โรคมะเร็ง เกิดจากเซลล์ในร่างกายเจริญเติบโตผิดปกติจนพัฒนาเป็นเซลล์มะเร็ง โรคมะเร็งมีหลายชนิด เช่น มะเร็งปอด มะเร็งปากมดลูก มะเร็งเต้านม มะเร็งบางชนิดอาจไม่แสดงอาการในระยะแรก การตรวจสุขภาพเป็นประจำและการตรวจคัดกรองด้วยการ ตรวจเลือดหามะเร็ง จึงเป็นสิ่งที่ไม่ควรละเลย เพราะอาจช่วยให้ทราบถึงการก่อตัวของเซลล์มะเร็ง รวมถึงประสิทธิภาพการทำงานของอวัยวะภายในว่าได้รับผลกระทบจากมะเร็งหรือไม่

สัญญาณเตือนโรคมะเร็งที่ควรเข้าตรวจคัดกรอง

สัญญาณเตือนของโรคมะเร็งที่ควรตรวจคัดกรองมะเร็ง มีดังนี้

• น้ำหนักลดลงโดยไม่ทราบสาเหตุ ซึ่งเป็นสัญญาณเตือนที่พบได้บ่อย
• มีไข้นานเกิน 3 วัน โดยเฉพาะหากมีไข้นานหลายสัปดาห์ และมีเหงื่อตอนกลางคืน ซึ่งอาจเป็นสัญญาณเตือนของมะเร็งต่อมน้ำเหลือง
• รู้สึกเหนื่อยล้าตลอดเวลา แม้จะนอนหลับพักผ่อนแล้วก็ยังไม่หายเหนื่อย
• อาการไอ เสียงแหบ อาจเป็นสัญญาณเตือนของโรคมะเร็งปอด มะเร็งกล่องเสียง และมะเร็งต่อมไทรอยด์
• ผิวหนังเปลี่ยนแปลง เช่น ผิวเหลืองหรือแดงผิดปกติ มีอาการคัน เป็นผื่น อาจเป็นสัญญาณของโรคมะเร็งตับ มะเร็งรังไข่ มะเร็งไต หรือหากมีตุ่มนูน ไฝ ปาน ขึ้นใหม่บนผิวหนัง อาจเกิดจากโรคมะเร็งผิวหนัง
• เป็นแผลเรื้อรังหรือแผลหายช้า อาจเป็นสัญญาณของมะเร็งผิวหนัง หรือหากเป็นแผลในปากเรื้อรัง อาจเกิดจากโรคมะเร็งในช่องปาก ซึ่งความเสี่ยงโรคนี้จะยิ่งเพิ่มขึ้นหากสูบบุหรี่ เคี้ยวยาสูบ ดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์
• เลือดออกผิดปกติ เช่น มีเลือดปะปนในอุจจาระ ซึ่งอาจเป็นสัญญาณเตือนของมะเร็งลำไส้ มะเร็งทวารหนัก หรือหากปัสสาวะมีเลือดผสม อาจเป็นเพราะมีเนื้องอกในทางเดินปัสสาวะ
• โลหิตจาง ซึ่งอาจเกิดจากเซลล์มะเร็งทำลายไขกระดูกที่เป็นอวัยวะสำคัญในการผลิตเม็ดเลือดแดง จึงทำให้ร่างกายมีเซลล์เม็ดเลือดแดงไม่เพียงพอ มะเร็งที่อาจทำให้โลหิตจาง เช่น มะเร็งเม็ดเลือดขาวหรือลูคีเมีย มะเร็งต่อมน้ำเหลือง
• มีปัญหาเกี่ยวกับการรับประทานอาหารหรือระบบทางเดินอาหาร เช่น ไม่อยากอาหาร กลืนอาหารลำบาก ปวดท้อง คลื่นไส้ อาเจียน
• มีปัญหาด้านการมองเห็นและการได้ยิน

การตรวจเลือดหามะเร็ง มีกี่รูปแบบ

การตรวจเลือดหามะเร็งที่คุณหมอนิยมใช้อาจมีดังนี้

• การตรวจความสมบูรณ์ของเม็ดเลือด (CBC) เป็นวิธีการทดสอบที่พบบ่อยที่สุด โดยคุณหมอจะเก็บตัวอย่างเลือดไปตรวจในห้องปฏิบัติการ เพื่อหาปริมาณ ความเข้มข้น และลักษณะหรือรูปร่างของเม็ดเลือดแดง เม็ดเลือดขาว และเกล็ดเลือด หากพบความผิดปกติ คุณหมออาจดูดและเจาะเนื้อเยื่อไขกระดูกไปส่งตรวจ เพราะอาจเป็นสัญญาณของโรคมะเร็งเม็ดเลือด
• การตรวจสารบ่งชี้มะเร็ง (Tumor marker tests) สารบ่งชี้มะเร็งคือสารที่เซลล์มะเร็งทำการปล่อยออกมา ซึ่งพบได้มากในปัสสาวะและกระแสเลือด วิธีนี้คุณหมออาจใช้ในสถานการณ์ที่หามะเร็งยากเท่านั้น เช่น ผู้ป่วยที่ไม่แสดงอาการแต่อาจมีสารบ่งชี้มะเร็งในเลือดระดับสูง
• การตรวจโปรตีนในกระแสเลือด (Blood protein testing) เป็นการทดสอบด้วยการใช้อิเล็กโตรโฟรีซิส (Electrophoresis) เป็นการตรวจหาโปรตีนในระบบภูมิคุ้มกันด้วยการใช้ประจุไฟฟ้า ซึ่งอาจใช้ในกรณีผลลัพธ์การทดสอบอื่น ๆ ไม่แน่ชัดเพื่อช่วยในการยืนยันการวินิจฉัยเพิ่มเติม
• การตรวจหาเซลล์มะเร็งแบบเจาะลึก (Circulating tumor cell tests) เป็นการตรวจเลือดที่ยังอาจไม่ได้รับความนิยมมากในสถานพยาบาล แต่ได้รับการอนุมัติจากคณะกรรมการองค์การอาหารและยาแห่งสหรัฐอเมริกาแล้วว่าสามารถใช้ในการตรวจหาเซลล์มะเร็งที่ออกจากตำแหน่งและเซลล์ที่อยู่ในกระแสเลือด เพื่อติดตามอาการของผู้ป่วยมะเร็งเต้านม มะเร็งลำไส้ใหญ่ มะเร็งต่อมลูกหมากได้

ความเสี่ยงการตรวจเลือดหามะเร็ง

การตรวจเลือดอาจก่อให้เกิดความเสี่ยง ดังนี้

• มีเลือดออกและรอยช้ำบริเวณที่เข็มเจาะ
• รู้สึกปวด บวมเล็กน้อย
• อาจมีอาการหน้ามืด เป็นลม หากรู้สึกวิงเวียนศีรษะควรแจ้งให้คุณหมอทราบในทันที
• อาจติดเชื้อ เป็นความเสี่ยงที่ค่อนข้างพบได้ยาก

การเตรียมตัวก่อนเข้ารับการตรวจเลือดหามะเร็ง

การเตรียมตัวก่อนเข้ารับการตรวจเลือดหามะเร็ง คุณหมออาจแนะนำให้งดอาหาร งดการสูบบุหรี่ หลีกเลี่ยงการดื่มชาสมุนไพร เครื่องดื่มแอลกอฮอล์ วิตามิน ยา อาหารเสริมบางชนิดเป็นเวลา 12 ชั่วโมง ก่อนถึงวันกำหนดตรวจเลือด โดยดื่มได้แต่เพียงน้ำเปล่า เพื่อป้องกันสารอาหารดูดซึมเข้าสู่กระแสเลือดทำให้ผลลัพธ์การตรวจเลือดคลาดเคลื่อน

การตรวจหามะเร็งด้วยวิธีอื่น

นอกจากวิธี ตรวจเลือดหามะเร็ง คุณหมออาจใช้เทคนิคการตรวจในรูปแบบอื่น ๆ ร่วม เพื่อให้ทราบผลลัพธ์ และระบุชนิดมะเร็งที่แน่ชัด ดังนี้

• อัลตร้าซาวด์ เป็นการตรวจด้วยคลื่นเสียงที่สะท้อนที่กระทบกับเนื้อเยื่อในร่างกายและสร้างภาพโครงสร้างของร่างกายออกมาปรากฏบนหน้าจอคอมพิวเตอร์ เหมาะสำหรับการตรวจหาก้อนเนื้อ เนื้องอก ปัญหาการทำงานของต่อมลูกหมาก มดลูก รังไข่
• ซีที สแกน (CT Scan) คือการสแกนด้วยการเอกซเรย์ซึ่งจะแสดงผลภาพโครงสร้างไปยังคอมพิวเตอร์ เหมาะสำหรับผู้ที่มีปัญหาเกี่ยวกับกระดูก กล้ามเนื้อ เนื้องอก ภาวะลิ่มเลือด มะเร็ง โรคหลอดเลือด โรคหัวใจ โรคปอด โรคตับ รวมไปถึงตรวจสุขภาพเพื่อหาอาการบาดเจ็บจากอุบัติเหตุ อาการผิดปกติหลังจากผ่าตัด สตรีตั้งครรภ์อาจหลีกเลี่ยงการใช้วิธีนี้ เพื่อป้องกันทารกในครรภ์ได้รับรังสีขณะตรวจ
• เอกซเรย์ เป็นวิธีที่รวดเร็วและสะดวกที่สุด โดยใช้คลื่นแม่เหล็กไฟฟ้าเพื่อสร้างภาพโครงสร้างของร่างกายภายในซึ่งจะออกมาเป็นภาพขาวดำ การเอกซเรย์อาจก่อให้เกิดผลข้างเคียงเล็กน้อย เช่น คลื่นไส้ คัน ลมพิษ ความดันโลหิตต่ำ วิงเวียนศีรษะ เหมาะสำหรับการตรวจโรคข้ออักเสบ หลอดเลือดอุดตัน ปัญหาทางเดินอาหาร ปอดบวม มะเร็งเต้านม มะเร็งกระดูก
• การตรวจด้วยคลื่นแม่เหล็กไฟฟ้า (MRI) เป็นเครื่องขนาดใหญ่ที่คุณหมออาจให้ผู้ป่วยนอนลงบนเตียงตรวจและค่อย ๆ เคลื่อนผู้ป่วยเข้าไปสแกนโดยใช้คลื่นแม่เหล็กไฟฟ้าและคลื่นวิทยุ เพื่อสร้างภาพภายในร่างกาย อีกทั้งยังสามารถตรวจสอบได้ทุกส่วน เช่น หน้าอก สมอง ไขสันหลัง กระดูก ตับ มดลูก ต่อมลูกหมาก ข้อต่อ
• การตรวจด้วยสารกัมมันตรังสี (Nuclear Scan) ใช้ในการตรวจหามะเร็งโดยคุณหมอจะฉีดสารกัมมันตรังสีเข้าสู่หลอดเลือดและแสกนด้วยเครื่องเพื่อตรวจจับกัมมันตรังสีที่ไหลทั่วร่างกายสร้างภาพอวัยวะบนหน้าจอคอมพิวเตอร์ สำหรับสตรีตั้งครรภ์หรือผู้ที่อยู่ในช่วงให้นมบุตรควรแจ้งให้คุณหมอทราบก่อนเข้ารับการตรวจ เพื่อความปลอดภัยของทารก หรืออาจจำเป็นต้องใช้การตรวจหามะเร็งด้วยวิธีอื่นแทน เช่น การอัลตร้าซาวด์
• การส่องกล้องตรวจ เป็นการส่องกล้องผ่านทางจมูก ปาก หรือบริเวณใกล้เคียงที่สังเกตเห็นความผิดปกติ เพื่อตรวจเช็กหาเซลล์มะเร็ง เนื้องอก ติ่งเนื้อ โดยคุณหมออาจทำการตรวจควบคู่กับการเอกซเรย์ เพื่อให้เห็นรายละเอียดและความผิดปกติภายในได้มากขึ้น การส่องกล้องอาจมีหลายรูปแบบ ได้แก่
  • การส่องกล้องหลอดลม (Bronchoscopy) เพื่อตรวจดูความผิดปกติตามทางเดินหายใจจนถึงปอด บางคนอาจได้รับการเอกซเรย์ทรวงอกร่วม ความเสี่ยงของวิธีนี้อาจส่งผลให้มีไข้เล็กน้อย เลือดออก ปอดยุบ
  • การส่องกล้องตรวจท่อทางเดินน้ำดีและตับอ่อน (ERCP) ใช้ตรวจหาปัญหาที่เกิดขึ้นภายในถุงน้ำดี ท่อน้ำดี ตับและตับอ่อน โดยใช้กล้องขนาดเล็กที่เรียกว่า เอนโดสโคป ผ่านช่องปากลงไปในลำคอ เหมาะสำหรับผู้ป่วยที่ปวดท้องโดยไม่ทราบสาเหตุ ซึ่งอาจเกิดจากการติดเชื้อในท่อน้ำดี มีการอุดตันของท่อตับอ่อน เนื้องอก สำหรับสตรีตั้งครรภ์ควรหลีกเลี่ยงการตรวจด้วยวิธีนี้เพราะอาจส่งผลให้ทารกได้รับรังสีเสี่ยงต่อการพิการแต่กำเนิด
  • การส่องกล้องตรวจลำไส้ใหญ่ (Colonoscopy) เป็นการตรวจโดยการส่องกล้องผ่านท่อเข้าไปบริเวณลำไส้โดยตรง เหมาะสำหรับการตรวจคัดกรองหาติ่งเนื้อ มะเร็งลำไส้ และความผิดปกติอื่น ๆ ภายในช่องท้อง เช่น ท้องร่วงเรื้อรัง อาการปวดท้องรุนแรง
  • การส่องกล้องในกระเพาะปัสสาวะ (Cystoscopy) วิธีนี้อาจมีให้เลือก 2 รูปแบบ คือการสอดกล้องผ่านท่อยาวที่มีความยืดหยุ่น หรือแบบแข็ง โดยพิจารณาจากดุลพินิจของคุณหมอและสภาวะสุขภาพของผู้ป่วย เพื่อตรวจคัดกรองหามะเร็งกระเพาะปัสสาวะ รวมถึงผู้ที่เสี่ยงการติดเชื้อทางเดินปัสสาวะ นิ่วในกระเพาะปัสสาวะ มีอาการปัสสาวะเป็นเลือด
• การตรวจชิ้นเนื้อ คุณหมออาจให้ยาระงับประสาทหรือฉีดยาชา เพื่อคลายความกังวล จากนั้นจะทำการผ่าตัดขนาดเล็กบริเวณที่พบความผิดปกติโดยการนำเนื้อเยื่อออกมาตรวจด้วยกล้องจุลทรรศน์ บางครั้งคุณหมออาจนำชิ้นเนื้อออกมาพร้อมกับวิธีการส่องกล้อง หรือใช้เข็มขนาดเล็กเจาะดูดเนื้อเยื่อ