backup og meta

คอร์ติซอล ฮอร์โมนความเครียด ที่ไม่ได้หยุดอยู่แค่ทำให้เครียด!

คอร์ติซอล ฮอร์โมนความเครียด ที่ไม่ได้หยุดอยู่แค่ทำให้เครียด!

เวลาที่ร่างกายอยู่ในสภาวะกดดันหรือเครียด ร่างกายจะหลั่งสารที่เรียกว่า คอร์ติซอล ออกมารับมือกับความเครียด แต่ความจริงแล้ว คอร์ติซอลไม่ได้เกี่ยวข้องแค่กับความเครียด แต่ส่งผลกับร่างกายในหลายด้าน การเรียนรู้หน้าที่ต่างๆ ของคอร์ติซอล จึงอาจช่วยให้เราควบคุมระดับฮอร์โมนในร่างกายให้สมดุล เพื่อให้สุขภาพแข็งแรงได้ง่ายขึ้น

คอร์ติซอล ฮอร์โมนความเครียดมาจากไหน

คอร์ติซอล คือสเตียรอยด์ฮอร์โมน (Steroid hormone) จัดเป็นฮอร์โมนกลุ่มกลูโคคอร์ติคอยด์ (glucocorticoids) ที่ผลิตจากต่อมหมวกไตชั้นนอก และส่งผ่านไปยังอวัยวะส่วนต่างๆ ของร่างกายผ่านกระแสเลือด เป็นฮอร์โมนที่ร่างกายหลั่งออกมา เพื่อตอบสนองต่อสภาวะเครียดหรือกดดันต่างๆ จึงมักเรียกกันว่า “ฮอร์โมนความเครียด”

หลากหลายหน้าที่ของคอร์ติซอล

เนื่องจากเซลล์ส่วนใหญ่ในร่างกายมีตัวรับคอร์ติซอล (cortisol receptor) ฮอร์โมนตัวนี้จึงไม่ได้หยุดอยู่แค่ความเครียด แต่ส่งผลกับการทำงานของร่างกายในหลายด้าน ขึ้นอยู่กับประเภทของเซลล์ เช่น

  • ควบคุมระดับน้ำตาลในเลือด
  • ช่วยให้กระบวนการเมตาบอลิซึม (Metabolism) หรือการเผาผลาญพลังงานในร่างกายคงที่
  • ทำหน้าที่เป็นสารต้านการอักเสบ
  • ช่วยเรื่องความจำ
  • ควบคุมความสมดุลของโซเดียมและของเหลวในร่างกาย
  • ช่วยควบคุมความดันโลหิต
  • ช่วยให้ทารกในครรภ์มีพัฒนาการเป็นปกติ

มากไปก็ไม่ดี น้อยไปก็ไม่ได้

การหลั่งฮอร์โมนคอร์ติซอลส่วนใหญ่ถูกควบคุมโดยสมองส่วนไฮโปทาลามัส (Hypothalamus) ต่อมใต้สมอง (Pituitary Gland) และต่อมหมวกไต หรือที่เรียกรวมกันว่า แกนไฮโปทาลามัส-พิทูอิทารี-อะดรีนัล (Hypothalamic–pituitary–adrenal axis / HPA axis) โดยในแต่ละวัน ระดับคอร์ติซอลในร่างกายของเราจะขึ้นลงหลายครั้ง ปกติจะต่ำสุดในช่วงประมาณเที่ยงคืน และจะค่อยๆ ไต่ระดับสูงขึ้น จนถึงระดับสูงที่สุดในช่วงประมาณ 9 โมงเช้า

อย่างไรก็ตาม การใช้ชีวิตที่ผิดปกติ เช่น การทำงานเป็นกะ การนอนกลางวันมากเกินไป รวมไปถึงโรคภัยไข้เจ็บ อย่างโรคเกี่ยวกับต่อมหมวกไต ก็สามารถส่งผลกระทบให้ร่างกายผลิตและใช้คอร์ติซอลในระดับผิดปกติได้ หากร่างกายมีฮอร์โมนคอร์ติซอลอยู่ในระดับน้อยเกินไปหรือมากเกินไป ก็สามารถก่อให้เกิดปัญหาสุขภาพได้ทั้งสิ้น

หากมีคอร์ติซอลมากเกินไป

การมีคอร์ติซอลในเลือดมากเกินไปเป็นเวลานาน อาจทำให้เกิดกลุ่มอาการคุชชิง (Cushing’s disease) ซึ่งมีลักษณะ หรืออาการดังต่อไปนี้

  • น้ำหนักขึ้นฮวบฮาบ โดยเฉพาะที่ใบหน้า หน้าอก ช่วงท้อง แต่แขนขากลับเรียวลีบ
  • หน้ากลม แก้มแดง
  • ความดันโลหิตสูง
  • กระดูกพรุน
  • ผิวหนังเปลี่ยนแปลง ผิวบางลง ทำให้มีรอยช้ำและรอยแตก
  • กล้ามเนื้ออ่อนแรงลง
  • อารมณ์แปรปรวน เช่น ซึมเศร้า วิตกกังวล ฉุนเฉียวง่าย
  • หิวน้ำและปัสสาวะบ่อย

นอกจากนี้ ระดับคอร์ติซอลที่สูงเกินไปยังอาจส่งผลให้ไม่มีความต้องการทางเพศ ผู้หญิงมีประจำเดือนไม่ปกติ ประจำเดือนมาน้อยลง จนอาจถึงขั้นไม่มีประจำเดือน หรือที่เรียกว่า ภาวะขาดระดู (amenorrhoea)

หากมีคอร์ติซอลน้อยเกินไป

หากร่างกายมีระดับฮอร์โมนคอร์ติซอลน้อยเกินไปเป็นเวลานาน อาจทำให้เป็นโรคแอดดิสัน (Addison’s disease) หรือเกิดภาวะต่อมหมวกไตบกพร่อง (adrenal insufficiency) ซึ่งมีอาการดังนี้

  • อ่อนเพลียรุนแรงและเหนื่อยง่าย
  • น้ำหนักตัวลด
  • วิงเวียนศีรษะ หน้ามืด โดยเฉพาะเวลายืน
  • ความดันโลหิตต่ำ
  • ระดับน้ำตาลในเลือดต่ำ
  • ผิวหนังบริเวณใบหน้า ลำคอ และหลังมือคล้ำขึ้น

หากคุณสงสัยว่าระดับคอร์ติซอลในร่างกายของตัวเองผิดปกติ คุณควรรีบไปปรึกษาคุณหมอโดยด่วน เพื่อจะได้หาสาเหตุและรักษาได้อย่างทันท่วงที

Hello Health Group ไม่ได้ให้คำปรึกษาด้านการแพทย์ การวินิจฉัยโรค หรือการรักษาโรคแต่อย่างใด

หมายเหตุ

Hello Health Group ไม่ได้ให้คำแนะนำด้านการแพทย์ การวินิจฉัยโรค หรือการรักษาโรคแต่อย่างใด

Cortisol: Everything You Need to Know About the ‘Stress Hormone’. https://www.everydayhealth.com/cortisol/guide/. Accessed December 25, 2018

Cortisol. http://www.yourhormones.info/hormones/cortisol/. Accessed December 25, 2018

What is Cortisol?. https://www.hormone.org/hormones-and-health/hormones/cortisol. Accessed December 25, 2018

เวอร์ชันปัจจุบัน

11/05/2020

เขียนโดย เนตรนภา ปะวะคัง

ตรวจสอบความถูกต้องของข้อมูลโดย ทีม Hello คุณหมอ

อัปเดตโดย: Sukollaban Khamfan


บทความที่เกี่ยวข้อง

burn out คือ อะไร มีสัญญาณเตือนและวิธีรับมืออย่างไร

ความเครียดตอนท้อง ส่งผลอย่างไรต่อทารกในครรภ์


ตรวจสอบความถูกต้องของข้อมูลโดย

ทีม Hello คุณหมอ


เขียนโดย เนตรนภา ปะวะคัง · แก้ไขล่าสุด 11/05/2020

ad iconโฆษณา

คุณได้รับประโยชน์จากบทความนี้หรือไม่?

ad iconโฆษณา
ad iconโฆษณา