ตรวจสารเคมีในเลือด เป็นการตรวจเลือดประเพื่อวัดระดับของสารต่างๆ ในเลือด (เช่น อิเล็กโทรไลต์) การตรวจสารเคมีในเลือดทำให้แพทย์ทราบเกี่ยวกับสุขภาพทั่วไป ช่วยตรวจหาอาการบางประการ ตลอดจนประเมินผลของการรักษาสำหรับอาการเฉพาะ

ข้อมูลพื้นฐาน

การ ตรวจสารเคมีในเลือด คืออะไร

การตรวจสารเคมีในเลือด (Chemistry screen) เป็นการตรวจเลือดประเพื่อวัดระดับของสารต่างๆ ในเลือด (เช่น อิเล็กโทรไลต์) การตรวจสารเคมีในเลือดทำให้แพทย์ทราบเกี่ยวกับสุขภาพทั่วไป ช่วยตรวจหาอาการบางประการ ตลอดจนประเมินผลของการรักษาสำหรับอาการเฉพาะ กระบวนการทั่วไปของการตรวจเลือดนี้ เป็นการวัดระดับของอิเล็กโตรไลต์ที่สำคัญและสารเคมีอื่นๆ ได้แก่

• กลูโคส หรือ น้ำตาลในเลือดจะถูกย่อยในระดับเซลล์เพื่อให้พลังงานแก่ร่างกาย ระดับกลูโคสที่สูงขึ้นอาจเกิดจากเบาหวานหรือยาชนิดต่างๆ เช่น สเตียรอยด์
• ระดับโซเดียม ในเลือดแสดงให้เห็นถึงสมดุลระหว่างการบริโภคโซเดียมและน้ำและการขับถ่าย ระดับโซเดียมที่ผิดปกติในเลือดอาจแสดงให้เห็นถึงการทำหน้าที่ผิดปกติของหัวใจหรือไตหรือภาวะขาดน้ำ
• โพแทสเซียม มีบทบาทสำคัญในการควบคุมกิจกรรมของกล้ามเนื้อ ซึ่งได้แก่ การหดตัวของหัวใจ ภาวะไตล้มเหลว รวมทั้งอาเจียนหรือท้องร่วงอาจทำให้มีระดับโพแทสเซียมที่ผิดปกติ
• ระดับคลอไรด์ อาจสูงขึ้นและลดลงในทิศทางเดียวกันกับระดับโซเดียมเพื่อคงสมดุลของประจุไฟฟ้า อาการผิดปกติหลายประการอาจเปลี่ยนแปลงระดับคลอไรด์ ซึ่งได้แก่ การทำงานที่ผิดปกติของไต โรคเกี่ยวกับต่อมหมวกไต อาเจียน ท้องร่วง และหัวใจวาย
• คาร์บอนไดออกไซด์ (CO2) ทำหน้าที่เป็นระบบบัฟเฟอร์เพื่อช่วยคงสมดุลกรด-เบสของเลือด โดยโรคเกี่ยวกับทางเดินหายใจ (Respiratory disease) อาการผิดปกติของไต อาเจียนรุนแรง ท้องร่วง และติดเชื้อรุนแรงมากสามารถทำให้เกิดระดับคาร์บอนไดออกไซด์ในเลือดที่ผิดปกติได้
• การวัดค่าไนโตรเจนจากยูเรีย (Blood urea nitrogen (BUN) เป็นการวัดโดยประมาณของอัตราการกรองของโกลเมอรูลัส (glomerular filtration rate) หรืออัตราการกรองเลือดผ่านเส้นเลือดขนาดเล็กในไต ระดับค่า BUN ที่สูงอาจบ่งชี้การทำงานที่ผิดปกติของไต
• ครีเอตินิน (Creatinine) เป็นสารที่แตกตัวของครีเอติน (creatine) ซึ่งเป็นหนึ่งในส่วนประกอบสำคัญของกล้ามเนื้อ และถูกขับออกโดยเฉพาะทางไต ระดับครีเอตินินซีรัมจัดว่าเป็นการทดสอบเลือดที่ตอบสนองดีที่สุดในการวัดการทำงานของไต

นอกจากนี้ ยังมีการตรวจสารเคมีในเลือดบางรูปแบบที่มีประสิทธิภาพมากกว่าการตรวจแบบอื่น โดยการตรวจสารเคมีในเลือดที่ถือว่าครอบคลุมมากที่สุดเรียกว่า chem-20, SMA-20, หรือ SMAC-20 โดยเป็นการตรวจหาสาร 20 ชนิดในเลือด ขณะที่การตรวจสารเคมีในเลือดประเภทอื่นๆ เช่น SMA-6, SMA-7, หรือ SMA-12 เป็นการตรวจหาสารในเลือดได้น้อยชนิดกว่า โดยประเภทของการตรวจสารเคมีในเลือดจะขึ้นอยู่กับสิ่งที่แพทย์ต้องการตรวจ

ความจำเป็นในการ ตรวจสารเคมีในเลือด

การทดสอบนี้มักดำเนินการเมื่อเข้ารับการตรวจร่างกาย หากมีอาการป่วย ผลการตรวจสารเคมีในเลือดอาจช่วยให้แพทย์ผู้รักษาตัดสินใจเกี่ยวกับการรักษาผู้ป่วยได้ดีขึ้น

ข้อควรรู้ก่อนตรวจ

ข้อควรรู้ก่อนการ ตรวจสารเคมีในเลือด

• ยาหลายชนิดเป็นตัวกระตุ้นให้เกิดการเปลี่ยนแปลงระดับของอิเล็กโทรไลต์ ไนโตรเจนจากยูเรีย และครีเอตินิน ซึ่งจะอาจทำให้ผลการทดสอบไม่แม่นยำเท่าที่ควร
• การบริโภคชะเอมมากเกินไปหรือการบริโภคเอธิลีนไกลคอลหรือเมทิลแอลกอฮอล์โดยไม่ตั้งใจสามารถส่งผลต่อสมดุลกรด-เบสและการเปลี่ยนแปลงระดับคาร์บอนไดออกไซด์ในเลือดได้
• อาหารที่มีเนื้อสัตว์มากสามารถทำให้ระดับซีรัมครีเอตินินเพิ่มขึ้นชั่วคราว
• อาหารที่มีโปรตีนสูง อาการเลือดออกในทางเดินอาหาร หรือภาวะขาดน้ำจะทำให้ระดับไนโตรเจนจากยูเรียเพิ่มสูงขึ้น ในขณะที่อาหารโปรตีนต่ำหรือภาวะมีน้ำมากเกินไปจะลดระดับไนโตรเจนจากยูเรียในเลือดลง

Hello Health Group ไม่ได้ให้คำปรึกษาด้านการแพทย์ การวินิจฉัยโรค และการรักษาโรคแต่อย่างใด

การตรวจสารเคมีในเลือดคืออะไร

การตรวจสารเคมีในเลือด (Chemistry screen) เป็นการตรวจเลือดเพื่อวัดระดับของสารต่างๆ ในเลือด (เช่น อิเล็กโทรไลต์) การตรวจสารเคมีในเลือดทำให้แพทย์ทราบเกี่ยวกับสุขภาพทั่วไป ช่วยตรวจหาอาการบางประการ ตลอดจนประเมินผลของการรักษาสำหรับอาการเฉพาะ กระบวนการทั่วไปของการตรวจเลือดนี้เป็นการวัดระดับของอิเล็กโตรไลต์ที่สำคัญและสารเคมีอื่นๆ ได้แก่

• กลูโคส หรือ น้ำตาลในเลือดจะถูกย่อยในระดับเซลล์เพื่อให้พลังงานแก่ร่างกาย ระดับกลูโคสที่สูงขึ้นอาจเกิดจากเบาหวานหรือยาชนิดต่างๆ เช่น สเตียรอยด์
• ระดับโซเดียม ในเลือดแสดงให้เห็นถึงสมดุลระหว่างการบริโภคโซเดียมและน้ำและการขับถ่าย ระดับโซเดียมที่ผิดปกติในเลือดอาจแสดงให้เห็นถึงการทำหน้าที่ผิดปกติของหัวใจหรือไตหรือภาวะขาดน้ำ
• โพแทสเซียม มีบทบาทสำคัญในการควบคุมกิจกรรมของกล้ามเนื้อ ซึ่งได้แก่ การหดตัวของหัวใจ ภาวะไตล้มเหลว รวมทั้งอาเจียนหรือท้องร่วงอาจทำให้มีระดับโพแทสเซียมที่ผิดปกติ
• ระดับคลอไรด์ อาจสูงขึ้นและลดลงในทิศทางเดียวกันกับระดับโซเดียมเพื่อคงสมดุลของประจุไฟฟ้า อาการผิดปกติหลายประการอาจเปลี่ยนแปลงระดับคลอไรด์ ซึ่งได้แก่ การทำงานที่ผิดปกติของไต โรคเกี่ยวกับต่อมหมวกไต อาเจียน ท้องร่วง และหัวใจวาย
• คาร์บอนไดออกไซด์ (CO2) ทำหน้าที่เป็นระบบบัฟเฟอร์เพื่อช่วยคงสมดุลกรด-เบสของเลือด โดยโรคเกี่ยวกับทางเดินหายใจ (Respiratory disease) อาการผิดปกติของไต อาเจียนรุนแรง ท้องร่วง และติดเชื้อรุนแรงมากสามารถทำให้เกิดระดับคาร์บอนไดออกไซด์ในเลือดที่ผิดปกติได้
• การวัดค่าไนโตรเจนจากยูเรีย (Blood urea nitrogen (BUN) เป็นการวัดโดยประมาณของอัตราการกรองของโกลเมอรูลัส (glomerular filtration rate) หรืออัตราการกรองเลือดผ่านเส้นเลือดขนาดเล็กในไต ระดับค่า BUN ที่สูงอาจบ่งชี้การทำงานที่ผิดปกติของไต
• ครีเอตินิน (Creatinine) เป็นสารที่แตกตัวของครีเอติน (Creatine) ซึ่งเป็นหนึ่งในส่วนประกอบสำคัญของกล้ามเนื้อ และถูกขับออกโดยเฉพาะทางไต ระดับครีเอตินินซีรัมจัดว่าเป็นการทดสอบเลือดที่ตอบสนองดีที่สุดในการวัดการทำงานของไต

นอกจากนี้ ยังมีการตรวจสารเคมีในเลือดบางรูปแบบที่มีประสิทธิภาพมากกว่าการตรวจแบบอื่น โดยการตรวจสารเคมีในเลือดที่ถือว่าครอบคลุมมากที่สุดเรียกว่า chem-20, SMA-20, หรือ SMAC-20 โดยเป็นการตรวจหาสาร 20 ชนิดในเลือด ขณะที่การตรวจสารเคมีในเลือดประเภทอื่นๆ เช่น SMA-6, SMA-7, หรือ SMA-12 เป็นการตรวจหาสารในเลือดได้น้อยชนิดกว่า โดยประเภทของการตรวจสารเคมีในเลือดจะขึ้นอยู่กับสิ่งที่แพทย์ต้องการตรวจ

ความจำเป็นในการตรวจสารเคมีในเลือด

การทดสอบนี้มักดำเนินการเมื่อเข้ารับการตรวจร่างกาย หากมีอาการป่วย ผลการตรวจสารเคมีในเลือดอาจช่วยให้แพทย์ผู้รักษาตัดสินใจเกี่ยวกับการรักษาผู้ป่วยได้ดีขึ้น

ข้อควรทราบก่อนตรวจสารเคมีในเลือด

ยาหลายชนิดเป็นตัวกระตุ้นให้เกิดการเปลี่ยนแปลงระดับของอิเล็กโทรไลต์ ไนโตรเจนจากยูเรีย และครีเอตินิน ซึ่งจะอาจทำให้ผลการทดสอบไม่แม่นยำเท่าที่ควร

การบริโภคชะเอมมากเกินไปหรือการบริโภคเอธิลีนไกลคอลหรือเมทิลแอลกอฮอล์โดยบไม่ตั้งใจสามารถส่งผลต่อสมดุลกรด-เบสและการเปลี่ยนแปลงระดับคาร์บอนไดออกไซด์ในเลือดได้

อาหารที่มีเนื้อสัตว์มากสามารถทำให้ระดับซีรัมครีเอตินินเพิ่มขึ้นชั่วคราว

อาหารที่มีโปรตีนสูง อาการเลือดออกในทางเดินอาหาร หรือภาวะขาดน้ำจะทำให้ระดับไนโตรเจนจากยูเรียเพิ่มสูงขึ้น ในขณะที่อาหารโปรตีนต่ำหรือภาวะมีน้ำมากเกินไปจะลดระดับไนโตรเจนจากยูเรียในเลือดลง

การเตรียมตัวก่อนการตรวจสารเคมีในเลือด

ก่อนเข้ารับการทดสอบ มีข้อควรปฏิบัติ ได้แก่

• แจ้งให้แพทย์ทราบเกี่ยวกับยา สมุนไพร หรืออาหารเสริมใดๆ ที่ใช้อยู่ หรือควรงดใช้ผลิตภัณฑ์เหล่านี้ก่อนการทดสอบ
• หลีกเลี่ยงอาหารที่มีเนื้อสัตว์มากก่อนการทดสอบไนโตรเจนจากยูเรีย
• ไม่จำเป็นต้องมีข้อควรระวังพิเศษก่อนการตรวจหาโซเดียม โพแทสเซียม คลอไรด์ คาร์บอนไดออกไซด์ หรือครีเอตินิน
• ห้ามดื่มแอลกอฮอล์ก่อนการทดสอบ

ขั้นตอนการตรวจสารเคมีในเลือด

ผู้ทำการเจาะเลือดจะดำเนินการดังต่อไปนี้

• พันยางยืดโดยรอบแขนส่วนบนเพื่อหยุดการไหลเวียนเลือด ทำให้หลอดเลือดข้างใต้ยางยืดขยายตัวและสามารถเจาะเข็มเข้าไปในหลอดเลือดได้ง่ายขึ้น
• ทำความสะอาดบริเวณที่เจาะด้วยแอลกอฮอล์
• เจาะเข็มเข้าไปในหลอดเลือดอาจจำเป็นต้องมีการเจาะมากกว่าหนึ่งครั้ง
• ติดหลอดเข้ากับเข็มเจาะเพื่อบรรจุเลือด
• นำยางยืดออกจากแขนเมื่อเก็บตัวอย่างเลือดได้เพียงพอแล้ว
• ปิดผ้าก๊อซหรือสำลีก้อนในบริเวณที่ใช้เข็มเจาะในขณะที่ดึงเข็มออก
• กดบริเวณที่ใช้เข็มเจาะแล้วติดด้วยผ้าพันแผล

หลังการตรวจสารเคมีในเลือด

ผู้เข้ารับการตรวจจะถูกพันยางยืดรอบแขนส่วนบนซึ่งอาจทำให้รู้สึกแน่นเล็กน้อย และอาจไม่รู้สึกใดๆ จากแผลการเจาะหรืออาจมีเพียงความรู้สึกเหมือนมดกัดหรือแมลงต่อย

คุณอาจนำเทปหรือสำลีออกในเวลาประมาณ 20 ถึง 30 นาที และจะได้รับการนัดหมายให้เข้ารับผลการทดสอบ โดยแพทย์จะอธิบายให้ทราบเกี่ยวกับผลการทดสอบ ควรปฏิบัติตามคำแนะนำของแพทย์อย่างเคร่งครัด

หากมีคำถามใดๆ เกี่ยวกับการตรวจสารเคมีในเลือด โปรดปรึกษาแพทย์เพื่อให้เข้าใจคำแนะนำของแพทย์ได้ดีขึ้น

ผลการตรวจสารเคมีในเลือด

ค่าปกติมีความหลากหลายไปตามห้องปฏิบัติการแต่ละแห่งและขึ้นอยู่กับการทดสอบที่รวมอยู่ในการตรวจสารเคมีในเลือด โดยปกติแล้วสามารถรับผลการตรวจได้ใน 1 ถึง 2 วัน

อาการต่างๆ สามารถเปลี่ยนระดับต่างๆ ของการตรวจสารเคมีในเลือดได้ แพทย์จะอธิบายให้ฟังเกี่ยวกับผลการตรวจที่ผิดปกติซึ่งอาจสัมพันธ์กับอาการและประวัติสุขภาพ

จากผลการทดสอบในห้องปฏิบัติการและโรงพยาบาล ค่าปกติสำหรับการตรวจสารเคมีในเลือดอาจมีความหลากหลาย โปรดปรึกษาแพทย์หากมีคำถามใดๆ เกี่ยวกับผลการทดสอบ

Hello Health Group ไม่ได้ให้คำปรึกษาด้านการแพทย์ การวินิจฉัยโรค และการรักษาโรคแต่อย่างใด