกรรมพันธุ์
• ความเครียดทางร่างกาย อาจทำให้ระบบไฟฟ้าในหัวใจล้มเหลว เช่น การออกกำลังกายหนักเกินไป ระดับโพแทสเซียมหรือแมกนีเซียมในเลือดต่ำ ร่างกายขาดออกซิเจน

ปัจจัยเสี่ยงหัวใจหยุดเต้นเฉียบพลัน

ภาวะหัวใจหยุดเต้นเฉียบพลันมักเกี่ยวข้องกับโรคหลอดเลือดหัวใจ จึงทำให้ปัจจัยเสี่ยงอาจคล้ายคลึงกัน ดังนี้

• ประวัติสุขภาพเคยหัวใจหยุดเต้นเฉียบพลัน หรือประวัติครอบครัวที่เคยเป็นโรคหัวใจ เช่น โรคหลอดเลือดหัวใจ จังหวะการเต้นของหัวใจผิดปกติ ภาวะหัวใจล้มเหลว หัวใจพิการแต่กำเนิด
• คอเลสเตอรอลและความดันโลหิตสูง
• โรคอ้วน
• โรคเบาหวาน
• โรคไตเรื้อรัง
• อายุมากขึ้นเสี่ยงต่อหัวใจหยุดเต้นกะทันหัน
• โภชนาการไม่สมดุล ร่างกายอาจขาดแมกนิเซียมและโพแทสเซียม
• การสูบบุหรี่ การใช้ยาเสพติด

ข้อมูลในที่นี้ไม่มีเจตนาให้ใช้ทดแทนคำแนะนำทางการแพทย์ ควรปรึกษาคุณหมอทุกครั้งเพื่อรับทราบข้อมูลเพิ่มเติม

การวินิจฉัยหัวใจหยุดเต้นเฉียบพลัน

การวินิจฉัยหัวใจหยุดเต้นเฉียบพลันเพื่อหาสาเหตุและช่วยป้องกันการเกิดซ้ำในอนาคต ดังนี้

• การตรวจเลือด เพื่อตรวจดูระดับโพแทสเซียม แมกนีเซียม ฮอร์โมน และสารเคมีอื่น ๆ ที่อาจส่งผลต่อการทำงานของหัวใจ
• ตรวจคลื่นไฟฟ้าหัวใจ (Electrocardiogram : ECG) เพื่อตรวจจับรูปแบบการทำงานของไฟฟ้าที่ผิดปกติในหัวใจ โดยการติดอุปกรณ์ไว้ที่หน้าอก หรือแขนขา
• การทดสอบด้วยภาพถ่าย เพื่อช่วยให้คุณหมอสามารถวินิจฉัยสาเหตุของหัวใจเต้นเฉียบพลันได้ตรงจุดมากขึ้น เช่น เอกซ์เรย์ทรวงอก การสแกนนิวเคลียร์ (Nuclear scan) การสวนหลอดเลือดหัวใจ (Coronary catheterization)

การรักษาหัวใจหยุดเต้นเฉียบพลัน

เมื่อผู้ป่วยหัวใจหยุดเต้นเฉียบพลันต้องทำการรักษาทันที่เพื่อช่วยชีวิต ดังนี้

• การทำ CPR เมื่อผู้ป่วยหัวใจหยุดเต้นเฉียบพลันการทำ CPR ทันที จะช่วยรักษาการไหลเวียนของเลือดที่มีออกซิเจนไปยังอวัยวะสำคัญของร่างกายได้
• การกระตุ้นด้วยไฟฟ้า เป็นการรักษภาวะหัวใจเต้นผิดจังหวะ โดยการส่งไฟฟ้าผ่านผนังหน้าอกไปยังหัวใจ เพื่อทำให้หัวใจกลับมาเต้นในจังหวะปกติ
• การรักษาระยะยาว คุณหมออาจแนะนำแนวทางการรักษาอื่น ๆ เพื่อป้องกันภาวะหัวใจหยุดเต้นเฉียบพลันเกิดซ้ำอีก เช่น ใช้เครื่องกระตุ้นหัวใจอัตโนมัติ (ICD) การขยายหลอดเลือดหัวใจ การผ่าตัดทำทางเบี่ยงหลอดเลือดหัวใจ

การปรับไลฟ์สไตล์และการดูแลตัวเองเพื่อจัดการกับหัวใจหยุดเต้นเฉียบพลัน

การดูแลตัวเองเพื่อป้องกันหัวใจหยุดเต้นเฉียบพลัน ดังนี้

• รับประทานอาหารเพื่อสุขภาพที่ตรงตามโภชนาการ
• ออกกำลังสม่ำเสมอ เพื่อรักษาน้ำหนักและไขมันให้สมดุล
• จัดการกับความเครียด
• งดสูบบุหรี่ เครื่องดื่มแอลกอฮอล์ และสารเสพติด
• ตรวจร่างกายประจำปีอยู่เสมอ และตรวจคัดกรองโรคหัวใจ