หลายคนเคยประสบปัญหาอาการปวดท้อง ที่ไม่ใช่แค่อาการปวดท้องเท่านั้น แต่มีอาการอื่นที่เกิดขึ้นพร้อมอาการปวดด้วย สำหรับบางคน อาการ ลำไส้แปรปรวน เป็นอาการที่ต้องเจอเป็นประจำในชีวิต และต้องจัดการกับอาการในแต่ละวันไป
โรคลำไส้แปรปรวนคืออะไร
โรคลำไส้แปรปรวน (Irritable Bowel Syndrome/ IBS) เป็นอาการเรื้อรังของระบบย่อยอาหารที่พบได้บ่อย ทำให้เกิดอาการปวดเกร็งหน้าท้อง ท้องอืด ท้องร่วง และท้องผูก
โรคลำไส้แปรปรวนเกิดขึ้นกับคนราวหนึ่งในห้า ในช่วงใดช่วงหนึ่งของชีวิต และมักเกิดขึ้นครั้งแรกในช่วงอายุ 20 ถึง 30 ปี โดยเกิดขึ้นในผู้หญิงมากกว่าผู้ชายถึงสองเท่า
แม้ว่าโรคลำไส้แปรปรวน ไม่เกี่ยวข้องกับความเสี่ยงที่เพิ่มขึ้นของโรคที่เป็นอันตรายถึงชีวิต แต่ก็เป็นอาการเรื้อรังที่ต้องรับการรักษาในระยะยาว
อาการโรคลำไส้แปรปรวนเกิดขึ้นแตกต่างกัน และส่งผลต่อแต่ละคนแตกต่างกัน อาการเกิดขึ้นได้นานหลายวันหรือนับเดือน และอาการจะรุนแรงขึ้นเมื่อเกิดความเครียด หรือหลังจากรับประทานอาหารที่กระตุ้นอาการ
อาการของโรคลำไส้แปรปรวนอาจลดลงหลังจากขับถ่าย แม้ว่าอาการนี้จะเกิดขึ้นเรื้อรัง แต่สามารถดีขึ้นได้หลังจากการดูแลรักษาที่ดีเป็นเวลาหลายปี
อาการของโรคลำไส้แปรปรวน
อาการของโรคลำไส้แปรปรวนส่วนใหญ่จะสัมพันธ์กับอาการปวดท้อง และการเปลี่ยนแปลงของการขับถ่าย เช่น บางคนที่อาจเกิดอาการท้องผูก (หรือท้องร่วง) อาจเกิดอาการท้องผูกสลับท้องร่วงได้ อาการปวดท้องจะรุนแรงขึ้นหลังจากรับประทานอาหารและหลังการขับถ่าย
อาการของโรคลำไส้แปรปรวนอาจเปลี่ยนแปลงตามเวลา ในบางครั้ง อาจมีอาการที่แตกต่างกันไป บางครั้งอาการอาจกลับมาหลังจากที่หายไประยะหนึ่ง อาการทั่วไปของโรค ได้แก่
- ปวดท้อง และปวดเกร็ง
- พฤติกรรมการขับถ่ายเปลี่ยนไป เช่น ท้องร่วง ท้องผูก หรืออาจเกิดอาการทั้งสองร่วมกัน
- ท้องอืดหรือท้องบวม
- ลมในท้องมาก
- ต้องเข้าห้องน้ำโดยด่วน
- รู้สึกขับถ่ายออกไม่หมดหลังจากการขับถ่ายไปแล้ว
- มีเมือกในอุจจาระ
สำหรับคนส่วนใหญ่ โรคลำไส้แปรปรวนเป็นโรคเรื้อรัง โดยบางครั้งอาการอาจรุนแรงขึ้น หรืออาจดีขึ้น หรือแม้แต่หายไปเลยก็เป็นได้
สาเหตุของโรคลำไส้แปรปรวน
สาเหตุที่แท้จริงของโรคลำไส้แปรปรวนยังไม่ทราบแน่ชัด แต่ผู้เชี่ยวชาญส่วนใหญ่ลงความเห็นว่า อาจเกี่ยวข้องกับการตอบสนองของทางเดินอาหารที่ไวขึ้น และปัญหาเกี่ยวกับระบบย่อย บางเชื่อว่าเกี่ยวกับสมองที่ทำหน้าที่ในการควบคุมการขับถ่าย ดังนั้น โรคนี้จึงเชื่อว่าเป็นความเกี่ยวข้องระหว่างทางเดินอาหารและสมอง
นั่นหมายความว่าคุณจะไวต่ออาการปวดที่มาจากท้องมากขึ้น และสมองก็จะตอบสนองต่อความรู้สึกนั้น โดยการส่งสัญญาณเพื่อให้ขับถ่าย คุณอาจเกิดอาการท้องผูกหรือท้องร่วง เนื่องจากอาหารผ่านทางเดินอาหารเร็วหรือช้าเกินไป
ปัจจัยทางจิตใจ เช่น ความเครียดอาจเป็นส่วนหนึ่งของการเกิดโรคลำไส้แปรปรวนได้
การรักษาโรคลำไส้แปรปรวน
ยังไม่มีวิธีการรักษาสำหรับโรคลำไส้แปรปรวน แต่อาการต่างๆ สามารถควบคุมได้ โดยการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมและการกินอาหาร เช่น
- ระบุและหลีกเลี่ยงอาหารที่กระตุ้นอาการ
- เพิ่มปริมาณกากใย
- ออกกำลังกายสม่ำเสมอ
- ลดความเครียด
ยาที่แพทย์สั่งอาจช่วยบรรเทาอาการได้ หากการปรับพฤติกรรมไม่ช่วยบรรเทาอาการ ยาหลายชนิดสามารถช่วยบรรเทาอาการได้ แต่ผู้ที่มีอาการไม่มาก อาจต้องการยาแค่เป็นครั้งคราว ยาดังกล่าวได้แก่
- ยาบรรเทาอาการปวดท้อง (Antispasmodics) เช่น ดิไซโคลมายด์ (dicyclomine) อย่างเบนทิล (Bentyl) ไฮโอซิมายน์ (hyoscyamine) อย่างเลฟซิน (Levsin)
- ยารักษาอาการท้องร่วง เช่น ไอโอเพอร์ราไมด์ (loperamide) อย่าง ไอโมเดียม (Imodium) ยาไดเฟโนซิเลท (diphenoxylate) อย่าง โลโมทิล (Lomotil)
- ยาลดความกังวล
มีผู้ป่วยเพียงจำนวนไม่มากนัก ที่มีอาการของโรคลำไส้แปรปรวนรุนแรง บางคนสามารถจัดการอาการโดยการควบคุมอาหาร พฤติกรรม และความเครียด ขณะที่บางคนอาจต้องการยาและการพบหมอ
วิธีการใช้ชีวิตเมื่อเป็นโรคลำไส้แปรปรวน
โรคลำไส้แปรปรวนเป็นโรคที่ไม่อาจคาดเดาได้ คุณอาจเป็นโรคนี้โดยไม่อาการนานนับเดือน แล้วก็เกิดอาการขึ้นมาอย่างฉับพลัน หัวใจของวิธีการบรรเทาอาการ คือความเข้าใจว่าโรคนี้มีทั้งส่วนที่เกี่ยวกับร่างกาย และส่วนที่เกี่ยวกับความเครียด วิธีการรักษาที่ดีที่สุดก็คือการปรับเปลี่ยนพฤติกรรม
หากอาหารบางประเภททำให้เกิดอาการ หรือทำให้อาการแย่ลง ควรลดหรือหลีกเลี่ยงอาหารนั้น หากอาการปวดท้องเกิดขึ้นหลังจากการรับประทานอาหาร ควรรับประทานมื้อเล็กลงแต่บ่อยขึ้นแทน
ผู้ปวยที่เป็นโรคลำไส้แปรปรวนควรปรับปริมาณอาหารที่มีกากใยให้เพิ่มขึ้น เพื่อช่วยบรรเทาอาการท้องผูกรวมทั้งท้องร่วงด้วย อาหารที่มีกากใยที่ละลายน้ำได้ ได้แก่
- โอ๊ตมีล
- ผลไม้ เช่น กล้วยและแอ๊ปเปิ้ล
- ผักในดิน เช่น แครอท และมันฝรั่ง
- ขนมปังธัญพืช
- ซีเรียล
- ถั่วและเมล็ดพืช (ยกเว้น เมล็ดป่านสีทอง)
นอกจากการปรับเปลี่ยนอาหารแล้ว คุณอาจลองปรับพฤติกรรมการรับประทานด้วยการ
- รับประทานอาหารให้ตรงเวลาและรับประทานอย่างช้าๆ
- ไม่งดมื้ออาหาร หรือทิ้งช่วงเวลานานระหว่างมื้ออาหาร
- ดื่มน้ำอย่างน้อยวันละแปดแก้ว โดยเฉพาะเครื่องดื่มที่ไม่มีคาเฟอีน เช่น ชาสมุนไพร
- จำกัดการดื่มชาและกาแฟอย่างมากที่สุดคือ สามแก้วต่อวัน
- ลดปริมาณแอลกอฮอล์และน้ำอัดลม
- ลดปริมาณแป้งที่ย่อยยาก ซึ่งมักพบในอาหารสำเร็จรูปหรือผ่านกระบวนการ
- จำกัดจำนวนผลไม้สดเหลือเพียงสามครั้งต่อวัน เช่น อาจเป็นเกรปฟรุตหรือแอปเปิ้ลครึ่งลูก
- หากเกิดอาการท้องร่วง ควรหลีกเลี่ยงซอร์บิทอล สารให้ความหวานที่พบในลูกอมปราศจากน้ำตาล รวมถึงหมากฝรั่งและเครื่องดื่มต่างๆ และผลิตภัณฑ์ลดน้ำหนักต่างๆ
- หากมีลมในท้องมากหรือท้องอืด ควรรับประทานข้าวโอ๊ต (เช่น ซีเรียลข้าวโอ๊ตหรือโจ๊กข้าวโอ๊ต)
เนื่องจากการขับถ่ายเกิดจากการสั่งการของสมอง ความเครียดที่เพิ่มขึ้นอาจทำให้อาการของโรคแย่ลง คววรพักผ่อนและผ่อนคลายเพื่อช่วยลดความเครียด และจัดการกับโรคลำไส้แปรปรวน
โรคลำไส้แปรปรวนอาจทำให้เกิดอาการปวดและระคายเคือง หลายคนอาจรู้สึกเครียดและวิตกกังวลในบางเวลา การทำความเข้าใจโรค สร้างความสัมพันธ์ที่ดีระหว่างผู้ป่วยและแพทย์ ผ่านการสื่อสารและดูแลตัวเองอย่างดีสามารถลดความเครียดได้
ปรึกษาแพทย์หากคุณรู้สึกซึมเศร้าและส่งผลต่อการใช้ชีวิตประจำวัน อาการเหล่านี้มักไม่ดีขึ้น หากไม่ได้รับการรักษา และแพทย์สามารถแนะนำวิธีการรักษาได้ เช่น การใช้ยาต้านซึมเศร้า หรือการบำบัดทางความคิดและพฤติกรรม ซึ่งช่วยให้รับมือกับอาการลำไส้แปรปรวนได้ รวมถึงการรักษาอาการโดยตรง
ด้วยการรักษาทางการแพทย์และการบำบัดทางจิต คุณสามารถใช้ชีวิตร่วมกับโรคลำไส้แปรปรวนได้อย่างเป็นปกติ
โรคลำไส้แปรปรวนไม่ส่งผลร้ายแรงต่อสุขภาพและไม่เพิ่มโอกาสในการเกิดโรคมะเร็งหรือโรคเกี่ยวกับการขับถ่ายอื่นๆ
Hello Health Group ไม่ได้ให้คำปรึกษาด้านการแพทย์ การวินิจฉัย หรือการรักษาโรคแต่อย่างใด
[embed-health-tool-bmr]
