ภาวะมีบุตรยาก อาการ สาเหตุ และการรักษา

ภาวะมีบุตรยาก คือ ภาวะที่ไม่สามารถมีบุตรได้แม้จะมีเพศสัมพันธ์บ่อยและไม่มีการคุมกำเนิดอย่างน้อย 1 ปี โดยเกิดขึ้นได้ทั้งในผู้หญิงและผู้ชาย มีสาเหตุจากปัญหาทางสุขภาพ ภาวะทางการแพทย์ รวมถึงการใช้ยาบางชนิด ทั้งนี้ ภาวะมีบุตรยากมักเกิดขึ้นในผู้หญิงที่มีอายุมากกว่า 35 ปี โดยไม่สามารถตั้งครรภได้หลังจากพยายามมีเพศสัมพันธ์นานกว่า 6 เดือน

[embed-health-tool-ovulation]

คำจำกัดความ

ภาวะมีบุตรยาก คืออะไร

ภาวะมีบุตรยาก คือ ภาวะที่ร่างกายไม่สามารถตั้งครรภ์ได้แม้จะมีเพศสัมพันธ์บ่อยและไม่มีการคุมกำเนิดอย่างน้อย 1 ปี ภาวะมีบุตรยากในผู้หญิงอาจเกิดขึ้นหากมีอายุมากกว่า 35 ปี และไม่สามารถตั้งครรภได้หลังจากพยายามมา 6 เดือน ความจริงแล้วปัญหามีบุตรยากสามารถเกิดขึ้นได้ทั้งในผู้หญิงและผู้ชาย โดยสาเหตุของภาวะมีบุตรยาก อาจเกิดขึ้นจากปัญหาทางสุขภาพ ความผิดปกติของการตกไข่ ความผิดปกติของอสุจิ ภาวะทางการแพทย์ รวมถึงการใช้ยาบางชนิด

ภาวะมีบุตรยากพบได้บ่อยเพียงใด

ภาวะมีบุตรยากมักพบในเพศหญิงที่มีอายุมากกว่า 35 ปี รวมถึงผู้ที่มีพฤติกรรมสูบบุหรี่ ดื่มแอลกอฮอล์  รวมถึงสภาวะเครียดทางจิตใจ

อาการ

อาการของภาวะมีบุตรยาก

อาการหลักของภาวะมีบุตรยาก คือ การไม่สามารถตั้งครรภ์ได้ กรณีผู้หญิงที่มีบุตรยากอาจเกิดจากความผิดปกติของประจำเดือน ส่วนในกรณีของผู้ชายอาจเกิดจากความผิดปกติของฮอร์โมน

โดยอาการที่แสดงออกของภาวะมีบุตรยากในเพศหญิงและเพศชายมีดังต่อไปนี้

• อายุ 35 ปีขึ้นไปและพยายามตั้งครรภ์เป็นเวลา 6 เดือน หรือนานกว่านั้น
• ประจำเดือนมาไม่ปกติ
• เคยมีประวัติการแท้งมาก่อนหลายครั้ง
• เคยเข้ารับการรักษาโรคมะเร็ง

ควรไปพบหมอเมื่อใด

ร่างกายของแต่ละบุคคลมีการตอบสนองแตกต่างกัน ทางที่ดีที่สุดให้ปรึกษาคุณหมอเกี่ยวกับวิธีรักษาที่ดีที่สุดตามสถานการณ์และระดับความรุนแรงของคุณ

สาเหตุ

สาเหตุของภาวะมีบุตรยาก

สาเหตุการมีบุตรยากนั้นเกิดได้ทั้งในเพศหญิงและเพศชาย โดยมีสาเหตุและปัจจัยเสี่ยง ดังต่อไปนี้

สาเหตุการมีบุตรยากในเพศหญิง

• การตกไข่

เมื่อเซลล์ไข่โตเต็มที่ เซลล์ไข่จะถูกปล่อยออกจากรังไข่ แต่ในผู้มีภาวะมีบุตรยาก การตกไข่อาจผิดปกติ ซึ่งอาจจะเกิดจากภาวะฮอร์โมนผิดปกติ เช่นมีการหลั่งฮอร์โมนโปรแลคติน (Prolactin) มากเกินไป ทำให้ขัดขวางการตกไข่ได้

• การปฏิสนธิ

เกิดจากความผิดปกติของการปฏิสนธิของอสุจิกับเซลล์ไข่ในท่อนำไข่ เช่น ท่อนำไข่เสียหายหรืออักเสบจากการติดเชื้อ อาจทำให้ท่อนำไข่เกิดการอุดตันจากการบวมอักเสบได้ ทำให้นำไปสู่ภาวะมีบุตรยาก

• การฝังตัว

เกิดขึ้นเมื่อไข่ปฏิสนธิยึดติดกับเยื่อบุมดลูกซึ่งจะสามารถเติบโตและพัฒนาเป็นทารกได้ แต่ในผู้มีภาวะมีบุตรยาก อาจจะเกิดภาวะทางสุขภาพบางประการ เช่น เนื้องอกในมดลูก ทำให้ขัดขวางการฝังตัวที่มดลูกของตัวอ่อนที่ปฏิสนธิแล้วได้

สาเหตุการมีบุตรยากในเพศชาย

• น้ำอสุจิไม่มีประสิทธิภาพ

เช่น มีจำนวนอสุจิน้อย  หรืออสุจิมีรูปร่างและการเคลื่อนไหวผิดปกติ ซึ่งนำไปสู่ประสิทธิภาพในการปฏิสนธิน้อยลง

• ปัญหาการหลั่งน้ำอสุจิ

ซึ่งมักจะเกิดจากปัจจัยภายนอกร่างกาย เช่น สารเคมี รังสี เช่น ควันบุหรี่ เครื่องดื่มแอลกอฮอล์ การติดเชื้อแบคทีเรีย และรวมไปถึงภาวะในร่างกายเช่น ความดันโลหิตสูงหรืออาการซึมเศร้าก็ส่งผลกับการผลิดและการหลั่งน้ำอสุจิได้อีกด้วย

ปัจจัยเสี่ยงของภาวะมีบุตรยาก

ปัจจัยเสี่ยงการมีบุตรยากในเพศหญิง

• อายุเพิ่มมากขึ้น
• สูบบุหรี่
• ดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์อย่างหนัก
• น้ำหนักเกินมาตรฐาน หรืออยู่ในภาวะอ้วน
• การติดเชื้อโรคทางเพศสัมพันธ์

ปัจจัยเสี่ยงการมีบุตรยากในเพศชาย

• อายุมากขึ้น
• สูบบุหรี่
• ดื่มแอลกอฮอล์อย่างหนัก
• น้ำหนักเกินมาตรฐาน หรืออยู่ในภาวะอ้วน
• ร่างกายมีสารพิษสะสมมากเกินไป

การวินิจฉัยและการรักษา

ข้อมูลในที่นี้ไม่มีเจตนาให้ใช้ทดแทนคำแนะนำทางการแพทย์ ควรปรึกษาคุณหมอทุกครั้งเพื่อสอบถามข้อมูลเพิ่มเติม

การวินิจฉัยภาวะมีบุตรยาก

ในเบื้องต้นคุณหมอจะสอบถามประวัติอาการ โดยฝ่ายหญิงคุณหมอจะตรวจบริเวณอุ้งเชิงกรานเพื่อตรวจหาความผิดปกติ นอกจากนี้ อาจตรวจด้วยอัลตราซาวน์เพื่อตรวจสอบรังไข่และมดลูก ในกรณีของฝ่ายชายคุณหมออาจนำน้ำอสุจิไปวิเคราะห์ รวมถึงการทดสอบฮอร์โมนเพื่อตรวจหาความผิดปกติ

การรักษาภาวะมีบุตรยาก

ภาวะมีบุตรยากนั้นเกิดจากหลายสาเหตุและหลายปัจจัยด้วยกัน โดยฝ่ายหญิงคุณหมออาจต้องผ่าตัดเพื่อแก้ไขความผิดปกติของมดลูก ร่วมกับการรับประทานยา ในกรณีฝ่ายชายคุณหมออาจให้รับประทานยาเพื่อรักษาสมดุลของฮอร์โมน รวมถึงการผ่าตัดท่อน้ำอสุจิในผู้ที่มีปัญหาท่อน้ำอสุจิอุดตันหรือหลอดเลือดดำอัณฑะขอด

การปรับไลฟ์สไตล์และการดูแลตัวเอง

การปรับไลฟ์สไตล์และการดูแลตัวเองเพื่อเยียวยาภาวะมีบุตรยาก

ภาวะมีบุตรยากนั้นอาจรักษาได้ด้วยวิธีธรรมชาติ รวมถึงการปรับพฤติกรรมการใช้ชีวิตประจำวัน ดังต่อไปนี้

• การฝังเข็ม

การฝังเข็มเข้าไปจุดต่าง ๆ ของร่างกาย เชื่อว่าสามารถช่วยกระตุ้นการไหลเวียนของพลังงานในร่างกาย ช่วยปรับสมดุล แต่ยังไม่มีหลักฐานจากงานวิจัยที่ยืนยันได้ว่าการฝังเข็มสามารถช่วยในภาวะมีบุตรยากได้

• โยคะ

ช่วยส่งเสริมการผ่อนคลายและลดระดับความเครียด ถึงแม้การศึกษาว่าการเล่นโยคะอาจช่วยรักษาภาวะมีบุตรยากได้นั้นยังมีจำกัด แต่ก็เป็นที่รู้กันว่า โยคะช่วยลดปัจจัยเสี่ยงด้านความเครียด ที่เป็นอีกหนึ่งสาเหตุที่ทำให้เกิดภาวะมีบุตรยากได้เช่นกัน

• วิตามิน

การรับประทานวิตามินและแร่ธาตุต่าง ๆ เช่น โฟเลต (Folate) สังกะสี (Zinc) วิตามินซี (Vitamin C) และวิตามินอี (Vitamin E) เป็นต้น มีส่วนช่วยลดความเสี่ยงของภาวะมีบุตรยากได้

• ชา

สารต้านอนุมูลอิสระในชาอาจช่วยส่งเสริมการเจริญพันธ์ุ เช่น ปรับสมดุลฮอร์โมน เพิ่มจำนวนอสุจิ