เบื่ออาหาร อาการ สาเหตุ การรักษา

เบื่ออาหาร หมายถึงความรู้สึกไม่อยากรับประทานอาหาร หรือมีความต้องการรับประทานอาหารลดลงแม้จะถึงเวลารับประทานอาหาร การเบื่ออาหารอาจเกิดขึ้นเมื่อมีปัญหาสุขภาพทางร่างกายหรือปัญหาสุขภาพทางจิต อีกทั้งยังอาจเป็นสัญญาณโรคบางอย่างที่ร้ายแรงได้

เบื่ออาหาร คืออะไร

เบื่ออาหาร หมายถึงความรู้สึกไม่อยากอาหาร ไม่สนใจอาหารใด ๆ ทุกชนิด หรือรับประทานอาหารในปริมาณน้อยลงกว่าปกติ ซึ่งอาจทำให้รู้สึกเหนื่อยล้า น้ำหนักลด หากไม่ได้รับประทานอาหารให้เพียงพอตามที่ร่างกายต้องการในแต่ละวัน อาการเบื่ออาหารในระยะเวลาสั้น ๆ มักจะมาพร้อมกับอาการอื่น ๆ เช่น ไข้หวัด แต่หากมีอาการเบื่ออาหารเป็นเวลานานอาจมีสาเหตุจากปัญหาสุขภาพ เช่น ภาวะหัวใจล้มเหลว โรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง มะเร็ง โรคเอดส์ โรคซึมเศร้า

อาการของการเบื่ออาหาร

การเบื่ออาหารอาจมีอาการ ดังนี้

• ไม่อยากอาหาร
• เหนื่อยล้า
• คลื่นไส้ อาเจียน
• ปวดท้อง
• น้ำหนักลด
• งดอาหาร
• นอนไม่หลับ
• หงุดหงิด วิตกกังวล

ควรไปพบคุณหมอเมื่อไหร่

ผู้ที่มีอาการที่กล่าวมาข้างต้น รวมถึงผู้ที่มีอาการดังต่อไปนี้ ควรเข้าพบคุณหมอเพื่อทำการตรวจวินิจฉัย

• ปวดท้อง มีไข้
• อาเจียนตลอดทั้งวัน
• ปัสสาวะไม่ปกติ
• หายใจถี่ หัวใจเต้นเร็วผิดปกติ

สาเหตุของการเบื่ออาหาร

เบื่ออาหารอาจเกิดขึ้นได้จากหลายสาเหตุ ดังนี้

• ระบบย่อยอาหารทำงานช้าลง ผู้สูงอายุอาจมีการทำงานของระบบย่อยอาหารที่ช้าลง ทำให้รู้สึกอิ่มนานขึ้น และเบื่ออาหารได้
• ผลข้างเคียงของยา เช่น ยาลดความดันโลหิต ยาปฏิชีวนะบางชนิด ยาต้านเชื้อรา ยาคลายกล้ามเนื้อ ยากล่อมประสาท ยารักษาอาการซึมเศร้า เคมีบำบัดในการรักษามะเร็ง
• ปัญหาสุขภาพร่างกาย อาการเบื่ออาหารส่วนมากมักเกิดจากการติดเชื้อแบคทีเรียหรือไวรัส เช่น ไข้หวัด อาหารเป็นพิษ รวมไปถึงปัญหาสุขภาพร่างกายอื่น ๆ เช่น

• • ตั้งครรภ์ไตรมาสแรก
  • ไมเกรน
  • โรคเบาหวาน
  • โรคหอบหืด
  • โรคโลหิตจาง
  • โรคโครห์น (Crohn’s Disease) การอักเสบเรื้อรังของระบบทางเดินอาหารหรือลำไส้
  • โรคแอดดิสัน (Addison’s Disease) ภาวะต่อมหมวกไตทำงานบกพร่อง
  • โรคเอดส์
  • โรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง
  • โรคหลอดลมอุดกั้นเรื้อรัง
  • ไฮโปไทรอยด์ (ภาวะต่อมไทรอยด์ทำงานน้อย)
  • ไฮเปอร์ไทรอยด์ (ภาวะต่อมไทรอยด์ทำงานมากเกินไป)
  • ภาวะหัวใจวาย
  • ภาวะแคลเซียมในเลือดสูง
  • ตับวายเรื้อรัง หรือไตวายเรื้อรัง
  • มะเร็งรังไข่
  • มะเร็งกระเพาะอาหาร
  • มะเร็งลำไส้
• ปัญหาสุขภาพจิต สภาวะสุขภาพทางจิตอาจมีผลกระทบทำให้เบื่ออาหาร เช่น

• ความเครียด
• ความเศร้า
• ความวิตกกังกังวล
• ภาวะซึมเศร้า
• โรคแพนิก (Panic disorder)
• โรคไบโพลาร์
• โรคกลัวอ้วน
• โรคบูลีเมีย หรือโรคล้วงคอ (Bulimia)

การวินิจฉัยการเบื่ออาหาร

คุณหมออาจวินิจฉัยอาการเบื่ออาหาร โดยการซักประวัติ เช่น ระยะเวลาในการเบื่ออาหาร ความอยากอาหารมีการเปลี่ยนแปลงไปอย่างไร รวมไปถึงการตรวจร่างกายโดยการใช้มือคลำท้อง เพื่อสัมผัสดูว่าอาการกดเจ็บ หรือมีก้อนเนื้อผิดปกติหรือไม่ รวมถึงอาจมีการทดสอบเพิ่มเติม ดังนี้

• การตรวจเลือด เพื่อดูสาเหตุที่อาจทำให้เกิดอาการเบื่ออาหาร เช่น ไฮโปไทรอยด์ โรคเซลิแอค (Celiac Disease) หรือ ภาวะลำไส้เล็กมีการทำงานที่ผิดปกติ เอชไอวี (HIV)
• การส่องกล้อง หรือการเอกซ์เรย์ เพื่อตรวจระบบทางเดินอาหาร ว่ามีความผิดปกติของหลอดอาหาร กระเพาะอาหาร ลำไส้เล็กหรือไม่
• การทำ CT Scan หรืออัลตราซาวด์บริเวณท้อง เพื่อตรวจดูความผิดปกติของระบบทางเดินอาหาร

การรักษาการเบื่ออาหาร

คุณหมออาจจ่ายยาบางอย่าง เช่น ยาบรรเทาอาการคลื่นไส้ เพื่อช่วยลดอาการคลื่นไส้ก่อนรับประทานอาหาร หากผู้ป่วยอยู่ในภาวะซึมเศร้า อาจใช้จิตบำบัดและยากล่อมประสาท ทั้งนี้ ขึ้นอยู่กับดุลยพินิจของคุณหมอ หากอาการเบื่ออาหารเกิดขึ้นจากการใช้ยา คุณหมออาจเปลี่ยนยาหรือลดปริมาณการให้ยา นอกจากนี้ ผู้ป่วยอาจสามารถเยียวยารักษาตนเองที่บ้านได้ดังนี้

• การแบ่งมื้ออาหารเป็นมื้อย่อยแทนการรับประทานอาหารที่เป็นมื้อใหญ่ 3 มื้อ หรือดื่มเครื่องดื่มสมูทตี้ โปรตีน หรือผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร เพื่อช่วยให้ร่างกายได้รับสารอาหารและพลังงานที่เพียงพอต่อความต้องการของร่างกาย
• การเปลี่ยนบรรยากาศหรือสถานที่ในการรับประทานอาหาร เพื่อให้รู้สึกว่าการรับประทานอาหารสนุก ไม่น่าเบื่อ
• การเพิ่มรสชาติให้กับอาหาร ด้วยเครื่องเทศ สมุนไพร หรือเครื่องปรุง เพื่ออาจกระตุ้นความอยากในการรับประทานอาหาร
• การออกกำลังกายเบาๆ เช่น การเดิน อาจช่วยเพิ่มความอยากอาหาร