ภูมิแพ้ยา (Drug Allergy)

ภูมิแพ้ยา (Drug Allergy) หรือการแพ้ยา หมายถึง ปฏิกิริยาที่ไม่ปกติของระบบภูมิคุ้มกันต่อยา ยาใด ๆ รวมถึงยาที่ซื้อเองตามร้าน ยาตามคำสั่งแพทย์หรือสมุนไพรอาจจะทำให้แพ้ยาได้

คำจำกัดความ

ภูมิแพ้ยา คืออะไร

ภูมิแพ้ยา หรือการแพ้ยา (Drug allergy) หมายถึง ปฏิกิริยาที่ไม่ปกติของระบบภูมิคุ้มกันต่อยาต่าง ๆ ไม่ว่าจะเป็นยาที่ซื้อเองตามร้าน ยาตามคำสั่งแพทย์ หรือสมุนไพร ก็อาจทำให้แพ้ยาได้

อาการแพ้ยาอาจจะแตกต่างกันในแต่ละคน อาการทั่วไปของการแพ้ยา คือ ลมพิษ เป็นผื่นคัน หรือเป็นไข้ มีอาการรุนแรงรวมถึงปฎิกิริยาภูมิแพ้เฉียบพลันรุนแรง อาการช็อก และความดันโลหิตต่ำลงทันที และหลอดลมรัดตัวแน่น การแพ้ยาไมใช่ผลข้างเคียงของยาและไม่ใช่สถานะที่เกิดจากการรับประทานยาเกินขนาด

ภูมิแพ้ยาพบได้บ่อยแค่ไหน

ภูมิแพ้ยา หรืออาการแพ้ยาสามารถเกิดได้กับทุกคน แต่โชคร้ายที่ไม่มีวิธีการตรวจสอบว่าคุณแพ้ยาหรือไม่ ในหลายกรณี คนไข้ต้องเรียนรู้เกี่ยวกับการแพ้ยาหลังจากใช้ยานั้น ภูมิแพ้ยาสามารถเกิดขึ้นได้กับคนทุกวัย โปรดปรึกษาแพทย์สำหรับข้อมูลเพิ่มเติม

อาการ

อาการของภูมิแพ้ยา

อาการของการแพ้ยาโดยมากจะเกิดขึ้นภายใน 1 ชั่วโมงหลังจากรับประทานยา อาการทั่วไปของการแพ้ยา คือ

• เป็นผื่นที่ผิวหนัง
• ลมพิษ
• คัน
• เป็นไข้
• บวม
• หายใจไม่อิ่ม
• หายใจลำบากและมีเสียงฟืดฟาดหรือฮืดฮาด
• น้ำมูกไหล
• คันตา น้ำตาไหล

ยาบางประเภทอาจทำให้เกิดปฏิกิริยาที่รุนแรงในบางคน อาการที่รุนแรงมากขึ้นดังต่อไปนี้ จำเป็นต้องเข้ารับการรักษาทางการแพทย์ทันที

• หัวใจหรือชีพจรเต้นเร็ว
• หลอดลมรัดแน่นและลำคอจุก หายใจลำบาก
• มีความกังวลหรือวิงเวียนศีรษะ
• เสียสติ
• ลมพิษ หรือหายใจลำบาก

อย่างไรก็ตาม ปฏิกิริยาของการแพ้ยาอาจเกิดขึ้นหลายวันถึงหลายสัปดาห์หลังจากรับยา หรือเกิดขึ้นต่อเนื่องแม้จะหยุดใช้ยาแล้ว อาการจากภูมิแพ้ยาที่มักเกิดขึ้นในระยะยาว ได้แก่

• เป็นไข้ ปวดข้อ เป็นผื่น บวม และคลื่นไส้
• โลหิตจาง เมื่อเม็ดเลือดแดงลดลงจะทำให้เหนื่อยล้า หัวใจเต้นผิดจังหวะ หายใจไม่อิ่ม เป็นต้น
• ผื่น จำนวนเม็ดเลือดขาวสูง มีอาการบวม ต่อมน้ำเหลืองโต และติดเชื้อไวรัสตับอักเสบ
• ไตอักเสบ ทำให้เป็นไข้ มีเลือดในปัสสาวะ ตัวบวม เกิดอาการสับสน เป็นต้น

สำหรับผู้ป่วยบางราย อาจมีสิ่งบ่งชี้หรืออาการนอกเหนือจากที่ระบุไว้ข้างต้น หากมีข้อสงสัยเกี่ยวกับอาการต่างๆ โปรดปรึกษาคุณหมอ

ควรไปพบคุณหมอเมื่อใด

การแพ้ยาอาจทำให้มีอาการเบาๆ ไปจนถึงอาการที่รุนแรงคุกคามชีวิต หากมีอาการต่อไปนี้ โปรดเข้ารับการรักษาทันที

• มีผิวแดง เจ็บปวด หรือมีแผลพองที่ผิวหนัง
• ผิวชั้นนอกซีดโดยไม่มีแผลพอง
• ผิวหมองคล้ำ
• ไม่สบาย
• เป็นไข้
• เป็นผื่น หรือเป็นแผลพุพองที่ตา ปากและอวัยวะเพศ

หากเกิดปฏิกิริยารุนแรง ซึ่งส่งผลต่อความดันโลหิตและการหายใจ ควรเข้ารับการรักษาพยาบาลฉุกเฉินทันที

สาเหตุ

สาเหตุของภูมิแพ้ยา

การแพ้ยาเป็นปฏิกิริยาที่เกิดขึ้นกับระบบภูมิคุ้มกันหลังจากการใช้ยาชนิดใดชนิดหนึ่ง หรือเกิดจากการใช้ยาผิดซึ่งเป็นสารเคมีอันตราย และเริ่มจะส่งผลกระทบต่อระบบภูมิคุ้มกัน นักวิทยาศาสตร์มักจะเชื่อมโยงการแพ้ยากับการเข้าถึงของยา เช่น ในอาหาร ในน้ำ หรือยาที่คุณใช้ในสถานะต่างๆ หากระบบภูมิคุ้มกันทำปฏิกิริยาไม่ดีต่อยาในการเข้าถึงครั้งแรก ร่างกายของคุณจะสร้างภูมิต้านทานทำให้เกิดการแพ้ยาได้

ยาทุกประเภทสามารถก่อให้เกิดอาการแพ้ยาได้ แต่พบว่า มีผู้แพ้ยาดังต่อไปนี้มากกว่ายาประเภทอื่น

• ยาแก้อักเสบ เช่น เพนิซิลลิน
• แอสไพรินและกลุ่มยาแก้ปวด ยาลดไข้ และยาต้านการอักเสบที่ไม่ได้เกิดจากการติดเชื้อ
• ยาเคมีบำบัด เพื่อรักษามะเร็ง
• ยาเพื่อรักษาโรคทางด้านภูมิคุ้มกัน เช่น โรคข้ออักเสบรูมาตอยด์
• ครีมหรือโลชั่นคอร์ติโคสเตียรอยด์
• ยาสำหรับผู้ติดเชื้อ HIV หรือผู้ป่วยโรคเอดส์
• ผลิตภัณฑ์เกสรผึ้ง
• เอ็กไคนาเซีย (Echinacea) ซึ่งเป็นสมุนไพรที่ใช้ในการรักษาโรคหวัด
• สีย้อมที่ใช้ในการทดสอบภาพ (สารทึบรังสี)
• โอปิเอตที่ใช้ในการรักษาอาการเจ็บปวด
• ยาสลบใช้เฉพาะที่

ปัจจัยเสี่ยง

ปัจจัยเสี่ยงของการแพ้ยา

มีปัจจัยความเสี่ยงมากมายเกี่ยวกับการแพ้ยา ได้แก่

• ประวัติการแพ้อื่นๆ เช่น แพ้อาหาร เป็นไข้
• ประวัติปฏิกิริยาการแพ้ยาอื่น หรือส่วนประกอบที่สำคัญอย่างเดียวกัน
• ประวัติคนในครอบครัวที่แพ้ยา
• การใช้ยาเกินขนาด ใช้ยาซ้ำๆ หรือใช้ต่อเนื่องเป็นเวลานาน
• การติดเชื้อเอชไอวีหรือไวรัสเอ็บสไตบาร์

โปรดปรึกษาแพทย์สำหรับข้อมูลเพิ่มเติม

การวินิจฉัยและการรักษาโรค

ข้อมูลในที่นี้ไม่มีเจตนาให้ใช้ทดแทนคำแนะนำทางการแพทย์ ควรปรึกษาแพทย์ทุกครั้งเพื่อรับทราบข้อมูลเพิ่มเติม

การวินิจฉัยภูมิแพ้ยา

• การทดสอบทางกายภาพ แพทย์จะตรวจสอบปฏิกิริยาทางกายภาพ เช่น สัญญาณของผื่นคันและแผลพุพอง หรือฟังการเต้นของหัวใจและเช็คหลอดลมของคุณ
• การซักประวัติ แพทย์จะถามคำถามเกี่ยวกับประวัติการแพ้ ประวัติการแพทย์ สภาวะทางการแพทย์ที่เป็นอยู่ หากคุณแพ้ยาอื่นที่มีส่วนประกอบเดียวกัน คุณเพิ่มความเสี่ยงในการแพ้ยาชนิดเดียวกันมากขึ้น
• การทดสอบในห้องปฏิบัติการ แพทย์อาจสั่งให้ทำการทดสอบในห้องปฏิบัติการ เพื่อหาส่วนประกอบของยาที่คุณแพ้
• การทดสอบเพิ่มเติม เช่น การทดสอบผิวหนัง การตรวจเลือด

การรักษาภูมิแพ้ยา

การแพ้ยาสามารถรักษาได้ด้วยการลดอาการแพ้ หรือการรักษาอื่นๆ ที่ช่วยให้คุณสามารถรับยาที่ทำให้เกิดอาการแพ้ได้

คุณสามารถรักษาอาการแพ้ยาได้โดย

• หยุดการใช้ยาที่ทำให้เกิดอาการแพ้
• รับยาต้านฮิสตามีน เพื่อต้านการกระตุ้นสารระบบภูมิค้มกันระหว่างที่เกิดปฏิกิริยาการแพ้
• รับคอร์ติโคสเตียรอยด์ เพื่อรักษาการอักเสบที่เกิดขึ้น และเป็นปฏิกิริยาที่รุนแรงมากขึ้น
• รับยาฉีดเอพิเนฟรีนทันที และรีบเข้ารับการรักษาฉุกเฉินที่โรงพยาบาล เพื่อรักษาระดับความดันและช่วยด้านการหายใจ

นอกจากนี้ แพทย์อาจรักษาโดยให้คุณรับยาที่ทำให้เกิดการแพ้ แต่ต้องอยู่ภายใต้การสังเกตการณ์ของแพทย์ จุดประสงค์ในการรักษาก็เพื่อช่วยให้คุณตอบสนองต่อยาน้อยลง

• เริ่มจากการใช้ปริมาณยาน้อยๆ และเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่องทุก 15 ถึง 30 นาทีหรือทุกหลายชั่วโมงหรือทุกชั่วโมงจนกว่าจะไม่มีปฏิกิริยาเกิดขึ้น
• ทดสอบเพื่อดูว่า คุณเริ่มมีปฏิกิริยาการแพ้ที่ขนาดยาเท่าใด

การปรับเปลี่ยนไลฟ์สไตล์และการเยียวยาตนเอง

การเปลี่ยนไลฟ์สไตล์และการเยียวยาตัวเองเพื่อรับมือกับภูมิแพ้ยา

• หลีกเลี่ยงปัจจัยกระตุ้นภูมิแพ้ให้มากที่สุดเท่าที่จะทำได้
• หากเป็นไปได้ ควรพกเครื่องมือฉีดยาอัตโนมัติติดตัวเสมอ เช่น เครื่องฉีดเอพิเนฟรีนอัตโนมัติ
• ใช้ยาเพรดนิโซนหรือยาต้านฮิสตามิน
• ระวังอย่าให้แมลงสัตว์กัดต่อย
• อ่านฉลากอาหารให้ละเอียดก่อนรับประทาน

หากคุณมีข้อสงสัย โปรดปรึกษาแพทย์ เพื่อให้เข้าใจถึงวิธีการรักษาที่ดีที่สุดสำหรับคุณได้ดีขึ้น

Hello Health Group ไม่ได้ให้คำปรึกษาด้านการแพทย์ การวินิจฉัยโรค หรือการรักษาโรคแต่อย่างใด