คุณอาจเคยได้ยินคำที่ว่า อากาศเย็นหรือฝนตก จะทำให้ เป็นหวัด หรือไข้หวัดใหญ่ นี่เป็นความเชื่อที่มีการส่งต่อกันมากที่สุดอย่างหนึ่ง แต่จริง ๆ แล้วผู้เชี่ยวชาญได้พิสูจน์แล้วว่า ความเชื่อนี้เป็นเพียงความเชื่อผิด ๆ เท่านั้น เราจะมาขจัดความเชื่อผิด ๆ เหล่านี้ให้แก่คุณ พร้อมด้วยความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับความสัมพันธ์ระหว่างสภาพอากาศกับการเป็นไข้หวัดหรือไข้หวัดใหญ่

ความเชื่อผิด ๆ เรื่องอากาศเย็นกับการ เป็นหวัด

สำหรับโรคที่มีการติดต่อกันนั้น อากาศเย็นไม่ใช่ปัจจัยที่ทำให้คุณเจ็บไข้ได้ป่วยแต่อย่างใด แต่เชื้อโรคต่างหากที่เป็นสาเหตุหลักของอาการเจ็บป่วยของทุกคน คุณจะเป็นหวัดได้ก็ต่อเมื่อคุณไปเจอเข้ากับเชื้อไรโนไวรัส (Rhinoviruses) ที่เป็นสาเหตุของโรคหวัด (ซึ่งก็คืออาการโพรงจมูกอักเสบจากการติดเชื้อ) หรือไปติดเชื้อไข้หวัดใหญ่เข้าก็จะกลายเป็นไข้หวัดใหญ่ โดยทั้งเชื้อไรโนไวรัสและเชื้อไข้หวัดใหญ่ มักแพร่ระบาดในหน้าฝนและหน้าหนาว โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ในหน้าฝนซึ่งมีความชื้นสูง ทำให้เชื้อโรคเจริญเติบโตได้ดี และการที่มักจะมีลมแรงเวลาฝนตก ก็ทำให้มีการแพร่กระจายของเชื้อโรคนี้ได้ง่ายขึ้นด้วย

จริง ๆ แล้ว มีงานวิจัยที่บอกในทางตรงกันข้าม นั่นก็คือ อากาศหนาวดูเหมือนจะสามารถกระตุ้นระบบภูมิคุ้มกันของเราได้ นักวิจัยจาก America Army Research Institute of Environmental Medicine ในสหรัฐฯ ได้ทำงานวิจับการตอบสนองของระบบภูมิคุ้มกันที่มีต่ออากาศหนาว เช่น การเผชิญกับอากาศเย็น ๆ โดยไม่มีเครื่องนุ่งห่มที่อบอุ่นเพียงพอ นักวิจัยพบว่า การเผชิญกับอากาศหนาวสามารถกระตุ้นและเร่งการทำงานของระบบภูมิคุ้มกันได้จริง ๆ โดยส่วนหนึ่งอาจเป็นผลมาจากการเพิ่มขึ้นของระดับฮอร์โมนนอร์อิปิเนฟริน (Norepinephrine) ซึ่งทำหน้าที่เป็นเสมือนยาช่วยลดอาการบวมของเยื่อบุทางเดินหายใจ ช่วยลดน้ำมูก และอาการคัดจมูกในร่างกายเราโดยธรรมชาตินั่นเอง

ทำไมคนเราถึงคิดว่าอากาศทำให้เป็นหวัด

ในความเป็นจริงแล้ว อากาศเย็นไม่ได้ทำให้เกิดโรคหวัดได้ แต่มันเป็นภาวะที่เรียกว่า “ไฮโปเธอร์เมีย (Hypothermia)” หรือสภาวะที่ร่างกายมีอุณหภูมิต่ำเกินไป และภาวะนี้เองที่สามารถนำไปสู่การเป็นหวัดได้ เนื่องมาจาก ภาวะที่ร่างกายที่อุณหภูมิต่ำเกินไปเช่นนี้จะไปกดภูมิคุ้มกันของร่างกายที่จะต่อสู้กับไวรัสที่ทำให้เกิดโรคหวัดหรือไข้หวัดใหญ่

เวลาที่เราโดนฝนในหน้าฝน หรือเจอกับอากาศเย็น ๆ ในหน้าหนาว สิ่งที่เกิดขึ้น ก็คือ การเปียกฝนทำให้อุณหภูมิของพื้นผิวเยื่อบุจมูกลดต่ำลง และเกิดภาวะหลอดเลือดหดตัว (Vasoconstriction) โดยเฉพาะ หลอดเลือดที่อยู่ใกล้ชิดกับผิวหนังชั้นบนมากที่สุด อย่างเช่น เส้นเลือดบริเวณจมูก ภาวะนี้ทำเกิดความแห้ง ที่ส่งผลกระทบต่อการทำงานของตัวกรองการติดเชื้อในจมูก ทำให้เกิดอาการคัดจมูก และคุณมักจะหายใจทางปากเวลาที่เกิดอาการคัดจมูกหนักมาก ก็เป็นโอกาสให้น้ำมูกที่มีไวรัสอยู่กระตุ้นให้เกิดหวัดขึ้นมา

ทั้งฝนและอากาศเย็นโดยตัวของมันเอง จึงไม่ได้เป็นเงื่อนไขที่ทำให้เกิดหวัดแต่อย่างใดเวลาที่อากาศหนาว แต่ความเสี่ยงใน 2 ฤดูนี้จะเพิ่มขึ้น เนื่องจาก คนเรามักจะอยู่ในอาคารมากขึ้น สภาพอากาศที่ไหลเวียนอยู่ในอาคารอาจเป็นแหล่งสะสมของเชื้อโรคต่าง ๆ และสามารถเข้าสู่ร่างกายของเราได้ง่ายขึ้น และเมื่อถูกกระตุ้นด้วยปัจจัยอื่นร่วมด้วย ก็จะทำให้เราเป็นไข้หวัดหรือไข้หวัดใหญ่ได้ง่ายชึ้น

เวลาที่อากาศหนาว อากาศยังจะแห้งลงมาก อากาศแห้ง ๆ มักจะเชื่อมโยงกับอาการโพรงจมูกแห้ง จากข้อมูลของ National Institutes of Health ในสหรัฐฯ ชี้ว่า ไวรัสไข้หวัดใหญ่ จะสามารถมีชีวิตรอดและแพร่กระจายตัวเองได้ดีในอากาศแห้ง ในอุณหภูมิที่เย็นจัด ๆ ไวรัสจะแข็งแรงขึ้น ทำให้มันแอคทีฟมากกว่า ปรับตัวได้ดีกว่า และง่ายกว่าที่จะแพร่กระจาย