Hyperosmolarity คือ ภาวะสุขภาพของผู้ป่วยเบาหวานที่มีเลือดเข้มข้นสูงกว่าปกติจนทำให้ไตไม่สามารถขับน้ำตาลส่วนเกินในเลือดออกทางปัสสาวะได้ จนเป็นสาเหตุให้ระดับน้ำตาลในเลือดสูงขึ้นถึง 600 มิลลิกรัม/เดซิลิตร และนำไปสู่อาการผิดปกติต่าง ๆ ที่รุนแรงเช่น สายตาพร่ามัว ภาวะสมองบวม การหมดสติ และการเสียชีวิต อย่างไรก็ตาม Hyperosmolarity ในผู้ป่วยเบาหวานพบได้ในอัตราต่ำมาก และอาจป้องกันได้ด้วยการรักษาระดับน้ำตาลในเลือดไม่ให้สูงเกินไปด้วยการปรับพฤติกรรมและควบคุมอาหารตามคำแนะนำของคุณหมอ รวมทั้งดื่มน้ำให้เพียงพอเพื่อชดเชยน้ำที่สูญเสียไป

Hyperosmolarity คือ อะไร

Hyperosmolarity คือภาวะที่ร่างกายผู้ป่วยเบาหวานขาดน้ำอย่างรุนแรงจนทำให้เลือดมีมีความเข้มข้นของระดับน้ำตาล โซเดียม หรือสารอื่น ๆ สูงกว่าปกติ ส่งผลให้เกิดการดึงน้ำที่สะสมไว้ตามส่วนต่าง ๆ ของร่างกายรวมถึงน้ำที่อยู่ในสมองมาหล่อเลี้ยงร่างกาย

ทั้งนี้ Hyperosmolarity เป็นอาการของภาวะเลือดมีความเข้มข้นสูงจากภาวะน้ำตาลในเลือดเกิน (Hyperosmolar Hyperglycemic State หรือ HHS) ที่มักพบได้ในผู้ป่วยเบาหวานชนิดที่ 2 เนื่องจากปัจจัยต่าง ๆ ดังนี้

• การดูแลตัวเองผิดวิธีหรือไม่ปฏิบัติตามคำแนะนำของคุณหมออย่างเคร่งครัด เช่น ไม่ออกกำลังกาย ไม่ควบคุมอาหาร หรือเปลี่ยนโดสการฉีดอินซูลินด้วยตนเอง
• การใช้ยาบางชนิดที่มีผลข้างเคียงทำให้ร่างกายสูญเสียน้ำ เช่น ยาสเตียรอยด์ ยาขับปัสสาวะ หรือยาอื่น ๆ
• การติดเชื้อ และอาการป่วยต่าง ๆ โดยเฉพาะโรคที่เกี่ยวกับหัวใจ
• โรคอ้วน โดยเฉพาะในผู้ป่วยเบาหวานที่ยังเด็กหรืออายุน้อย
• การทำงานของไตที่ผิดปกติหรือไม่สมบูรณ์

อย่างไรก็ตาม โอกาสเกิดภาวะ HHS ในผู้ป่วยเบาหวานนั้นต่ำมาก โดยต่ำกว่าร้อยละ 1 จากจำนวนผู้ป่วยเบาหวานทั้งหมด

สาเหตุของ Hyperosmolarity คืออะไร

Hyperosmolarity คือ ภาวะสุขภาพของผู้ป่วยเบาหวานที่ระดับน้ำตาลในเลือดสูงผิดปกติและมีระดับความเข้นข้นของเลือดสูง เกิดจากการสูญเสียน้ำในร่างกายแล้วไม่บริโภคน้ำหรือของเหลวทดแทนให้เพียงพอต่อความต้องการของร่างกาย รวมถึงการเลือกบริโภคน้ำหวานและอาหารคาร์โบไฮเดรตสูงเมื่อร่างกายขาดน้ำ ซึ่งนำไปสู่ภาวะร่างกายขาดน้ำที่รุนแรงยิ่งกว่าเดิม รวมทั้งทำให้ระดับน้ำตาลในเลือดเพิ่มสูงขึ้น

โดยทั่วไป ผู้ป่วยเบาหวานมีระดับน้ำตาลที่สูงกว่าปกติเนื่องจากฮอร์โมนอินซูลินที่ผลิตได้ไม่เพียงพอต่อความต้องการของร่างกาย จะกระตุ้นให้ไตขับน้ำตาลส่วนเกินออกทางปัสสาวะ หรือทำให้ผู้ป่วยเบาหวานปัสสาวะบ่อยกว่าคนทั่วไป

เมื่อปัสสาวะบ่อยแต่บริโภคน้ำหรือของเหลวทดแทนในปริมาณที่น้อยกว่าร่างกายต้องการ ทำให้ร่างกายขาดน้ำและไม่สามารถขับน้ำตาลส่วนเกินออกทางปัสสาวะได้ ส่งผลให้ระดับน้ำตาลในเลือดสะสมมากขึ้นเรื่อย ๆ จนระดับน้ำตาลอาจเพิ่มสูงขึ้น 10 เท่าของระดับปกติและกลายเป็นภาวะ Hyperosmolarity ได้ในที่สุด

อาการ Hyperosmolarity คืออะไร

หากผู้ป่วยเบาหวานมีค่าความเข้มข้นของเลือดสูง มักมีอาการดังต่อไปนี้

• ระดับน้ำตาลในเลือดเท่ากับหรือสูงกว่า 600 มิลลิกรัม/เดซิลิตร
• กระหายน้ำมากกว่าปกติ
• ปากแห้ง
• ผิวแห้ง
• เป็นไข้
• สายตาพร่ามัว
• สูญเสียการมองเห็น
• ง่วงซึม ประสาทหลอน
• หมดสติ
• สมองบวม
• เสียชีวิต

ทั้งนี้ ผู้ป่วยเบาหวาน ไม่ควรรอไปพบคุณหมอเมื่อระดับน้ำตาลในเลือดสูงถึง 600 มิลลิกรัม/เดซิลิตร แต่ควรไปพบคุณหมอทันทีหากตรวจพบค่าระดับน้ำตาลในเลือดสูงถึง 400 มิลลิกรัม/เดซิลิตร และไม่ยอมลดลง แม้จะลองดูแลตัวเองเบื้องต้นแล้ว

Hyperosmolarity รักษาอย่างไร

เมื่อไปพบคุณหมอด้วยภาวะ Hyperosmolarity คุณหมอจะขอตรวจเลือดและปัสสาวะ เพื่อตรวจหาค่าระดับน้ำตาลในเลือด รวมถึงสุขภาพของไต และอาจเลือกรักษาด้วยวิธีดังต่อไปนี้

• ให้ของเหลวหรือน้ำเกลือทางหลอดเลือดดำ เพื่อรักษาภาวะร่างกายขาดน้ำในกรณีฉุกเฉิน
• ให้ฮอร์โมนอินซูลินทางหลอดเลือดดำ เพื่อลดระดับน้ำตาลในเลือดไม่ให้สูงเกินไป หรือทำให้อยู่ในระดับที่ปลอดภัย ทั้งนี้ การให้อินซูลินอาจมีผลข้างเคียงให้ผู้ป่วยน้ำหนักเพิ่มขึ้น และแขนหรือขาบวมได้
• ให้โพแทสเซียม เพื่อปรับสมดุลธาตุอาหารในร่างกาย หรือป้องกันภาวะโพแทสเซียมในเลือดต่ำกว่าปกติ (Hypokalemia)

Hyperosmolarity ป้องกันได้อย่างไร

สำหรับผู้ป่วยเบาหวาน มีวิธีการป้องกัน Hyperosmolarity ดังนี้

• รักษาระดับน้ำตาลในเลือดไม่ให้สูงเกินไป ด้วยการควบคุมอาหาร ออกกำลังกายสม่ำเสมอ และฉีดอินซูลินตามคำแนะนำของคุณหมออย่างเคร่งครัด
• ตรวจระดับน้ำตาลในเลือดสม่ำเสมอ หากระดับน้ำตาลในเลือดสูงหรือต่ำเกินไปอาจปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการดูแลตัวเองให้เหมาะสม
• ดื่มน้ำให้เพียงพอ เมื่อรู้สึกว่าร่างกายขาดน้ำหรือกำลังคอแห้ง