อ้วนลงพุง คือ ภาวะที่มีการสะสมของไขมันในช่องท้องมากเกินไป เป็นกลุ่มอาการที่อาจเกิดจากกระบวนการเผาผลาญอาหารในร่างกายผิดปกติ รวมถึงอาจมีสาเหตุอื่น เช่น รับประทานอาหารที่ไม่ค่อยมีประโยชน์ ขาดการออกกำลังกาย อาจส่งผลกระทบต่อสุขภาพ และอาจทำให้เกิดภาวะแทรกซ้อนต่าง ๆ เช่น โรคเบาหวานชนิดที่ 2 ความดันโลหิตสูง หากอยากรู้ว่ากำลังอยู่ในกลุ่มอ้วนลงพุงหรือไม่ อาจวัดได้จากดัชนีมวลกาย (BMI) สำหรับบุคคลที่มีอายุ 20 ปีขึ้นไป หากค่าดัชนีมากกว่า 25 ถือว่าอยู่ในเกณฑ์ที่มีรูปร่างอ้วน
[embed-health-tool-bmi]
สาเหตุของอ้วนลงพุง
สาเหตุของอ้วนลงพุง อาจเกิดจากสิ่งเหล่านี้ เช่น
- รับประทานอาหารที่ไม่มีประโยชน์ อาหารที่มีน้ำตาลสูง เช่น เค้ก ลูกอม เครื่องดื่มที่มีความหวาน น้ำอัดลม น้ำผลไม้ เนื่องจากของหวานอาจชะลอการทำงานของระบบเผาผลาญ และอาจเกิดภาวะดื้อต่ออินซูลิน ซึ่งอาจทำให้ระดับน้ำตาลในเลือดสูงขึ้นได้ รวมถึงอาหารที่มีส่วนผสมของไขมันทรานส์ ที่เป็นไขมันสังเคราะห์ หากไขมันชนิดนี้เกาะผนังหลอดเลือด และอวัยวะต่าง ๆ ภายในอาจทำให้เกิดการอุดตันของหลอดเลือด และอาจเป็นหนึ่งในสาเหตุของโรคอ้วนได้
- ดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์เป็นประจำ อาจทำให้ปริมาณไขมันในร่างกายเพิ่มสูงขึ้น และอาจเกิดการสะสมตามส่วนต่าง ๆ ของร่างกายโดยเฉพาะรอบเอว เนื่องจากเครื่องดื่มแอลกอฮอล์อาจไปขัดขวางการเผาผลาญไขมัน
- ไม่ออกกำลังกาย หากรับประทานอาหารที่มีแคลอรี่ปริมาณมากกว่าที่ร่างกายต้องการใน 1 วัน และไม่ออกกำลังกาย อาจส่งผลให้อ้วนลงพุง
- ความเครียด เมื่อเกิด ความเครียด หรืออยู่ในสถานการณ์ที่มีความกดดันสูง ร่างกายจะหลั่งฮอร์โมนคอร์ติซอล (Cortisol) หรือฮอร์โมนแห่งความเครียด ที่อาจส่งผลต่อระบบเผาผลาญ โดยส่วนใหญ่เมื่อเกิดความเครียดก็อาจทำให้รับประทานมากขึ้น เพื่อลดความเครียด ซึ่งอาจเป็นปัจจัยของการเกิดโรคอ้วน
ผลกระทบของอ้วนลงพุงต่อสุขภาพร่างกาย
- โรคเบาหวานชนิดที่ 2 คือ ภาวะที่ร่างกายไม่สามารถตอบสนองต่ออินซูลินได้อย่างที่ควรจะเป็น ส่งผลให้อินซูลิน ที่ทำหน้าลดระดับน้ำตาลในเลือดทำงานผิดปกติ จึงอาจส่งผลให้ระดับน้ำตาลในเลือดเพิ่มสูงขึ้น
- โรคหัวใจและหลอดเลือด หากระดับคอเลสเตอรอลในเลือดสูง และมีภาวะความดันโลหิตสูง อาจทำให้ไขมันอุดตันในเส้นเลือด ซึ่งอาจเสี่ยงต่อการเกิดภาวะหัวใจวาย หรือโรคหลอดเลือดสมอง
- โรคความดันโลหิตสูง เกิดจากภาวะดื้ออินซูลิน อาจทำให้เกิดการขยายตัวของหลอดเลือดลดลง
- โรคหลอดเลือดสมอง หากมีไขมันอุดตันในหลอดเลือด อาจทำให้เลือดไปหล่อเลี้ยงไม่เพียงพอได้
- โรคหอบหืด ไขมันอาจเข้าไปสะสมภายในปอด และอาจทำให้หายใจลำบาก
- สมองเสื่อม อ้วนลงพุงอาจทำให้เกิดการดื้ออินซูลิน ซึ่งในสมองก็มีอินซูลินเช่นกัน
- มะเร็งเต้านม โดยเฉพาะวัยหมดประจำเดือน ที่อาจเกิดจากการเปลี่ยนของระดับฮอร์โมนเอสโตรเจน
- มะเร็งลำไส้ อาจเกิดจากระดับอินซูลินที่สูง ทำให้เกิดการกระตุ้นการเจริญเติบโตของก้อนเนื้อได้
อ้วนลงพุง ควรดูแลตัวเองอย่างไร
เมื่ออ้วนลงพุง อาจดูแลตัวเองด้วยการปรับเปลี่ยนพฤติกรรม และไลฟ์สไตล์ต่าง ๆ ในชีวิตประจำวัน เช่น
- การปรับสมดุลอาหารในแต่ละมื้อ ไม่ควรรับประทานเยอะเกินไป อาจแบ่งการรับประทานอาหารออกเป็นมื้อเล็ก ๆ และแต่ละมื้อควรมีโภชนาการครบ 5 หมู่ เพิ่มการออกกำลังกาย โดยอาจออกกำลังกายในระดับเบา แล้วค่อย ๆ เพิ่มระดับหากร่างกายเริ่มปรับตัวได้ ทั้งนี้ ไม่ควรออกกำลังกายหักโหมเกินขีดจำกัดของตนเอง
- นอนหลับพักผ่อนให้เพียงพอ เพื่อให้ร่างกายได้พักผ่อน รักษาส่วนที่สึกหรอ และฟื้นฟูร่างกาย การพักผ่อนอย่างเพียงพออาจส่งผลให้ร่างกายหลั่งฮอร์โมนเลปติน (Leptin) เป็นปกติ ซึ่งเลปตินเป็นฮอร์โมนที่ทำให้สมองระงับความอยากอาหาร ทำให้ไม่รู้สึกหิว
วิธีป้องกันการอ้วนลงพุง
อ้วนลงพุงอาจป้องกันได้ ด้วยวิธีดังต่อไปนี้
- ควบคุมอาหาร รับประทานอาหารที่มีประโยชน์ เช่น ผัก ผลไม้ โปรตีนไขมันต่ำ ธัญพืชไม่ขัดสี ควรหลีกเลี่ยงอาหารที่มีไขมัน และน้ำตาลสูง
- ออกกำลังกาย ควรออกกำลังกายอย่างน้อย 30 นาทีทุกวัน เช่น การเดิน การออกกำลังกายแบบแอโรบิกหรือการฝึกความแข็งแรงของกล้ามเนื้อ ซึ่งอาจช่วยกำจัดไขมันที่หน้าท้องได้
- หลีกเลี่ยงการสูบบุหรี่และดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ เนื่องจากสารที่อยู่ในบุหรี่ เช่น นิโคติน และสารที่อยู่ในแอลกอฮอล์ เช่น เอทานอล อาจไปชะลอการทำงานของระบบเผาผลาญในร่างกาย ทำให้การเผาผลาญลดประสิทธิภาพลง
