ตับอ่อนอักเสบเฉียบพลัน เป็นอาการอักเสบของตับอ่อนที่มักเกิดขึ้นอย่างกะทันหัน ตับอ่อนทำหน้าที่สร้างน้ำย่อยของตับอ่อน ที่ประกอบด้วยเอนไซม์ที่ช่วยย่อยอาหาร และฮอร์โมนอินซูลิน ซึ่งทำหน้าที่ควบคุมระดับกลูโคสในร่างกาย หากเกิดปัญหาตับอ่อนอักเสบเฉียบพลันอาจส่งผลกระทบ
[embed-health-tool-bmi]
คำจำกัดความ
ตับอ่อนอักเสบเฉียบพลันคืออะไร
ตับอ่อนอักเสบเฉียบพลัน (Acute pancreatitis) เป็นอาการอักเสบของตับอ่อนที่มักเกิดขึ้นอย่างกะทันหัน ตับอ่อนทำหน้าที่สร้างน้ำย่อยของตับอ่อน ที่ประกอบด้วยเอนไซม์ที่ช่วยย่อยอาหาร และฮอร์โมนอินซูลิน ซึ่งทำหน้าที่ควบคุมระดับกลูโคสในร่างกาย ซึ่งตับอ่อนอักเสบเฉียบพลัน อาจเป็นอันตรายถึงแก่ชีวิต เนื่องจากอาการแทรกซ้อนหลายประการ และผู้ป่วยประมาณร้อยละ 20 มีอาการขั้นรุนแรง ซึ่งอาจเกิดอาการช็อกและเสียชีวิตได้
ตับอ่อนอักเสบเฉียบพลันพบได้บ่อยเพียงใด
ตับอ่อนอักเสบเฉียบพลันค่อนข้างพบได้ทั่วไปคนทุกวัย และมักพบในผู้ชายได้มากกว่าในผู้หญิงเล็กน้อย โรคนี้สามารถจัดการได้โดยลดความเสี่ยง โปรดปรึกษาแพทย์สำหรับข้อมูลเพิ่มเติม
อาการ
อาการของตับอ่อนอักเสบเฉียบพลัน
อาการแรกที่ปรากฏคือ อาการปวดท้องที่อาจเรื้อรังเป็นเวลาหลายวัน และมักมีอาการรุนแรง อาการปวดท้องส่วนบนที่ลุกลามไปยังบริเวณหลัง อาจมีอาการรุนแรงขึ้นจากการรับประทาน โดยเฉพาะอาหารที่มีไขมันสูง นอกจากนี้ ยังอาจมีอาการท้องบวมและกดเจ็บได้ อาการอื่นๆ ที่พบได้แก่ คลื่นไส้ อาเจียน มีไข้ และชีพจรเต้นเร็ว
อาจมีสิ่งบ่งชี้หรืออาการบางประการที่ไม่ได้กล่าวถึงข้างต้น หากมีข้อสงสัยเกี่ยวกับอาการ โปรดปรึกษาแพทย์
ควรไปพบหมอเมื่อใด
หากคุณมีสิ่งบ่งชี้หรืออาการใดๆ ตามที่ระบุข้างต้น หรือมีคำถาม โปรดปรึกษาแพทย์ อย่างไรก็ตาม ร่างกายของแต่ละบุคคลมีการตอบสนองแตกต่างกัน ทางที่ดีที่สุดให้ปรึกษาแพทย์ เกี่ยวกับวิธีรักษาที่ดีที่สุดตามสถานการณ์ของคุณ
สาเหตุ
สาเหตุของตับอ่อนอักเสบเฉียบพลัน
สาเหตุของตับอ่อนอักเสบเฉียบพลัน ได้แก่
- สาเหตุที่พบได้มากที่สุดเกิดจากนิ่วในถุงน้ำดี และเครื่องดื่มแอลกอฮอล์
- ผลข้างเคียงจากการใช้ยาตามที่แพทย์สั่งบางชนิด
- การเข้ารับการผ่าตัดช่องท้อง
- ผู้ที่มีระดับแคลเซียมในเลือดสูง
- อาการผิดปกติในลำไส้และตับอ่อน
- อาการติดเชื้อที่พบได้น้อย เช่น คางทูม
- การอุดกั้นหรือพังผืดในตับอ่อน โรคมะเร็ง และการติดเชื้อที่ตับอ่อน
ในบางครั้งอาจไม่สามารถระบุสาเหตุได้ ในผู้ป่วยบางราย แต่กรณีนี้จะพบได้น้อย
ปัจจัยเสี่ยง
ปัจจัยเสี่ยงของตับอ่อนอักเสบเฉียบพลัน
มีความเสี่ยงของการเกิดตับอ่อนอักเสบเฉียบพลันหลายประการ เช่น
- สูบบุหรี่มากเกินไป
- ดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์มากเกินไป ผู้ที่ดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์มากเกินไปเป็นประจำ มักมีความเสี่ยงมากขึ้น
- ประวัติครอบครัว ครอบครัวที่เคยมีประวัติตับอ่อนอักเสบเฉียบพลันมีความเสี่ยงสูงขึ้น
- ระดับไขมันในเลือดสูง
- มีภาวะอื่นๆ บางประการ เช่น โรคเกี่ยวกับนิ่วในถุงน้ำดี หรือโรคซิสติกไฟโบรซิส (cystic fibrosis)
- ปัญหาเชิงโครงสร้างของตับอ่อนหรือท่อน้ำดี โดยเฉพาะในกรณีที่ตับอ่อนถูกแยก และมีท่อน้ำดีหลักสองท่อ
- การใช้ยา ซึ่งได้แก่ เอสโตรเจน และยาปฏิชีวนะบางชนิด
การวินิจฉัยและการรักษา
ข้อมูลที่นำเสนอในที่นี้ ไม่สามารถใช้แทนข้อแนะนำทางการแพทย์ ให้ปรึกษาแพทย์สำหรับข้อมูลเพิ่มเติม
การวินิจฉัยตับอ่อนอักเสบเฉียบพลัน
ในการวินิจฉัยโรคนี้ แพทย์จะยึดตามประวัติสุขภาพ หรือการตรวจสุขภาพ ร่วมกับการตรวจเลือดและปัสสาวะ นอกจากนี้ แพทย์อาจทำการตรวจซีทีสแกน หรืออัลตราซาวนด์กระเพาะอาหารด้วย
และยังอาจมีการตรวจเลือดเพื่อวัดระดับเอนไซม์อะไมเลส และเอนไซม์ไลเปส (เอนไซม์ช่วยย่อยอาหารที่สร้างขึ้นในตับอ่อน) โดยเอนไซม์ดังกล่าวอาจเพิ่มขึ้นเมื่อตับอ่อนติดเชื้อ หรืออาจตรวจพบความเปลี่ยนแปลงอื่นๆ เช่น ความเข้มข้นของแคลเซียม แมกนีเซียม เกลือ โพแทสเซียม และไบคาร์บอเนตในเลือด ความเข้มข้นของน้ำตาลและไขมัน แต่หลังจากตับอ่อนฟื้นตัว ระดับความเข้มข้นของสารดังกล่าว มักจะกลับไปสู่ระดับปกติ
การรักษาตับอ่อนอักเสบเฉียบพลัน
โดยทั่วไปแล้ว การรักษาเป็นการพยุงอาการโดยต้องดำเนินการในโรงพยาบาล แพทย์อาจกระตุ้นระบบไหลเวียนโลหิตและให้สารอิเล็กโตรไลต์ทดแทน เช่น โพแทสเซียมและแคลเซียม หากผู้ป่วยไม่สามารถควบคุมอาการเจ็บป่วยได้ แพทย์จะใส่ท่อชั่วคราวผ่านทางจมูกถึงกระเพาะอาหารที่ดึงออกได้และเพื่อช่วยไล่อากาศ
ผู้ป่วยที่มีภาวะตับอ่อนอักเสบไม่รุนแรงมักไม่สามารถรับประทานอาหารได้เป็นเวลา 3-4 วัน แต่อาจรักษาด้วยการให้อาหารทางหลอดเลือดและยาแก้ปวด
ผู้ป่วยตับอ่อนอักเสบรุนแรงอาจได้รับการให้ยาทางหลอดเลือดที่นานขึ้น และอาจมีการผ่าตัดเมื่อเกิดการติดเชื้อ มีถุงน้ำ หรือเลือดออก อาการปวดที่เกิดจากนิ่วในถุงน้ำดีสามารถรักษาได้โดยการผ่าตัดนำถุงน้ำดีหรือท่อน้ำดีออกไปเมื่ออาการไขกระดูกอักเสบทุเลาลง
การเปลี่ยนไลฟ์สไตล์และการเยียวยาตัวเอง
การเปลี่ยนไลฟ์สไตล์และการเยียวยาตัวเองที่ช่วยจัดการตับอ่อนอักเสบเฉียบพลัน
การเปลี่ยนไลฟ์สไตล์และการเยียวยาตัวเองดังต่อไปนี้ อาจช่วยให้จัดการตับอ่อนอักเสบเฉียบพลันได้
- เลิกดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์
- เลิกสูบบุหรี่
- เลือกรับประทานอาหารไขมันต่ำ และรับประทานผลไม้และผักสด ธัญพืชเต็มเมล็ด และโปรตีนเพิ่มเติม
- ดื่มน้ำในปริมาณมาก ตับอ่อนอักเสบอาจทำให้เกิดภาวะขาดน้ำ จึงควรดื่มน้ำในปริมาณมาก (อย่างน้อย 2 ลิตร/1วัน)
- ให้เข้ารับการตรวจกับแพทย์หากมีอาการปวดท้อง อาเจียนเป็นเลือด หรือมีปัญหาที่เกิดจากเครื่องดื่มแอลกอออล์ ผิวหนังและตาเหลือง มีไข้สูงกว่า 38oC น้ำหนักลด กล้ามเนื้อเป็นตะคริว หรือโรคลมชัก เมื่อหยุดดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์
