นิโคติน คือ สารเคมีชนิดหนึ่งที่สกัดได้จากพืชในกลุ่มยาสูบ พบได้ในบุหรี่ ซิการ์ ไปป์ ออกฤทธิ์ให้เกิดการเสพติดและเป็นอันตรายต่อสุขภาพ เช่น ทำให้ความดันโลหิตเพิ่มสูงขึ้น ทำให้ระดับน้ำตาลในเลือดเพิ่มสูงขึ้นซึ่งส่งผลเสียต่อผู้ป่วยเบาหวานมากกว่าคนปกติ เนื่องจากนิโคตินจะเข้าไปเปลี่ยนแปลงการทำงานของเซลล์ในร่างกายให้ลดการตอบสนองต่อฮอร์โมนอินซูลินซึ่งมีหน้าที่ควบคุมระดับน้ำตาลในเลือด จนเกิดการสะสมของน้ำตาลในเลือดให้เพิ่มสูงเกินเกณฑ์ปลอดภัย และควบคุมได้ยากขึ้น ทำให้เสี่ยงเกิดภาวะแทรกซ้อนได้ง่าย นอกจากนี้ ผู้ที่สูบบุหรี่มักเสี่ยงเป็นโรคเบาหวานมากกว่าคนทั่วไปประมาณ 30-40 เปอร์เซ็นต์ ส่วนผู้ที่เลิกสูบบุหรี่และไม่สูบบุหรี่เลยเป็นเวลา 12 ปี อาจช่วยลดความเสี่ยงเป็นโรคเบาหวานให้เหลือเท่า ๆ กับคนที่ไม่เคยสูบบุหรี่

นิโคติน คือ อะไร

นิโคติน (Nicotine) เป็นสารเคมีชนิดหนึ่งที่พบได้ในบุหรี่ บุหรี่ไฟฟ้า ยาสูบ ซิก้า ไปป์ โดยบุหรี่ 1 มวนมีสารชนิดนี้ประมาณ 10-12 มิลลิกรัม ผู้ที่สูบบุหรี่จะได้รับสารนิโคตินเข้าสู่ร่างกายประมาณ 1.1-1.8 มิลลิกรัม ต่อการสูบบุหรี่ 1 มวน

โดยนิโคตินเป็นสารเคมีที่ให้โทษต่อร่างกายในหลาย ๆ ด้าน ได้แก่

นอกจากนั้น ผู้ที่ไม่สูบบุหรี่มีโอกาสได้รับนิโคตินเข้าสู่ร่างกายผ่านการสูบบุหรี่ของคนใกล้ตัวหรือที่เรียกว่าการสูบบุหรี่มือสองซึ่งเป็นอันตรายต่อร่างกายไม่แพ้การสูบบุหรี่ ดังนั้น จึงควรหลีกเลี่ยงการเข้าใกล้ผู้ที่สูบบุหรี่เพื่อป้องกันอันตรายจากนิโคติน

นิโคติน เกี่ยวข้องอย่างไรกับโรคเบาหวาน

นิโคตินเป็นปัจจัยเสี่ยงที่ก่อให้เกิดโรคเบาหวานและทำให้ผู้ป่วยเบาหวานมีอาการแย่ลง เนื่องจากนิโคตินจะเข้าไปทำลายเซลล์ในร่างกายจนไม่สามารถตอบสนองต่อฮอร์โมนอินซูลินที่หลั่งจากตับอ่อนเพื่อควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดให้เป็นปกติได้อย่างมีประสิทธิภาพ

เมื่อเซลล์ตอบสนองต่ออินซูลินได้แย่ลง หรือเรียกว่าภาวะดื้ออินซูลิน ทำให้ร่างกายไม่สามารถนำน้ำตาลในเลือดไปใช้เป็นพลังงานได้ตามปกติและสะสมอยู่ในกระแสเลือดจนเพิ่มสูงขึ้นเกินเกณฑ์ปลอดภัยทำให้เสี่ยงเป็นเบาหวาน รวมทั้งทำให้ผู้ป่วยเบาหวานควบคุมระดับน้ำตาลได้ยากจนเสี่ยงเกิดภาวะแทรกซ้อนที่เป็นอันตรายต่อสุขภาพ เช่น ไขมันในเลือดสูง โรคไต เบาหวาน ระบบประสาทส่วนปลายเสื่อม

นอกจากนี้ นิโคตินยังถูกเก็บไว้ในรูปแบบเนื้อเยื่อไขมันและเกิดการสะสมบริเวณหน้าท้อง ทำให้ผู้ป่วยเบาหวานที่สูบบุหรี่มักมีหน้าท้องและรอบเอวขนาดใหญ่กว่าคนปกติ

งานวิจัยชิ้นหนึ่ง ศึกษาเกี่ยวกับความสัมพันธ์ระหว่างการสูบบุหรี่และไขมันหน้าท้องของผู้ป่วยเบาหวานชนิดที่ 2 ตีพิมพ์ในวารสาร Journal of Preventive Medicine and Public Health ปี พ.ศ. 2555 นักวิจัยได้วัดขนาดรอบเอวและตรวจระดับไขมันหน้าท้องของกลุ่มตัวอย่างเพศชายจำนวน 2,197 รายที่เป็นโรคเบาหวานชนิดที่ 2 เพื่อมองหาความสัมพันธ์ระหว่างพฤติกรรมสูบบุหรี่และโรคเบาหวานของกลุ่มตัวอย่าง พบว่า การสูบบุหรี่สัมพันธ์กับขนาดหน้าท้องและรอบเอวของผู้ป่วยเบาหวานชนิดที่ 2

ทั้งนี้ การสูบบุหรี่จะทำให้ผู้ป่วยเบาหวานควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดได้ยากขึ้น และมีความเสี่ยงต่อการเกิดภาวะแทรกซ้อนเพิ่มขึ้น นอกจากนี้ ผู้ที่ไม่เป็นโรคเบาหวานแต่หากสูบบุหรี่จะเพิ่มความเสี่ยงเป็นโรคเบาหวานประมาณ 30-40 เปอร์เซ็นต์

เลิกบุหรี่ เพื่อลดความเสี่ยงโรคเบาหวาน

เมื่อหยุดสูบบุหรี่ การตอบสนองของเซลล์ภายในร่างกายต่ออินซูลินจะค่อย ๆ ดีขึ้นภายใน 2 เดือน อย่างไรก็ตาม หลังเลิกสูบบุหรี่อาจยังมีความเสี่ยงเป็นโรคเบาหวานในช่วง 3 ปีแรก

งานวิจัยชิ้นหนึ่ง ศึกษาเกี่ยวกับการสูบบุหรี่ การเลิกสูบบุหรี่ และปัจจัยเสี่ยงต่อการเป็นโรคเบาหวานชนิดที่ 2 เผยแพร่ในวารสาร Annals of Internal Medicine พ.ศ. 2553 นักวิจัยได้ติดตามประวัติสุขภาพของผู้เข้าร่วมการทดลองที่เป็นผู้ใหญ่วัยกลางคนจำนวน 10,892 ราย มีทั้งผู้ที่สูบบุหรี่ ไม่ได้สูบบุหรี่ และผู้ที่เลิกสูบบุหรี่ แต่ไม่ได้ป่วยเป็นเบาหวานในช่วงปี พ.ศ. 2530-2532 โดยได้รับรายงานสุขภาพจนถึงปี พ.ศ. 2547 พบว่า ผู้ที่เลิกสูบบุหรี่จะมีความเสี่ยงเป็นโรคเบาหวานชนิดที่ 2 เพิ่มขึ้นในช่วง 3 ปีแรกหลังเลิกสูบบุหรี่ ก่อนความเสี่ยงจะค่อย ๆ ลดลงจนแทบไม่เสี่ยงเป็นเบาหวานหลังเลิกสูบบุหรี่ไปแล้ว 12 ปี

อย่างไรก็ตาม นอกจากการช่วยลดความเสี่ยงเป็นโรคเบาหวาน การเลิกสูบบุหรี่ ยังมีข้อดีต่อร่างกายดังต่อไปนี้

• เมื่อหยุดสูบบุหรี่เป็นเวลา 20 นาที ความดันโลหิตลดลง
• เมื่อหยุดสูบบุหรี่เป็นเวลา 12 ชั่วโมง ระดับก๊าซคาร์บอนมอนอกไซด์ในเลือดลดลง โดยก๊าซนี้เกิดขึ้นจากการสูบบุหรี่ และออกฤทธิ์ขัดขวางการขนถ่ายออกซิเจนในกระแสเลือด ทำให้สมองได้รับออกซิเจนไม่เพียงพอ จนนำไปสู่อาการปวดหัว สับสัน หรือมึนงง
• เมื่อหยุดสูบบุหรี่เป็นเวลา 2 สัปดาห์-3 เดือน ช่วยให้การทำงานของปอดและการไหลเวียนเลือดดีขึ้น
• เมื่อหยุดสูบบุหรี่เป็นเวลา 1 ปี ลดความเสี่ยงเป็นโรคหัวใจได้ราว 50 เปอร์เซ็นต์ เมื่อเปรียบเทียบกับคนที่ยังสูบบุหรี่อยู่