โรคเบาหวานเกิดจากร่างกายไม่ตอบสนองต่ออินซูลิน หรือตับอ่อนผลิตอินซูลินไม่เพียงพอ ส่งผลให้น้ำตาลจากอาหารสะสมในกระแสเลือดสูง และไม่สามารถเปลี่ยนเป็นพลังงานไปใช้ในอวัยวะส่วนอื่น ๆ ได้ นำไปสู่ปัญหาสุขภาพและภาวะแทรกซ้อนต่าง ๆ เช่น โรคหัวใจ จอประสาทตาเสื่อม โรคหลอดเลือด ดังนั้น ผู้ป่วยเบาหวาน จึงควรเช็กระดับน้ำตาลในเลือดด้วยตัวเองอย่างสม่ำเสมอ โดยใช้เครื่องตรวจเลือดปลายนิ้ว และจดบันทึกทุกครั้งเพื่อแจ้งให้คุณหมอทราบเมื่อเข้ารับการตรวจสุขภาพ เพื่อรับการรักษาและควบคุมโรคเบาหวานได้อย่างเหมาะสม

เหตุผลที่ควรตรวจระดับน้ำตาลในเลือด

การตรวจระดับน้ำตาลในเลือด อาจช่วยให้ผู้ป่วยและคุณหมอร่วมกันบรรเทาอาการเบาหวาน และควบคุมอาการเบาหวานเพื่อสุขภาพที่ดีขึ้น เพราะค่าระดับน้ำตาลในเลือดสามารถบ่งบอกได้ว่า พฤติกรรมการดูแลสุขภาพที่ปฏิบัติอยู่ เช่น การควบคุมอาหาร การออกกำลังกาย การใช้ยารักษา แผนการรักษาในปัจจุบันได้ผลมากน้อยเพียงใด เพราะหากยังมีอาการเบาหวานที่ควบคุมไม่ได้ ระดับน้ำตาลในเลือดสูง คุณหมออาจปรับรูปแบบการรักษาใหม่ เพื่อให้ร่างกายตอบสนองต่อการรักษาเบาหวานมากยิ่งขึ้น

ควรตรวจระดับน้ำตาลในเลือดเมื่อไหร่

การตรวจระดับน้ำตาลในเลือดด้วยตัวเองของแต่ละบุคคลอาจแตกต่างกันออกไปตามชนิดของโรคเบาหวานที่เป็น ดังนี้

• โรคเบาหวานชนิดที่ 1

คุณหมออาจแนะนำให้ตรวจน้ำตาลในเลือด 4-10 ครั้ง/วัน ในช่วงเวลาหรือตามสถานการณ์ ดังต่อไปนี้

• • ก่อนรับประทานอาหาร ของว่าง
  • ก่อนและหลังออกกำลังกาย
  • ก่อนนอน
  • ช่วงเวลากลางคืนเป็นบางครั้ง
  • เริ่มใช้ยาใหม่
  • เจ็บป่วยบ่อย
  • เปลี่ยนกิจวัตรประจำวัน

• โรคเบาหวานชนิดที่ 2

คุณหมออาจแนะนำให้ตรวจระดับน้ำตาลในเลือดวันละหลายครั้ง ในกรณีที่มีการใช้อินซูลินรักษาโรคเบาหวานชนิดที่ 2 ร่วมด้วย ทั้งนี้ ขึ้นอยู่กับชนิดและปริมาณของอินซูลินที่ใช้ โดยปกติอาจให้ตรวจก่อนรับประทานอาหารและก่อนนอน

กรณีที่ใช้อินซูลินที่ออกฤทธิ์ปานกลางหรือออกฤทธิ์ยาว ควรตรวจช่วงเวลาก่อนรับประทานอาหารเช้าและเย็นเท่านั้น สำหรับผู้ป่วยที่ไม่ใช้อินซูลินในการรักษา เพียงแค่ควบคุมอาหารและออกกำลังกาย อาจไม่จำเป็นต้องตรวจระดับน้ำตาลในเลือดทุกวัน

การเตรียมตัวก่อนตรวจเลือด

การเตรียมตัวก่อนตรวจเลือดในผู้ป่วยเบาหวาน มีดังนี้

• เช็กตัวเครื่องแสดงผลว่าพร้อมใช้งานหรือไม่
• หลังจากแกะแผ่นทดสอบ ควรปิดบรรจุภัณฑ์แผ่นทดสอบทันที เพื่อป้องกันแผ่นทดสอบที่เหลือสัมผัสกับความชื้น
• ล้างมือด้วยน้ำอุ่นและสบู่ให้สะอาด เช็ดมือด้วยทิชชู่หรือผ้าสะอาดให้แห้งสนิท
• นวดมือเพื่อกระตุ้นให้เลือดไหลเวียนไปสู่ปลายนิ้ว
• ไม่ควรใช้แอลกอฮอล์ก่อนเจาะ เพราะอาจเพิ่มความเสี่ยงต่อการติดเชื้อ

วิธีใช้ ที่ตรวจเลือด สำหรับผู้ป่วย เบาหวาน

อุปกรณ์ตรวจเลือดสำหรับผู้ป่วยเบาหวานมีลักษณะตัวเครื่องที่มีหน้าจอบอกค่าระดับน้ำตาล เข็มเจาะเลือดขนาดเล็กแบบใช้แล้วทิ้ง และแผ่นทดสอบ สำหรับวิธีใช้ที่ตรวจเลือด มีดังนี้

1. ใช้เข็มแทงบริเวณปลายนิ้ว และบีบบริเวณโคนนิ้วเพื่อให้เลือดหยดลงบนแผ่นทดสอบ
2. ทำความสะอาดนิ้วมือที่เจาะเลือดด้วยแอลกอฮอล์และปิดแผลเพื่อหยุดเลือด
3. ใส่แผ่นแบบทดสอบเข้าในเครื่อง และรออ่านค่าระดับน้ำตาลในเลือดที่ขึ้นบนจอไม่เกิน 15 วินาที พร้อมจดบันทึกว่าได้ค่าน้ำตาลในเลือดเท่าใด ตรวจในช่วงเวลาไหน เช่น หลังจากรับประทานอาหาร ก่อนรับประทานอาหาร หลังการออกกำลังกาย ก่อนรับประทานยาหรือหลังจากรับประทานยา
4. ทิ้งแผ่นทดสอบและเข็มทดสอบ ทำความสะอาดอุปกรณ์ และเก็บไว้ในภาชนะที่ปิดสนิท ห่างไกลจากความชื้น และสภาพอากาศร้อนหรือเย็นจัด

การอ่านค่าระดับน้ำตาลในเลือด

การอ่านค่าระดับน้ำตาลในเลือดจากที่ตรวจเลือดสำหรับผู้ที่เป็นเบาหวานขึ้นอยู่กับรูปแบบการเลือกตรวจ โดยแบ่งออกเป็น 3 รูปแบบ ดังนี้

1. การตรวจเลือดแบบสุ่ม เป็นการวัดระดับน้ำตาลแบบไม่จำเป็นต้องงดอาหารและเครื่องดื่ม ซึ่งสามารถตรวจในช่วงเวลาใดก็ได้

ผลลัพธ์ค่าระดับน้ำตาลในเลือด หากมีระดับสูงเกินกว่า 200 มิลลิกรัม/เดซิลิตร อาจสุ่มสี่ยงเป็นโรคเบาหวาน

2. การตรวจเลือดแบบอดอาหาร ก่อนการตรวจเลือดควรงดอาหารอย่างน้อย 8 ชั่วโมง เพื่อป้องกันการเจือจางของเลือด และสามารถวัดความเข้มข้นของระดับน้ำตาลในเลือดได้

ผลลัพธ์ค่าระดับน้ำตาลในเลือด

• ระดับปกติ จะมีค่าน้ำตาลในเลือด 99 มิลลิกรัม/เดซิลิตร หรือต่ำกว่า
• ภาวะก่อนเบาหวาน จะมีค่าน้ำตาลในเลือด 100-125 มิลลิกรัม/เดซิลิตร
• โรคเบาหวาน จะมีค่าน้ำตาลในเลือด 126 มิลลิกรัม/เดซิลิตร หรือสูงกว่า

3. การตรวจเบาหวานจากการให้รับประทานกลูโคส คือ การตรวจระดับน้ำตาลในเลือดก่อนและหลังดื่มสารละลายกลูโคส โดยก่อนตรวจอาจจำเป็นต้องอดอาหารอย่างน้อย 8 ชั่วโมง และตรวจเลือดครั้งที่ 1 หลังจากนั้นให้ดื่มสารละลายกลูโคสประมาณ 2 ชั่วโมง ก่อนตรวจเลือดครั้งที่ 2

ผลลัพธ์ค่าระดับน้ำตาลในเลือด

• ระดับปกติ จะมีค่าน้ำตาลในเลือด 140 มิลลิกรัม/เดซิลิตร หรือต่ำกว่า
• ภาวะก่อนเบาหวาน จะมีค่าน้ำตาลในเลือด 140-199 มิลลิกรัม/เดซิลิตร
• โรคเบาหวาน จะมีค่าน้ำตาลในเลือด 200 มิลลิกรัม/เดซิลิตร หรือสูงกว่า