ขี้เหล็ก เป็นพืชสมุนไพร ที่นิยมนำมาประกอบเป็นอาหารได้หลากหลาย เช่น ยำขี้เหล็ก แกงขี้เหล็ก ห่อหมกขี้เหล็ก นอกจากนี้ ยังเป็นพืชที่มีคุณค่าทางสารอาหารสูง และอาจมีประโยชน์ต่อสุขภาพ เช่น ช่วยลดความดันโลหิต ขับปัสสาวะ ช่วยบรรเทาอาการนอนไม่หลับ แต่ก็ควรระมัดระวังการรับประทานใบขี้เหล็ก เนื่องจากอาจปนเปื้อนสารเคมีที่เป็นอันตรายต่อสุขภาพได้
[embed-health-tool-bmi]
ทำความรู้จักสมุนไพร ขี้เหล็ก
ขี้เหล็ก (Thai Copper Pod) มีชื่อทางวิทยาศาสตร์ว่า Cassia siamea Lam. เป็นสมุนไพรพื้นบ้านที่มีชื่อเรียกแตกต่างกันออกไปตามแต่ละท้องถิ่น เช่น ภาคเหนือมักเรียกว่า ขี้เหล็กหลวง ภาคกลาง เรียกว่า ขี้เหล็กใหญ่ ภาคใต้ เรียกว่า ยะหา เป็นต้น โดยขี้เหล็กมีลักษณะทางพฤกษศาสตร์ ดังต่อไปนี้
- ขนาด เป็นไม้ยืนต้นมีขนาดกลาง สูงประมาณ 10-15 เมตร ลำต้มคดงอเป็นปุ่ม เปลือกต้นมีสีน้ำตาลปนเทา เนื้อไม้มีน้ำตาล รอยแตกตามยาวของลำต้นเป็นร่องตื้น ๆ ยอดอ่อนสีแดงเรื่อ ๆ
- ใบ มีลักษณะเป็นใบประกอบแบบขนนก ขอบใบเรียบ ปลายใบมน ก้านใบมีสีน้ำตาลแดง
- ดอก มีสีเหลือง มีดอกย่อยประมาณ 10-20 ดอก กลีบเลี้ยงกลม 3-4 กลีบ ปลายมน มีกลีบดอก 5 กลีบ เกสรตัวผู้ 10 อัน รังไข่มีขน
- ผล เป็นฝักมีสีน้ำตาล ลักษณะฝักแบนกว้าง 1.0-1.5 ซม. ยาว 20-30 ซม. ยาวและหนา ถ้าฝักแห้งจะแตกออกเป็น 2 ซีก คล้ายกับฝักแค
- เมล็ด มีเมล็ด 10-30 เมล็ดต่อฝัก สีน้ำตาลแก่ เป็นรูปไข่ยาวแบนเรียงตามขวาง
ข้อมูลโภชนาการ
ใบขี้เหล็ก 100 กรัม มีคุณค่าทางโภชนาการ ดังต่อไปนี้
| พลังงาน | 87 แคลอรี่ |
| เบต้าแคโรทีน (Beta-carotene) | 1.4 มิลลิกรัม |
| แคลเซียม | 156 มิลลิกรัม |
| ฟอสฟอรัส | 190 มิลลิกรัม |
| เหล็ก | 5.8 มิลลิกรัม |
| ไฟเบอร์ | 5.6 กรัม |
| โปรตีน | 7.7 กรัม |
| คาร์โบไฮเดรต | 10.9 กรัม |
คุณประโยชน์ของสมุนไพรขี้เหล็ก
ขี้เหล็กเป็นสมุนไพรพื้นบ้านที่มีสรรพคุณทางยาสูง อุดมด้วยคุณค่าทางโภชนาการ โดยมีสรรพคุณทางยา ดังต่อไปนี้
- ดอก ดอกของขี้เหล็กมีสรรพคุณช่วยลดความดันโลหิต รักษาเส้นประสาท รักษาหืด สำหรับผู้ที่มีอาการนอนไม่ค่อยหลับ เพียงนำดอกขี้เหล็กมาต้มดื่ม จะช่วยรักษาอาการนอนไม่หลับได้
- ราก แก้เหน็บชา ฟกช้ำ บำรุงธาตุ ใช้รักษาแผลกามโรค
- ลำต้นและกิ่ง ใช้รักษาโรคผิวหนัง ขับปัสสาวะ แก้นิ่ว เป็นยาระบายแก้อาการท้องผูก
- เปลือกต้น มีรสขม นำมาต้มดื่ม จะเป็นยาระบาย แก้กระษัย รักษาโรคริดสีดวงทวาร โรคหิด
- ใบ รักษาอาการท้องผูก โรคเหน็บชา แก้นิ่ว ขับปัสสาวะ รักษาฝีมะม่วง ขับพยาธิ รักษาอาการนอนไม่หลับ
- ผลหรือฝัก แก้พิษไข้ ขับเสมหะ แก้ไข้พิษเพื่อเอ็นตึง แก้พิษไข้เพื่อน้ำดี
- กระพี้ ถอนพิษไข้ แก้ร้อนใน กระสับกระส่าย แก้เส้นเอ็นพิการ
ข้อระวังในการบริโภค
ในใบขี้เหล็กอาจมีสารบาราคอล (Barakol) ที่สามารถส่งผลทำลายเซลล์ตับ ทำให้ตับเสื่อมสภาพ นอกจากนี้ ก่อนซื้อใบขี้เหล็กจากตลาด ควรถามผู้ขายให้ละเอียดว่า ใบขี้เหล็กได้ต้มน้ำทิ้งไปแล้วหรือยัง หากยังควรต้มน้ำทิ้งก่อนรับประทาน เพื่อกำจัดเอาสารเคมีที่อาจตกค้างอยู่ในใบขี้เหล็กออกเสียก่อน
