เลิกบุหรี่ไม่ได้ เพราะสาเหตุอะไรกันแน่

หลายคนอาจคิดว่า การเลิกบุหรี่ เป็นสิ่งที่ทำได้ยาก แต่จริง ๆ แล้วสามารถทำได้หากตั้งใจจริง การจะเลิกบุหรี่ให้สำเร็จจำเป็นต้องตั้งเป้าหมายให้ชัดเจน และพยายามหาตัวช่วยในการเลิกบุหรี่ที่เหมาะสมกับตัวเองที่สุด แต่หากยัง เลิกบุหรี่ไม่ได้ สักที อาจเป็นเพราะปัจจัยบางอย่างที่ยากเกินควบคุม ดังนั้น จึงควรศึกษาวิธีการที่จะช่วยให้เลิกบุหรี่ได้ง่ายขึ้น หรือขอคำแนะนำจากผู้เชี่ยวชาญเกี่ยวกับวิธีการเลิกบุหรี่อย่างมีประสิทธิภาพ

สาเหตุที่อาจทำให้ เลิกบุหรี่ไม่ได้

นิโคติน

นิโคติน คือสารเสพติดชนิดหนึ่งที่พบได้ในบุหรี่ ทำให้รู้สึกผ่อนคลายได้อย่างรวดเร็ว แต่ส่งผลกระทบต่อการทำงานของสมอง ทำให้มีอาการเสพติดการสูบบุหรี่ รู้สึกว่าขาดการสูบบุหรี่ไม่ได้ เมื่อไม่ได้สูบบุหรี่ก็อาจแสดงอาการหงุดหงิด กระวนกระวาย ปวดศีรษะ วิงเวียนศีรษะ จนในที่สุดก็ต้องกลับไปสูบบุหรี่อีก หลายคนจึงเลิกบุหรี่ไม่ได้เสียที

การสูบบุหรี่จะทำให้ร่างกายได้รับนิโคตินเข้าสู่ปอดและซึมเข้าสู่กระแสเลือดอย่างรวดเร็ว ซึ่งอาจส่งผลกระทบต่อการทำงานของส่วนต่าง ๆ ในร่างกาย เช่น หัวใจ หลอดเลือด สมอง และระบบเผาผลาญพลังงาน อีกทั้งยังสามารถถ่ายทอดไปยังทารกในครรภ์ผ่านทางรก น้ำคร่ำ เลือด และหากทารกกินนมแม่ที่สูบบุหรี่ ก็อาจได้รับนิโคตินผ่านน้ำนมแม่ด้วย

พันธุกรรม

พันธุกรรม เป็นปัจจัยหนึ่งที่อาจส่งผลกระทบต่อการเลิกบุหรี่ โดยเฉพาะเอนไซม์ไซโตโครมพี 450 (CYP2A6) ซึ่งเป็นเอนไซม์ที่เกี่ยวข้องกับกระบวนการเผาผลาญนิโคติน จากงานวิจัยที่ตีพิมพ์ในวารสารวิทยาศาสตร์บูรพา เมื่อปี พ.ศ. 2554 ศึกษาเกี่ยวกับการยับยั้งเอนไซม์ไซโตโครมพี 450 ที่ย่อยสลายนิโคตินในคน พบว่า ผู้ที่มีอัตราการทำงานของเอนไซม์ไซโตโครมพี 450 ต่ำอาจมีแนวโน้มเลิกบุหรี่ได้ง่ายและเร็วกว่าผู้ที่มีอัตราการทำงานของเอนไซม์ไซโตโครมพี 450 สูง ดังนั้น การบำบัดโดยใช้ยายับยั้งเอนไซม์ไซโตโครมพี 450 ร่วมกับการบำบัดเพื่อเลิกบุหรี่อื่น ๆ จึงอาจช่วยเพิ่มโอกาสในการเลิกบุหรี่ให้สำเร็จได้มากขึ้นนั่นเอง

สมอง

นิโคตินในบุหรี่เป็นสารเสพติดที่มีฤทธิ์ทำให้เสพติดสูงมาก เนื่องจากเมื่อสูบบุหรี่ นิโคตินจะเดินทางเข้าสู่สมองและไปเกาะตัวรับสารนิโคติน จากนั้นตัวรับสารนิโคตินจะหลั่งโดปามีน (Dopamine) ซึ่งเป็นสารที่เกิดขึ้นเวลามีความสุข ทำให้รู้สึกดีและผ่อนคลาย สมองจึงเชื่อมโยงความรู้สึกดีที่เกิดขึ้นกับการสูบบุหรี่ และหากเลิกสูบบุหรี่ เซลล์ประสาทในสมองส่วนกลางจะกระตุ้นให้เกิดอาการขาดนิโคตินหรือที่เรียกว่าอาการถอนบุหรี่ ส่งผลให้หงุดหงิด กังวล ไม่มีสมาธิ น้ำหนักขึ้น ซึ่งกระตุ้นให้กลับไปสูบบุหรี่อีก เป็นวงจรอย่างนี้เรื่อยไป

วิธีช่วยให้เลิกบุหรี่ง่ายขึ้น

หากผู้ที่เลิกบุหรี่ไม่ได้ใช้วิธีต่อไปนี้ อาจช่วยให้เลิกบุหรี่ได้ง่ายขึ้น

• กำหนดเป้าหมายให้ชัดเจน การพยายามเลิกบุหรี่โดยไม่ตั้งเป้าหมายและวางแผนให้ชัดเจนอาจทำให้รู้สึกเลื่อนลอย ท้อ หมดกำลังใจ และเลิกบุหรี่ไม่ได้สักที ดังนั้น จึงควรกำหนดเป้าหมายและเหตุผลในการเลิกบุหรี่ให้ชัดเจน เช่น อยากเลิกบุหรี่เพื่อสุขภาพของตัวเอง อยากเลิกบุหรี่เพื่อคนในครอบครัว และคอยคำนึงถึงเป้าหมายนี้ตลอดเวลาการพยายามเลิกบุหรี่
• การใช้นิโคตินทดแทน (Nicotine replacement therapy: NRT) คือ การบำบัดด้วยการให้นิโคตินในขนาดต่ำในรูปแบบอื่น ๆ แทนการสูบบุหรี่ เช่น การเคี้ยวหมากฝรั่งนิโคติน ที่อาจช่วยลดอาการถอนบุหรี่ เช่น ปวดศีรษะ อารมณ์แปรปรวน นอนไม่หลับ ไม่มีสมาธิ ทั้งยังช่วยให้ร่างกายไม่ต้องรับสารพิษอื่น ๆ จากการสูบบุหรี่ เช่น คาร์บอนมอนอกไซด์ น้ำมันดินหรือทาร์ สารหนู ตะกั่ว
• หลีกเลี่ยงสิ่งกระตุ้น ควรหลีกเลี่ยงสิ่งที่อาจกระตุ้นให้รู้สึกอยากสูบบุหรี่ เช่น บุหรี่ บุหรี่ไฟฟ้า ไฟแช็ค ถาดเขี่ยบุหรี่ รวมไปถึงสถานที่หรือสถานการณ์ที่เกี่ยวข้องกับการสูบบุหรี่ เช่น การอยู่ในกลุ่มเพื่อนที่สูบบุหรี่ จุดพักสูบบุหรี่ สถานบันเทิงหรือร้านอาหารที่อนุญาตให้สูบบุหรี่
• เบี่ยงเบนความสนใจจากการสูบบุหรี่ หากรู้สึกอยากสูบบุหรี่ อาจหาสิ่งอื่นมาทำเพื่อเบี่ยงเบนความสนใจของตัวเองไปจากความคิดเรื่องการสูบบุหรี่ เช่น หาสมุดโน้ตมาขีดเขียนเล่น เคี้ยวหมากฝรั่ง รับประทานขนมขบเคี้ยว ออกกำลังกาย ทำความสะอาด
• ผ่อนคลายความเครียด ความเครียดอาจเป็นปัจจัยหนึ่งที่กระตุ้นให้อยากสูบบุหรี่ได้ ดังนั้น จึงควรจัดการกับความเครียดอย่างเหมาะสม โดยอาจคลายเครียดด้วยการทำงานอดิเรกหรือกิจกรรมที่ชื่นชอบ เช่น ฟังเพลง ดูหนัง อ่านหนังสือ รวมไปถึงการนอนหลับพักผ่อนให้เพียงพอในแต่ละวัน
• รับความช่วยเหลือจากผู้เชี่ยวชาญ การปรึกษาคุณหมอผู้เชี่ยวชาญ รวมถึงผู้ที่มีประสบการณ์ด้านการเลิกบุหรี่ เกี่ยวกับคำแนะนำและวิธีเลิกบุหรี่อย่างถูกต้อง อาจช่วยแก้ปัญหาเลิกบุหรี่ไม่ได้ โดยคุณหมออาจแนะนำให้ใช้ยาที่ช่วยเลิกบุหรี่แบบไม่มีนิโคติน เช่น ยาวาเรนิคลิน (Varenicline) ที่ช่วยขัดขวางตัวรับนิโคตินในสมอง ทำให้ได้รับความพึงพอใจจากการสูบบุหรี่น้อยลงจนรู้สึกไม่อยากสูบบุหรี่ ยาบูโพรพิออน (Bupropion) ซึ่งเป็นยาต้านซึมเศร้าชนิดหนึ่งที่อาจช่วยในการเลิกบุหรี่ได้ อย่างไรก็ตาม ก่อนใช้ยาเหล่านี้ควรปรึกษาคุณหมอก่อนเสมอ