โพแทสเซียมสูง ห้ามกิน อะไรบ้าง และควรกินอาหารอะไร

โดยปกติแล้ว ร่างกายจะขับโพแทสเซียมออกทางปัสสาวะ แต่หากมีภาวะสุขภาพบางประการ เช่น โรคไตเรื้อรัง โรคเบาหวาน อาจทำให้ไตไม่สามารถขับโพแทสเซียมส่วนเกินออกทางปัสสาวะได้อย่างมีประสิทธิภาพ ส่งผลให้มีระดับโพแทสเซียมในเลือดสูงกว่าปกติ ผู้ป่วยที่มีภาวะนี้ อาจมีคำถามว่า โพแทสเซียมสูง ห้ามกิน อะไร และควรกินอาหารอะไร เพื่อจะได้เป็นแนวทางในการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการกินอาหารให้ถูกต้อง ซึ่งอาจช่วยให้สามารถรักษาสมดุลของระดับโพแทสเซียมในร่างกายให้เหมาะสม และลดความเสี่ยงในการเกิดภาวะแทรกซ้อนจากการมีระดับโพแทสเซียมสูงเกินไปได้

โพแทสเซียมสูง เกิดจากอะไร

ภาวะโพแทสเซียมสูง (Hyperkalemia) เป็นภาวะที่ไตไม่สามารถกรองโพแทสเซียมจากอาหารและเครื่องดื่มที่บริโภคเข้าไปและกำจัดโพแทสเซียมออกจากร่างกายผ่านทางปัสสาวะได้อย่างมีประสิทธิภาพ ไตจะดูดโพแทสเซียมกลับเข้าไปสะสมในเลือด จนทำให้มีโพแทสเซียมสูงเกินไป ผู้ที่มีภาวะโพแทสเซียมสูงเป็นเวลานานอาจมีอาการกล้ามเนื้ออ่อนแรง คลื่นไส้ อาเจียน เบื่ออาหาร หากปล่อยทิ้งไว้ไม่รักษาอาจทำให้มีน้ำคั่งในร่างกาย ส่งผลเสียต่อสุขภาพหัวใจ ทำให้หายใจลำบาก หัวใจเต้นผิดจังหวะจนเกิดภาวะหัวใจวายได้

ระดับโพแทสเซียมในเลือดปกติจะอยู่ที่ 3.5-5.0 มิลลิโมล/ลิตร หากเกิน 5.0 มิลลิโมล/ลิตร ถือว่าโพแทสเซียมสูง และหากเกิน 5.5 มิลลิโมล/ลิตร ถือว่ามีระดับโพแทสเซียมสูงมาก

ปัจจัยต่อไปนี้ อาจมีส่วนทำให้เกิดภาวะโพแทสเซียมสูงได้

ภาวะโพแทสเซียมสูงสามารถเกิดขึ้นได้กับคนทุกเพศและทุกวัย แต่หากมีภาวะสุขภาพดังต่อไปนี้ อาจเพิ่มความเสี่ยงในการเกิดภาวะโพแทสเซียมสูงได้

• โรคแอดดิสัน (Addison’s Disease)
• โรคพิษสุราเรื้อรัง
• โรคเบาหวานเรื้อรัง
• ภาวะขาดน้ำ
• การติดเชื้อเอชไอวี (HIV)
• ภาวะหัวใจล้มเหลว (Congestive Heart Failure)
• มีแผลไหม้ขนาดใหญ่บนร่างกายที่ทำให้โพแทสเซียมในเซลล์เคลื่อนตัวออกมานอกเซลล์หรือหลอดเลือด จนเกิดภาวะโพแทสเซียมสูง
• อาการบาดเจ็บที่ทำให้สูญเสียเลือดมาก

โพแทสเซียมสูงส่งผลกระทบต่อสุขภาพอย่างไร

โพแทสเซียมเป็นแร่ธาตุสำคัญที่ช่วยในการทำงานของกล้ามเนื้อและระบบประสาท ช่วยรักษาสมดุลของน้ำในร่างกาย ช่วยให้กล้ามเนื้อหดและคลายตัว เสริมสร้างการเติบโตของเซลล์ ช่วยกำจัดของเสีย ทั้งยังช่วยควบคุมระดับความดันโลหิตและรักษาสมดุลของระบบเผาผลาญ โดยกระทรวงสาธารณสุขแนะนําว่า ผู้ที่มีอายุตั้งแต่ 6 ปีขึ้นไป ควรบริโภคโพแทสเซียม 3,500 มิลลิกรัม/วัน

อย่างไรก็ตาม การมีโพแทสเซียมในเลือดมากเกินไปอาจกระทบต่อการทำงานของระบบต่าง ๆ ในร่างกาย ส่วนใหญ่แล้วผู้ที่มีระดับโพแทสเซียมสูงมักไม่แสดงอาการอย่างเด่นชัดในระยะแรกและมักตรวจพบภาวะนี้ได้จากการตรวจเลือดและการตรวจคลื่นไฟฟ้าหัวใจ หากปล่อยทิ้งไว้จนร่างกายมีโพแทสเซียมสะสมอยู่ในกระแสเลือดสูงมากหรือเรื้อรัง อาจทำให้มีอาการดังต่อไปนี้

• ปวดท้องและท้องเสีย
• เจ็บหน้าอก
• กล้ามเนื้ออ่อนแรง หรือชาที่แขนขา
• คลื่นไส้และอาเจียน
• ใจสั่นหรือหัวใจเต้นผิดจังหวะ
• หัวใจวาย

โพแทสเซียมสูง ห้ามกิน อะไรบ้าง

การหลีกเลี่ยงอาหารที่มีโพแทสเซียมสูงดังตัวอย่างต่อไปนี้ อาจช่วยควบคุมระดับโพแทสเซียมไม่ให้สูงเกินไปจนส่งผลเสียต่อสุขภาพ

โพแทสเซียมสูง ควรกินอะไร

อาหารที่เป็นทางเลือกที่ดีสำหรับผู้ที่มีภาวะโพแทสเซียม ควรเป็นอาหารที่มีโพแทสเซียมปานกลางและต่ำ ดังตัวอย่างต่อไปนี้

ผักและผลไม้ที่มีโพแทสเซียมต่ำ

• แอปเปิลและผลิตภัณฑ์จากแอปเปิล เช่น น้ำแอปเปิล ซอสแอปเปิล
• มังคุด
• สละ
• สับปะรด
• เงาะ
• ลูกท้อ
• กะเพรา
• ส้มเช้ง
• ขึ้นฉ่าย
• ต้นหอม
• ชะอม
• ตำลึง
• เซเลอรี หรือขึ้นฉ่ายฝรั่ง
• ใบบัวบก
• ถั่วงอก
• ถั่วพู
• บวบเหลี่ยม
• ใบโหระพา
• ใบแมงลัก
• ผักกวางตุ้ง
• ผักกาดขาว
• ผักกาดหอม
• ยอดมะระ
• สาหร่ายจีฉ่ายหรือสาหร่ายสายใบ
• เห็ดหูหนูดำ

ผักและผลไม้ที่มีโพแทสเซียมปานกลาง

• องุ่นและน้ำองุ่น
• เชอร์รี่
• กล้วย
• ลูกพีช
• ผลไม้แห้ง
• ลองกอง
• เสาวรส
• ชมพู่
• ทับทิม
• กีวี
• ลิ้นจี่
• ละมุด
• ลำไย
• ส้มโอ
• ขนุนและขนุนอ่อน
• ข้าวโพดอ่อน
• กะหล่ำปลี
• แขนงกะหล่ำ
• กุยช่าย
• คะน้า
• แตงกวา
• น้ำเต้า
• ผักโขม
• ปวยเล้ง
• ผักกาดขาว
• ผักชี
• ผักชีลาว
• ผักชีฝรั่ง
• ฟักเขียว
• มะเขือยาว
• ผักบุ้ง
• มะละกอดิบ
• พริกหวาน
• พริกหยวก
• เห็ดนางฟ้า
• เห็ดนางรม
• เห็ดหอมสด
• หอมหัวใหญ่

อาหารอื่น ๆ ที่มีโพแทสเซียมต่ำ

• ขนมปังขาว
• ขนมเค้ก
• คุกกี้ที่ไม่มีถั่วหรือช็อกโกแลต
• ก๋วยเตี๋ยว
• พาสต้า
• ข้าว
• ชา
• กาแฟ