หน้ากากอนามัย ใช้อย่างไร ป้องกันอะไรได้บ้าง

ในภาวะที่ในอากาศเต็มไปด้วยฝุ่น ควัน ละออง และเชื้อโรค เราจึงควรสวมใส่ หน้ากากอนามัย เพื่อป้องกันเชื้อโรค ฝุ่น ควันที่อาจก่อให้เกิดโรคภูมิแพ้ หรือโรคหวัดตามมาได้ แต่หากสงสัยว่า เรากำลังใส่หน้ากากอนามัยอย่างถูกต้องกันอยู่หรือไม่ และหน้ากากนั้นสามารถป้องกันหวัดได้อย่างไร วันนี้ Hello คุณหมอ จะพาไปทำความเข้าใจเกี่ยวกับประเภทและวิธีการใช้หน้ากากอนามัยที่ถูกต้อง เพื่อให้ป้องกันเชื้อโรคได้อย่างดี

หน้ากากอนามัย คืออะไร

หน้ากากอนามัยเป็นผลิตภัณฑ์ที่ทำมาจากวัสดุผ้าอย่าง โพลีโพรพิลีน (Polypropylene, PP) ซึ่งจะต้องมีชั้นกรองอากาศอย่างน้อย 2 – 3 ชั้นเพื่อประสิทธิภาพในการป้องกันเชื้อโรค สารพิษ หรือมลพิษจากภายนอกซึ่งจะทำให้ผู้ที่สวมใส่มีความปลอดภัย โดยชั้นในสุดเป็น ไฮโดรฟิลลิก (Hydrophilic) ที่ช่วยดูดน้ำ หรือลดความชุ่มชื้นได้ ชั้นกลางเป็น ฟิลเตอร์ (filter) ที่ใช้กรอง ส่วนชั้นนอกสุดเป็น ไฮโดรโฟบิก (Hydrophobic) ซึ่งมีคุณสมบัติช่วยป้องกันน้ำ หน้ากากอนามัยควรจะมีคุณสมบัติที่จะป้องกันแบคทีเรียได้ถึงร้อยละ 80

ประเภทของ หน้ากากอนามัย

หน้ากากใช้เพื่อป้องกันเชื้อโรค หรือฝุ่นควันจากอากาศ แต่คุณต้องรู้จักกับประเภทของหน้ากากก่อน เพื่อที่จะทำความเข้าใจว่า เราควรใช้หน้ากากแบบใด โดยปกติหน้ากากแบ่งออกเป็น 2 ประเภท

• หน้ากากอนามัยเป็นหน้ากากที่ใส่แบบหลวมๆ ใช้แล้วทิ้ง ซึ่งได้รับการอนุมัติจากองค์กรอาหารและยาของสหรัฐอเมริกาว่าสามารถใช้สำหรับเป็นเครื่องมือการแพทย์ได้ แพทย์ พยาบาล ทันตแพทย์จะสวมใส่หน้ากากนี้ตลอดเวลาการทำงาน เพราะช่วยป้องกันละอองหรือสารคัดหลั่งที่ออกมาจากร่างกาย เช่น น้ำลาย เลือด ซึ่งอาจจะมีการปนเปื้อนของเชื้อไวรัสในสารคัดหลั่งเหล่านั้น นอกจากนี้ยังป้องกันละออง เชื้อโรคจากผู้อื่นได้ เช่น จากการจาม ไอ แต่หน้ากากเหล่านี้ก็ยังมีข้อเสียที่ไม่สามารถป้องกันฝุ่นละอองขนาดเล็กมากๆ ได้ และไม่ควรนำกลับมาใช้ซ้ำ เนื่องจากหน้ากากจะสกปรกและเป็นแหล่งเพาะเชื้อโรคได้
• หน้ากากอนามัย N95 ถูกออกแบบมาเพื่อป้องกันสารละอองขนาดเล็กๆ ซึ่งอาจจะมีการปนเปื้อนไวรัส หน้ากาก N95 ได้รับการรับรองจากหน่วยงานป้องกันโรคติดต่อในสหรัฐอเมริกา (CDC ; Centers for Disease Control) และ สถาบันเพื่อความปลอดภัยและอนามัยแห่งชาติ (National institute for occupational safety and health) จากรายงานของ CDC ชื่อของ N95 มาจากการที่สามารถกรองอนุภาคในอาการได้ถึงร้อยละ 95 หน้ากากชนิดนี้ส่วนใหญ่ใช้กับการพ่นสี หรือต้องทำงานกับสภาพแวดล้อมที่เป็นพิษ และต้องเลือกหน้ากากให้พอดีกับหน้า ให้แนบชิดไปกับหน้าโดยไม่ให้เหลือช่องว่าง เพื่อที่สารพิษในอากาศจะไม่สามารถเข้าไปได้ ส่วนใหญ่บุคลากรทางการแพทย์จะใช้หน้ากากนี้เมื่อต้องเจอกับผู้ป่วยที่มีโรคที่สามารถติดต่อได้ทางอากาศ เช่น วัณโรค โรคแอนแทรกซ์ ซึ่งจะมีประสิทธิ์ภาพในการป้องกันหวัดหรือไวรัสมากกว่าหน้ากากชนิดธรรมดา

หน้ากากอนามัย ป้องกันหวัดได้จริงไหม

จากการวิจัยของ International Journal of Infectious Diseases ในปี 2008 สรุปไว้ว่า เมื่อใช้หน้ากากอนามัยอย่างถูกวิธีจะมีประสิทธิภาพในการป้องกันการแพร่กระจายของเชื้อไวรัสเป็นอย่างมาก ครอบครัวที่มีการใส่หน้ากากอนามัยสามารถป้องกันการติดต่อได้มากถึงร้อยละ 80 และจากการศึกษาของ Annals of Internal Medicine จากคนที่เป็นหวัด 400 คนพบว่า สมาชิกในครอบครัวลดอัตราเสี่ยงในการติดหวัดได้มากถึงร้อยละ 70 เมื่อสวมหน้ากากอนามัยและมีการล้างมือบ่อยๆ และการศึกษาจาก University of Michigan ที่ศึกษานักศึกษาที่อาศัยอยู่ในหอพักจำนวน 1,000 คน โดยแบ่งเป็นคนที่สวมหน้ากาก และคนที่ไม่สวมหน้ากากเลย พบว่า กลุ่มที่ใส่หน้ากากลดอัตราการติดหวัดได้ถึงร้อยละ 75 งานวิจัยชี้ว่าการสวมหน้ากากพร้อมล้างมือทำความสะอาดบ่อยๆ สามารถช่วยลดการอัตราการติดเชื้อได้

ควรสวมเมื่อไรดี

• CDC แนะนำว่าบุคลากรทางการแพทย์ควรใส่หน้ากากเสมอเมื่อทำงานกับผู้ป่วยที่เป็นหวัด
• ผู้ป่วยที่อยู่ในภาวะแพร่เชื้อ หรือมีอาการที่บ่งบอกว่าสามารถแพร่เชื้อได้
• ควรสวมหน้ากากเมื่อต้องใกล้ชิดกับผู้ป่วย ในระยะ 6 ฟุต ควรคล้องสายที่หูอย่างพอดี ใส่ให้อยู่ในระดับที่คลุมจมูก ปาก คาง และพยายามไม่ให้หน้ากากเคลื่อนจนกว่าจะเอาออก
• ใส่หน้ากากอนามัยเมื่อมีอาการป่วย หรือเมื่อต้องออกไปในที่สาธารณะในระหว่างมีการแพร่กระจายของโรคติดต่อ เมื่อใช้เสร็จแล้วควรทิ้งเลย ไม่ควรนำกลับมาใช้อีก

หน้ากากแบบ N95

หน้ากากแบบ N95 มีคุณสมบัติเหมือนหน้ากากอนามัยแบบปกติ แต่จะมีประสิทธิภาพในการป้องกันเชื้อโรคได้มากกว่า เพราะถูกออกแบบมาให้ปกคลุม แนบชิดไปกับหน้าของผู้ที่สวมใส่ เพื่อลดการเข้าไปของอนุภาคในอากาศ นอกจากนี้หน้ากากแบบ N95 ยังป้องกันอนุภาคที่มีขนาดเล็กถึง 0.3 ไมครอน

การใส่ หน้ากากอนามัย ที่ถูกต้อง

• ล้างมือด้วยน้ำและสบู่หรือเจลล้างมือก่อนที่จะสวมใส่หน้ากาก
• นำหน้ากากออกจากกล่อง พร้อมตรวจสอบว่าหน้ากากอยู่ในรูปแบบที่สมบูรณ์ ไม่มีร่องรอยการฉีกขาด
• ส่วนใหญ่ด้านที่มีสีจะเป็นด้านหน้า ดังนั้นให้หันด้านที่มีสีออกด้านนอก แล้วอย่าลืมดัดลวดที่จมูกให้พอดีกับขนาดของหน้า คล้องห่วงที่หูให้พอดี และควรดึงหน้ากากคลุมจมูกและคาง

ข้อควรปฏิบัติ

ผู้ที่สวมหน้ากากอนามัย ควรใส่หน้ากากอนามัยให้ถูกวิธีเพื่อให้เกิดประสิทธิภาพสูงที่สุดในการป้องกัน นอกจากนี้หากหน้ากากอนามัยที่ใช้แล้วเปียกน้ำหรือเปื้อนสารคัดหลั่งควรเปลี่ยนอันใหม่ทันที่ และที่สำคัญไม่ควรใช้หน้ากากอนามัยซ้ำ ควรใช้แล้วทิ้งเลย และควรล้างมือเพื่อลดการการติดเชื้อด้วย