ฮอร์โมนเพศหญิง มีอะไรบ้าง มีความสำคัญอย่างไร

ฮอร์โมนเพศหญิง มีบทบาทสำคัญต่อสุขภาพของผู้หญิงเป็นอย่างมาก เป็นส่วนหนึ่งในทุกช่วงชีวิตของผู้หญิง ไม่ว่าจะเป็นกระบวนการเมแทบอลิซึมหรือกระบวนการเผาผลาญพลังงาน สุขภาพหัวใจ กระดูก กล้ามเนื้อ อารมณ์ การมีประจำเดือน การตั้งครรภ์ การผลิตน้ำนม ทั้งนี้ เมื่อเข้าสู่วัยทองหรือวัยหมดประจำเดือน รังไข่ก็จะหยุดทำงาน ทำให้การทำงานของฮอร์โมนเพศหญิงหยุดลงอย่างสมบูรณ์

ฮอร์โมนเพศหญิง สำคัญอย่างไร

รังไข่ทำหน้าที่สร้างฮอร์โมนเอสโตรเจนและโปรเจสเตอโรน ซึ่งเป็นฮอร์โมนเพศหญิงตัวหลัก ๆ ที่สำคัญที่สุดต่อสุขภาพของผู้หญิงตั้งแต่เริ่มมีประจำเดือน ตั้งครรภ์ จนถึงวัยหมดประจำเดือน มีบทบาทในการกระตุ้นพัฒนาการทางเพศและเตรียมผนังมดลูกให้พร้อมสำหรับการฝังตัวของไข่ที่ผ่านการปฏิสนธิแล้วในระหว่างตั้งครรภ์

ฮอร์โมนเพศหญิง มีอะไรบ้าง

ฮอร์โมนเพศหญิง อาจแบ่งได้ดังนี้

• ฮอร์โมนเอสโตรเจน (Estrogen)

เป็นกลุ่มฮอร์โมนที่มีบทบาทสำคัญในเรื่องเพศและระบบสืบพันธุ์ของผู้หญิง โดยฮอร์โมนเอสโตรเจนส่วนใหญ่จะผลิตมาจากรังไข่ ในขณะที่ฮอร์โมนบางส่วนในปริมาณน้อยจะผลิตมาจากต่อมหมวกไตและเซลล์ไขมัน เมื่อถึงวัยหมดประจำเดือน รังไข่จะหยุดทำงานและหยุดการสร้างฮอร์โมนเอสโตรเจน ทำให้ไม่มีประจำเดือนอีกต่อไป

หน้าที่ของฮอร์โมนเอสโตรเจนอาจมีดังนี้

• ควบคุมการมีประจำเดือน 
• พัฒนาลักษณะทางเพศหญิงเมื่อเข้าสู่วัยแรกรุ่น
• กระตุ้นพัฒนาการของเต้านม
• รักษาความชุ่มชื้นของผิวและเนื้อเยื่อ
• ช่วยให้เนื้อเยื่อหัวใจ สมอง หลอดเลือด แข็งแรง
• เสริมสร้างความแข็งแรงของกระดูก
• รักษาระดับคอเลสเตอรอลให้เป็นปกติ
• ควบคุมภาวะเจริญพันธุ์และการตั้งครรภ์
• ควบคุมการทำงานของกระเพาะปัสสาวะ

• ฮอร์โมนโปรเจสเตอโรน (Progesterone)

ฮอร์โมนโปรเจสเตอโรนจะถูกหลั่งออกมาจากรังไข่หลังจากที่การตกไข่ หน้าที่หลักของฮอร์โมนนี้คือการกระตุ้นให้เยื่อบุโพรงมดลูกหนาตัว เพื่อเป็นที่รองรับการฝังตัวของไข่ที่ปฏิสนธิแล้วให้เติบโตกลายเป็นตัวอ่อนไปเป็นทารกที่แข็งแรงสมบูรณ์ได้ในที่สุด ซึ่งหากไม่มีการตั้งครรภ์เกิดขึ้นในช่วงเวลานั้น เยื่อบุโพรงมดลูกจะหลุดลอกไปเป็นประจำเดือนในทุก ๆ เดือน แต่หากมีการตั้งครรภ์ รังไข่จะหลั่งโปรเจสเตอโรนในปริมาณมากเพื่อบำรุงมดลูกระหว่างตั้งครรภ์

• ฮอร์โมนเทสโทสเตอโรน (Testosterone)

ฮอร์โมนเทสโทสเตอโรนเป็นฮอร์โมนแอนโดรเจนประเภทหนึ่งที่ผลิตจากรังไข่และต่อมหมวกไตของผู้หญิง แม้ว่าฮอร์โมนเทสโทสเตอโรนจะจัดเป็นฮอร์โมนหลักของเพศชาย แต่ก็ยังเป็นฮอร์โมนที่พบในเพศหญิงในปริมาณเล็กน้อยเช่นกัน

หน้าที่ของฮอร์โมนเทสโทสเตอโรนอาจมีดังนี้

• ควบคุมการทำงานของรังไข่ รอบประจำเดือน และภาวะเจริญพันธุ์
• เสริมสร้างความแข็งแรงของกระดูกและกล้ามเนื้อ
• กระตุ้นอารมณ์ทางเพศ
• ควบคุมอารมณ์และพลังงาน

ความสัมพันธ์ของฮอร์โมนเพศหญิงและปัญหาสุขภาพ

ปัญหาสุขภาพที่สัมพันธ์กับความไม่สมดุลของระดับ ฮอร์โมนเพศหญิง อาจมีดังนี้

ฮอร์โมนเอสโตรเจน

เมื่อมีฮอร์โมนมากเกินไป อาจทำให้เกิดภาวะต่อไปนี้

• เนื้องอกมดลูก เป็นก้อนเนื้อในผนังมดลูกที่อาจก่อตัวขึ้นตั้งแต่หนึ่งก้อนขึ้นไป โดยมีฮอร์โมนเอสโตรเจนเป็นตัวกระตุ้นให้เนื้องอกเจริญเติบโต โดยส่วนใหญ่ไม่เสี่ยงต่อการเปลี่ยนไปเป็นมะเร็ง แต่ควรไปพบคุณหมอเพื่อรับการรักษาอย่างเหมาะสม

เมื่อมีฮอร์โมนน้อยเกินไป เมื่อถึงวัยหมดประจำเดือนที่ทำให้รังไข่หยุดผลิตฮอร์โมนโดยสมบูรณ์ อาจทำให้เกิดอาการร้อนวูบวาบ เหงื่อออกมากโดยเฉพาะตอนกลางคืน อารมณ์เเปรปรวน อ่อนเพลีย ผิวหนังเหี่ยวย่น เนื้อเยื่อบริเวณช่องคลอดบางลงส่งผลให้ช่องคลอดแห้งและทำให้รู้สึกเจ็บขณะปัสสาวะ เป็นต้น นอกจากนี้ การมีฮอร์โมนเอสโตรเจนน้อย อาจเพิ่มความเสี่ยงการเกิดภาวะสุขภาพต่อไปนี้

• การติดเชื้อในกระเพาะปัสสาวะ เมื่อฮอร์โมนลดลงจะทำให้หลอดเลือดภายในระบบทางเดินปัสสาวะบางลง จนติดเชื้อได้ง่าย อาจทำให้ต้องไปปัสสาวะบ่อยกว่าปกติ นอกจากนี้ยังอาจทำให้กลั้นปัสสาวะไม่อยู่
• โรคกระดูกพรุน (Osteoporosis) การขาดเอสโตรเจนอาจเพิ่มความเสี่ยงของการเกิดโรคกระดูกพรุน เนื่องจากเอสโตรเจนช่วยบำรุงกระดูกให้แข็งแรงโดยป้องกันการสูญเสียแคลเซียม ซึ่งเป็นแร่ธาตุที่ช่วยลดความเสี่ยงการแตกหักของกระดูกสันหลัง สะโพก กระดูกแขนและขาได้
• โรคหัวใจ เอสโตรเจนเป็นฮอร์โมนที่ช่วยเพิ่มระดับไขมันดี (HDL) และลดไขมันเลว (LDL) ส่งผลให้หลอดเลือดยืดหยุ่น ลดความเสี่ยงภาวะความดันโลหิตสูงและการสะสมของไขมันตามผนังหลอดเลือด ทำให้เมื่อถึงวัยหมดประจำเดือนที่รังไข่ไม่ผลิตฮอร์โมนชนิดนี้อีกต่อไป จะทำให้ผู้หญิงมีความเสี่ยงการเกิดโรคหัวใจได้มากขึ้น

ฮอร์โมนโปรเจสเตอโรน

เมื่อมีฮอร์โมนมากเกินไป อาจทำให้เกิดอาการคล้ายอาการก่อนเป็นประจำเดือน (PMS) เช่น

• วิตกกังวล
• กระสับกระส่าย
• ท้องอืด
• หน้าอกบวมและคัดตึง
• ซึมเศร้า
• อ่อนเพลีย
• น้ำหนักขึ้น

เมื่อมีฮอร์โมนน้อยเกินไป อาจทำให้เกิดภาวะต่อไปนี้

• ภาวะแทรกซ้อนขณะตั้งครรภ์ ผู้ที่มีระดับฮอร์โมนโปรเจสเตอโรนน้อยกว่าปกติ อาจส่งผลกระทบต่อการตั้งครรภ์ เช่น การตั้งครรภ์นอกมดลูก การแท้งบุตร การคลอดก่อนกำหนด
• อาการผิดปกติจากการขาดฮอร์โมน ผู้ที่มีฮอร์โมนโปรเจสเตอโรนน้อยในช่วงที่ไม่ได้ตั้งครรภ์ อาจมีอาการผิดปกติ เช่น ประจำเดือนมาไม่ปกติ ภาวะมีบุตรยาก อารมณ์แปรปรวน วิตกกังวล ซึมเศร้า ปัญหาการนอนหลับ ร้อนวูบวาบ

ฮอร์โมนเทสโทสเตอโรน

เมื่อมีฮอร์โมนมากเกินไป อาจทำให้เกิดภาวะต่อไปนี้

• กลุ่มอาการถุงน้ำรังไข่หลายใบ (PCOS) เกิดขึ้นเมื่อร่างกายมีฮอร์โมนเทสโทสเตอโรนมากกว่าปกติ ส่งผลให้มีถุงของเหลวขนาดเล็กจำนวนมากภายในรังไข่ และทำให้มีอาการผิดปกติ เช่น ประจำเดือนมาไม่ปกติ ขนดก มีบุตรยาก
• อาการผิดปกติจากการมีฮอร์โมนมากเกินไป ผู้หญิงที่มีระดับฮอร์โมนเทสโทสเตอโรนสูง เนื่องจากภาวะสุขภาพหรือการใช้ยาเกินขนาด อาจมีอาการผิดปกติบางอย่าง เช่น หน้าอกเล็กลง เสียงทุ้มลง

เมื่อมีฮอร์โมนน้อยเกินไป อาจทำให้เกิดภาวะต่อไปนี้

• ความต้องการทางเพศต่ำ
• ไม่มีพลังงาน เหนื่อยล้า
• สูญเสียความตึงตัวของกล้ามเนื้อและไม่มีแรง
• ภาวะมีบุตรยาก 
• ประจำเดือนมาไม่ปกติ
• ช่องคลอดแห้ง
• ซึมเศร้า วิตกกังวล
• ผมบาง
• ผิวแห้งกร้าน
• ปัญหาการนอนหลับ