คาร์บอนมอนอกไซด์เป็นพิษ (Carbon monoxide poisoning) หมายถึงภาวะที่เกิดขึ้น เมื่อเราสูดดมเอาก๊าซคาร์บอนมอนอกไซด์เข้าไปมากเกินไป จนทำให้ระดับของก๊าซคาร์บอนมอนอกไซด์ในเลือดสูง
คำจำกัดความ
คาร์บอนมอนอกไซด์เป็นพิษ คืออะไร
คาร์บอนมอนอกไซด์เป็นพิษ (Carbon monoxide poisoning) หมายถึงภาวะที่เกิดขึ้น เมื่อเราสูดดมเอาก๊าซคาร์บอนมอนอกไซด์เข้าไปมากเกินไป จนทำให้ระดับของก๊าซคาร์บอนมอนอกไซด์ในเลือดสูง ก๊าซคาร์บอนมอนอกไซด์นี้จะเข้าไปแทนที่ออกซิเจนภายในเซลล์เม็ดเลือดแดง และทำให้เกิดความเสียหายต่อเนื้อเยื่อ อวัยวะ และอาจส่งผลให้เสียชีวิตได้
เราสามารถพบก๊าซคาร์บอนมอนอกไซด์ได้ทั่วไปในชีวิตประจำวัน เช่น
- ท่อไอเสียของรถยนต์
- ฮีตเตอร์
- เตาถ่านปิ้งย่าง
- เครื่องยนต์ของรถยนต์
- เครื่องปั่นไฟฟ้า
- เตาแก๊สทำอาหาร
การสูดดมก๊าซคาร์บอนมอนอกไซด์ในปริมาณเล็กน้อยนั้นอาจจะไม่ทำให้เกิดอันตรายอะไร แต่หากคุณได้รับก๊าซนี้ในปริมาณมาก เช่น จากการเผาถ่านในห้องอับ หรือเปิดเครื่องรถยนต์ไว้แล้วจอดนอนอยู่กับที่ ก็อาจทำให้ก๊าซคาร์บอนมอนอกไซด์สะสมอยู่มากเกินไป จนกลายเป็นอันตรายต่อชีวิตได้
คาร์บอนมอนอกไซด์เป็นพิษพบบ่อยแค่ไหน
ภาวะคาร์บอนมอนอกไซด์เป็นพิษนั้นสามารถเกิดขึ้นได้กับทุกคน โดยเฉพาะกับผู้ที่ต้องทำงานเกี่ยวกับเครื่องยนต์ หรือเตาถ่านในบริเวณที่เป็นห้องอับ ไม่มีอากาศถ่ายเท หรือผู้ที่ต้องเดินทางไกลด้วยรถยนต์ และจอดนอนพักในรถยนตร์โดยติดเครื่องยนต์ไว้
อาการ
อาการของคาร์บอนมอนอกไซด์เป็นพิษ
อาการที่พบได้บ่อยมีดังต่อไปนี้
- ปวดหัวตื้อ ๆ
- วิงเวียน
- คลื่นไส้ อาเจียน
- หายใจไม่ออก
- สับสน
- มองเห็นไม่ชัด ตาพร่า
- หมดสติ
ภาวะคาร์บอนมอนอกไซด์เป็นพิษนั้นจะมีอันตรายมากกับผู้ที่หมดสติ หรือผู้ที่มึนเมา เพราะอาจเกิดความเสียหายต่อสมอง หรือเสียชีวิตได้ ก่อนที่พวกเขาจะรู้ตัวกันเสียอีก
ควรไปพบคุณหมอเมื่อใด
สัญญาณเตือนของภาวะคาร์บอนมอนอกไซด์เป็นพิษนั้นอาจจะมองออกค่อนข้างยาก หากคุณสังเกตพบว่าคุณหรือคนรู้จักอาจจะมีอาการของภาวะคาร์บอนมอนอกไซด์เป็นพิษ ควรรีบระบายอากาศโดยรอบ และนำตัวผู้ป่วยส่งโรงพยาบาลในทันที
หากคุณมีคำถามเกี่ยวกับอาการของโรคโปรดปรึกษาแพทย์
ร่างกายของแต่ละบุคคลมีการตอบสนองแตกต่างกัน ทางที่ดีที่สุดควรปรึกษาแพทย์ เกี่ยวกับวิธีรักษาที่ดีที่สุดตามสถานการณ์ของคุณ
สาเหตุ
สาเหตุของคาร์บอนมอนอกไซด์เป็นพิษ
ภาวะคาร์บอนมอนอกไซด์เป็นพิษนั้นเกิดจากการที่ที่เราสูดดมเอาก๊าซคาร์บอนมอนอกไซด์เข้าไปมากจนเกินไป จนส่งผลกระทบต่อร่างกาย
ก๊าซคาร์บอนมอนอกไซด์นั้นเกิดขึ้นจากการที่เชื้อเพลงต่าง ๆ เช่น แก๊ส น้ำมัน ถ่าน หรือไม้ เผาไหม้อย่างไม่สมบูรณ์ นอกจากนี้ยังอาจเกิดขึ้นจากการทำงานของเครื่องยนต์ การทำอาหาร หรือเผาฟืน
แม้ว่าตามปกติแล้วกระบวนการเหล่านี้จะไม่ก่อให้เกิดก๊าซคาร์บอนมอนอกไซด์ในปริมาณที่เป็นอันตรายต่อร่างกาย แต่หากในบริเวณนั้นเป็นห้องอับ อากาศไม่ถ่ายเท ก็อาจจะทำให้ก๊าซคาร์บอนมอนอกไซด์สะสมในปริมาณมาก และแทนที่ออกซิเจนในอากาศ ทำให้เป็นอันตรายเมื่อเราสูดดมเข้าไป
ปัจจัยเสี่ยง
ปัจจัยเสี่ยงของคาร์บอนมอนอกไซด์เป็นพิษ
คนบางกลุ่มอาจจะมีโอกาสได้รับอันตรายจากคาร์บอนมอนอกไซด์ได้มากกว่า เช่น
- ทารกในครรภ์ เนื่องจากก๊าซคาร์บอนมอนอกไซด์เป็นพิษนั้นจะเข้าไปแทนที่ออกซิเจนในเม็ดเลือดแดง หากคุณแม่ตั้งครรภ์สูดดมก๊าซคาร์บอนมอนอกไซด์เป็นพิษเข้าไปในปริมาณมาก อาจทำอันตรายต่อทารกในครรภ์ได้
- เด็กเล็ก เด็กนั้นมักจะหายใจถี่กว่าผู้ใหญ่ ทำให้ได้รับก๊าซคาร์บอนมอนอกไซด์เข้าไปมากกว่าในระยะเวลาที่เท่ากัน
- ผู้สูงอายุ ผู้สูงอายุนั้นมีความเสี่ยงมากกว่าที่จะเกิดอาการสมองเสียหายเนื่องจากคาร์บอนมอนอกไซด์เป็นพิษ
- ผู้ป่วยโรคหัวใจเรื้อรัง
- ผู้ที่หมดสติหรือผู้ที่มึนเมา
การวินิจฉัยและการรักษาโรค
ข้อมูลที่นำเสนอไม่สามารถใช้แทนข้อแนะนำทางการแพทย์ได้ โปรดปรึกษาแพทย์สำหรับข้อมูลเพิ่มเติม
การวินิจฉัยคาร์บอนมอนอกไซด์เป็นพิษ
แพทย์สามารถวินิจฉัยภาวะคาร์บอนมอนอกไซด์เป็นพิษได้จากการตรวจเลือด เพื่อดูปริมาณของคาร์บอนมอนอกไซด์ในเลือด นอกจากนี้แพทย์ก็อาจจะต้องตรวจดูอาการอื่นร่วมด้วย เช่น
- คลื่นไส้ อาเจียน
- วิงเวียนศีรษะ
- ปวดหัว
- หมดสติ
การรักษาคาร์บอนมอนอกไซด์เป็นพิษ
แพทย์อาจทำการรักษาภาวะคาร์บอนมอนอกไซด์เป็นพิษได้ด้วยวิธีการดังต่อไปนี้
ให้หน้ากากออกซิเจน แพทย์จะให้ผู้ป่วยสวมหน้ากากออกซิเจน เพื่อให้ผู้ป่วยได้หายใจรับออกซิเจนบริสุทธิ์เข้าไปในร่างกายผ่านทางปากและจมูก ทำให้ระดับของออกซิเจนในเลือดเพิ่มขึ้น และช่วยลดระดับของคาร์บอนมอนอกไซด์ในเลือดลดลง หากผู้ป่วยไม่สามารถหายใจเองได้ แพทย์อาจจำเป็นต้องใช้เครื่องช่วยหายใจ
ออกซิเจนบำบัด แพทย์อาจจะให้ผู้ป่วยทำออกซิเจนบำบัด (Hyperbaric oxygen therapy) ด้วยการให้ผู้ป่วยไปอยู่ในห้องแคปซูล ที่มีแรงดันอากาศสูงกว่าภายนอก 2-3 เท่า ให้ผู้ป่วยได้หายใจรับออกซิเจนบริสุทธิ์เข้าไป และเร่งกระบวนการแทนที่คาร์บอนมอนอกไซด์ภายในเลือดด้วยออกซิเจน
การเปลี่ยนแปลงไลฟ์สไตล์และการเยียวยาตนเอง
การเปลี่ยนไลฟ์สไตล์และการเยียวยาตัวเองที่ช่วยจัดการกับคาร์บอนมอนอกไซด์เป็นพิษ
การเปลี่ยนพฤติกรรมหรือการเยียวยาตนเอง ที่อาจช่วยรับมือคาร์บอนมอนอกไซด์เป็นพิษด้วยตนเอง มีดังนี้
- จัดบริเวณให้มีอากาศถ่ายเท ในบริเวณที่ต้องมีการเผาไหม้เชื้อเพลิง ไม่ว่าจะเป็น ห้องครัวทำอาหาร เตาผิง หรือเตาเผาขยะ ควรอยู่ในจุดที่มีอากาศถ่ายเทเข้าออกได้ ไม่ปิดทึบ และหากอยู่ในอาคารควรเตรียมระบบระบายอากาศให้พร้อม
- ติดตั้งเครื่องวัดปริมาณคาร์บอนมอนอกไซด์ ในบริเวณที่คาดว่าอาจจะมีคาร์บอนมอนอกไซด์ เพื่อช่วยสังเกตและป้องกันไม่ให้ระดับของคาร์บอนมอนอกไซด์มากเกินไป
- หากต้องจอดรถนอนข้างทาง อย่าสตาร์ทรถทิ้งไว้ ให้ดับเครื่อง และเปิดกระจกเล็กน้อยแทน
- อย่านอนหลับใกล้กับบริเวณเตาผิง หรือฮีตเตอร์
หากมีข้อสงสัยใด ๆ โปรดสอบถามแพทย์
