วงจรชีวิต ไวรัสเอชไอวี กับการทำงานของยาต้านไวรัส

ไวรัสภูมิคุ้มกันบกพร่องในมนุษย์ หรือ เอชไอวี (HIV) เป็นไวรัสที่เป็นสาเหตุของโรคเอดส์ ซึ่งเป็นหนึ่งในสาเหตุหลักของการเสียชีวิตในปัจจุบัน  การเรียนรู้เกี่ยวกับ วงจรชีวิต ไวรัสเอชไอวี อาจช่วยให้เข้าใจหลักการทำงานของยาต้านไวรัสเอชไอวีมากขึ้น และสามารถใช้ยาเพื่อรักษาการติดเชื้อเอชไอวีได้อย่างถูกต้องและมีประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้น

[embed-health-tool-bmi]

วงจรชีวิตของเชื้อไวรัสเอชไอวี

เชื้อไวรัสเอชไอวีทำลายระบบภูมิคุ้มกัน โดยต่อสู้และฆ่าเซลล์ CD4 ซึ่งเป็นเซลล์เม็ดเลือดขาวประเภทหนึ่ง ที่มีบทบาทสำคัญในการป้องกันร่างกายจากการติดเชื้อ เชื้อไวรัสเอชไอวีใช้เซลล์ CD4 เป็นกลไกในการช่วยเพิ่มจำนวนและแพร่กระจายไปทั่วร่างกาย กระบวนการนี้เรียกว่า วงจรชีวิตของเชื้อไวรัสเอชไอวี ยาต้านเชื้อไวรัสเอชไอวีป้องกันระบบภูมิคุ้มกัน โดยการต่อต้านเชื้อไวรัสเอชไอวีในช่วงต่าง ๆ ของ วงจรชีวิตของเชื้อไวรัสเอชไอวี

วงจรชีวิตของเชื้อไวรัสเอชไอวี มี 7 ช่วง คือ

1. ระยะควบตัว (หรือการติดยึด) เป็นช่วงที่เชื้อไวรัสเอชไอวีติดกับตัวรับบนพื้นผิวของเซลล์ CD4
2. ระยะรวมตัว เยื่อหุ้มเชื้อไวรัสเอชไอวี และเซลล์ CD4 รวมตัวกัน ทำให้เชื้อไวรัสเอชไอวีเข้าไปในเซลล์ CD4 ได้
3.  กระบวนการย้อนการถอดรหัส ภายในเซลล์ CD4 เชื้อไวรัสเอชไอวีปลดปล่อยและใช้รีเวอร์สทรานสคริพเตส (reverse transcriptase) ซึ่งเป็นเอนไซม์ประเภทหนึ่งของเชื้อไวรัสเอชไอวี เพื่อเปลี่ยนสารพันธุกรรม HIV ARN ให้เป็น HIV DNA การเปลี่ยนสารพันธุกรรม HIV ARN ให้เป็น HIV DNA ทำให้เชื้อไวรัสเอชไอวีเข้าไปยังนิวเคลียสของเซลล์ CD4 และรวมกับสารพันธุกรรมของเซลล์ดังกล่าว ซึ่งเรียกว่า เซลล์ DNA
4. ระยะควบรวมตัว ภายในนิวเคลียสของเซลล์ CD4 เชื้อไวรัสเอชไอวีปล่อยเอนไซม์อินทิเกรส (integrase) เพื่อรวม DNA กับ DNA ของเซลล์ CD4
5. ระยะจำลองตัว เมื่อควบรวมตัวกับเป็น เซลล์ DNA CD4 เชื้อไวรัสเอชไอวีเริ่มใช้กลไกของเซลล์ CD4 เพื่อสร้างห่วงโซ่สายยาวของโปรตีนต่าง ๆ ในเชื้อไวรัสเอชไอวี ห่วงโซ่โปรตีนดังกล่าวเป็นตัวป้องกันเชื้อไวรัสเอชไอวี
6. ระยะประกอบตัว โปรตีนประเภทใหม่ในเชื้อไวรัสเอชไอวี และสารพันธุกรรม HIV ARN เคลื่อนตัวไปยังพื้นผิวของเซลล์ และประกอบตัวเป็นเชื้อไวรัสเอชไอวีในระยะต้น (noninfectious)
7. ระยะแตกตัว เชื้อไวรัสเอชไอวีในระยะต้น ผลักตัวเองออกจากเซลล์ CD4 ที่อาศัยอยู่ เชื้อไวรัสเอชไอวีใหม่ปล่อยเอนไซม์โปรทีส (protease) ออกมา เอนไซม์โปรทีสแบ่งตัวโปรตีนสายยาว ที่สร้างชื้อไวรัสเอชไอวีในระยะต้น โปรตีนในเชื้อไวรัสเอชไอวีที่ขนาดเล็กลง รวมตัวกันเป็นเชื้อไวรัสเอชไอวีระยะเต็มวัย

วงจรชีวิต เชื้อไวรัสเอชไอวี และยาต้านไวรัสเอชไอวี

มียาต้านหลายประเภท ตามวิธีการต่อสู้กับเชื้อไวรัสเอชไอวี โดยยาต้านแต่ละประเภท ต่อสู้กับเชื้อไวรัสเอชไอวีในระยะที่แตกต่างกันของ วงจรชีวิต เชื้อไวรัสเอชไอวี

ยาต้านรีโทรไวรัส (Antiretroviral therapy: ART) เป็นการใช้ยาต้านเพื่อรักษาการติดเชื้อไวรัสเอชไอวี เพื่อป้องกันระบบภูมิคุ้มกัน โดยการบล็อคเชื้อไวรัสเอชไอวี ในช่วง วงจรชีวิตของเชื้อไวรัสเอชไอวี ที่แตกต่างกัน ยาต้านรีโทรไวรัสไม่สามารถรักษาการติดเชื้อได้ แต่สามารถช่วยคนที่ติดเชื้อ ให้มีชีวิตที่ยาวนานและสุขภาพดีขึ้นได้ และยังช่วยลดความเสี่ยงของการแพร่เชื้อทางเพศสัมพันธ์

ผู้ที่ติดเชื้อเอชไอวีมักจะใช้ยาที่เป็นส่วนผสมของยาเอชไอวีอย่างน้อยสองตระกูลที่แตกต่างกันทุกวัน เนื่องจากยาต้านประเภทที่แตกต่างกัน จะบล็อคเชื้อไวรัสเอชไอวีในช่วงวงจรชีวิตของเชื้อที่แตกต่างกัน ยาต้านรีโทรไวรัสจึงมีประสิทธิภาพเป็นอย่างยิ่ง ในการป้องกันเชื้อแบ่งตัว การมีจำนวนเชื้อในร่างกายที่ลดลง ช่วยปกป้องระบบภูมิคุ้มกัน และป้องกันเชื้อไม่ให้พัฒนาจนกลายเป็นโรคเอดส์ นอกจากนี้ ยาต้านรีโทรไวรัสยังช่วยลดความเสี่ยงในการดื้อยาอีกด้วย