แผลเบาหวาน สาเหตุ การรักษาและการป้องกัน

แผลเบาหวาน เกิดขึ้นเมื่อระดับน้ำตาลในเลือดสูงเกินไป ทำให้ผิวหนังรักษาตัวเองได้ช้าลง เมื่อผู้ป่วยเบาหวานมีแผลเกิดขึ้นแม้เพียงเล็กน้อยก็สามารถพัฒนากลายเป็นแผลที่ใหญ่ขึ้นและเสี่ยงติดเชื้อได้ โดยส่วนใหญ่แผลเบาหวานมักเกิดขึ้นบริเวณเท้า เนื่องจากเส้นเลือดตีบตันจนเลือดไม่สามารถเข้าไปเลี้ยงเนื้อเยื่อบริเวณเท้าได้ ทำให้เลือดไหลเวียนกลับมาไม่สะดวก ทำให้เกิดปลายประสาทอักเสบ ไม่รู้สึกเจ็บ เกิดบาดแผลได้ง่าย และเมื่อเกิดแผลจึงทำให้แผลหายช้า

สาเหตุที่ทำให้แผลเบาหวานหายช้า

แผลเบาหวาน ส่วนใหญ่เป็นแผลเปิดที่เท้าและอาจมีภาวะแทรกซ้อนร่วมด้วย เช่น การติดเชื้อ ซึ่งสาเหตุที่ทำให้แผลเบาหวานหายช้า อาจมีดังนี้

ความผิดปกติของหลอดเลือด

ผู้ป่วยเบาหวานอาจมีภาวะเส้นเลือดตีบแข็งและอุดตันในเส้นเลือดแดงใหญ่และเส้นเลือดฝอย ทำให้เลือดไม่สามารถเข้าไปเลี้ยงเนื้อเยื่อได้ และเกิดเป็นแผลขึ้น พบบ่อยที่บริเวณปลายนิ้วเท้าและตำแหน่งการลงน้ำหนัก เช่น ส้นเท้า นอกจากนี้ การที่เลือดไม่สามารถเข้าไปเลี้ยงเนื้อเยื่อได้เพียงพอ ยังอาจส่งผลให้แผลที่เกิดขึ้นจากสาเหตุอื่น เช่น ตะปูตำ เล็บขบ หรือแผลจากการบาดเจ็บสมานตัวได้ช้าลง โดยเฉพาะในผู้ที่สูบบุหรี่ มีไขมันในเลือดสูง และความดันโลหิตสูง ซึ่งอาจเป็นปัจจัยเสี่ยงที่เพิ่มการตีบตันของเส้นเลือดมากขึ้นอีกด้วย

การติดเชื้อแทรกซ้อน

ส่วนใหญ่แผลเบาหวานมักมีการติดเชื้อแบคทีเรีย หรือเชื้ออื่น ๆ ร่วมด้วย ส่งผลทำให้แผลเกิดการอักเสบและลุกลามมากขึ้น ร่วมกับปัญหาเส้นเลือดฝอยอุดตันทำให้เลือดไม่สามารถไปเลี้ยงเนื้อเยื่อได้ จนอาจทำให้แผลไม่สมานตัวและมีกลิ่นเหม็นเน่า นอกจากนี้ หากผู้ป่วยเบาหวานมีภาวะแทรกซ้อนทางประสาทและหลอดเลือด อาจมีแนวโน้มทำให้แผลเบาหวานรักษายากยิ่งขึ้น และเพิ่มความเสี่ยงที่คุณหมอจะรักษาอวัยวะเหล่านั้นไว้ได้ จนจำเป็นต้องตัดเนื้อตายส่วนนั้นทิ้งไป

ปลายประสาทเสื่อม

ปลายประสาทเสื่อมเป็นภาวะที่พบบ่อยในผู้ป่วยโรคเบาหวาน ส่วนใหญ่มักเกิดขึ้นในผู้ป่วยที่เป็นโรคเบาหวานมานานหลายปี โดยผู้ป่วยที่เป็นโรคเบาหวานจะมีเมตาบอลิซึม (Metabolism) ซึ่งเป็นกระบวนการทางเคมีที่รักษาความสมดุลของร่างกายที่ผิดปกติ ทำให้เกิดการเสื่อมของเซลล์เส้นประสาท ปลายประสาทเสื่อม สามารถแบ่งได้ดังนี้

การดูแลแผลเบาหวานด้วยตัวเอง

หากเกิดแผลเบาหวานจากการขีดข่วน มีดบาด หรือแมลงกัดต่อย ควรทำความสะอาดแผลด้วยสบู่และน้ำ เช็ดให้แห้งและใส่ยาฆ่าเชื้อ จากนั้นจึงปิดแผลด้วยผ้าปิดแผลที่สะอาดและผ่านการฆ่าเชื้อแล้ว

ควรตรวจสอบและทำความสะอาดแผลด้วยวิธีข้างต้นเป็นประจำทุกวัน หลีกเลี่ยงการแช่แผลในอ่างน้ำหรือใช้สารฆ่าเชื้อไฮโดรเจนเปอร์ออกไซด์ (Hydrogen peroxide) เพราะอาจทำให้แผลหายช้าและเพิ่มโอกาสติดเชื้อได้ อย่างไรก็ตาม หากแผลมีอาการบวมแดง มีน้ำเหลือง หรือมีอาการเจ็บปวดเกิดขึ้นควรรีบพบคุณหมอโดยเร็วเพื่อรับการรักษาเพิ่มเติม

การรักษาแผลเบาหวานโดยคุณหมอ

วิธีการรักษาเพิ่มเติมโดยคุณหมออาจขึ้นอยู่กับความรุนแรงของแผลเบาหวาน ดังนี้

• รักษาด้วยยาปฏิชีวนะ สำหรับรักษาแผลที่ติดเชื้อ การให้ยาอาจขึ้นอยู่กับอาการ ความรุนแรง และสุขภาพของผู้ป่วย ควรใช้ยาให้ครบตามที่คุณหมอกำหนดเพื่อป้องกันการดื้อยา
• ทำแผลมีหนอง คุณหมออาจต้องกรีดเพื่อเอาหนองออก หรือตัดเนื้อส่วนที่เน่าตายออก จากนั้นจึงล้างแผลด้วยน้ำเกลือ เปิดแผลด้วยผ้าชุบน้ำเกลือผสมเบตาดีน ขั้นตอนนี้จำเป็นต้องทำซ้ำ 2-4 ครั้ง/วัน โดยคุณหมออาจสั่งอุปกรณ์และยาสำหรับล้างให้ผู้ป่วยสามารถทำเองได้ที่บ้าน
• การผ่าตัดหลอดเลือด เพื่อจัดการกับหลอดเลือดที่ตีบหรืออุดตัน ทำให้เลือดสามารถเข้าไปหล่อเลี้ยงเนื้อเยื่อบริเวณแผลได้ดีขึ้น และทำให้แผลสามารถสมานตัวเองได้ โดยคุณหมออาจประเมินระยะของโรคเบาหวานและสุขภาพของผู้ป่วยก่อนทำการผ่าตัด
• การตัดเท้าส่วนที่เป็นเนื้อตายทิ้ง เป็นวิธีสุดท้ายเมื่อผู้ป่วยไม่สามารถรักษาได้ด้วยวิธีที่กล่าวมาข้างต้นได้สำเร็จ คุณหมออาจจำเป็นต้องตัดส่วนที่อยู่ใต้เข่าหรือเหนือเข่าขึ้นอยู่กับแผล เพื่อป้องกันการลุกลามของแผลมากขึ้น
• การรักษาด้วยออกซิเจนแรงดันสูง (Hyperbaric Oxygen Therapy) เป็นวิธีการบำบัดด้วยการใช้ออกซิเจนบริสุทธิ์ในตู้แรงดันสูง ซึ่งอาจช่วยทำให้สภาพแผลดีขึ้น หายเร็วขึ้น

การป้องกันแผลเบาหวาน

การป้องกันไม่ให้เกิดแผลเบาหวาน คือการป้องกันไม่ให้เกิดบาดแผลตั้งแต่เริ่มต้น เพื่อหยุดการลุกลามและการติดเชื้อ นอกจากนี้ การควบคุมระยะของโรคเบาหวานไม่ให้รุนแรงขึ้นก็อาจช่วยป้องกันความรุนแรงของภาวะแทรกซ้อนที่อาจเกิดขึ้นได้ ดังนี้