โรคจิตหลังคลอด สาเหตุ อาการ และการรักษา

โรคจิตหลังคลอด (Postpartum psychosis)  คือความผิดปกติทางจิตของคุณแม่ในช่วงเวลาหลังคลอดบุตร ที่อาจเกิดจากความเปลี่ยนแปลงของฮอร์โมนในร่างกายหลังคลอด ร่วมกับการมีปัจจัยเสี่ยงอื่น ๆ เช่น โรคไบโพลาร์ การตั้งครรภ์ขณะที่มีอายุมาก การตั้งครรภ์โดยไม่ได้วางแผนมาก่อน ที่อาจส่งผลกระทบต่อสุขภาพจิต และเพิ่มโอกาสในการเกิดโรคจิตหลังคลอดได้

[embed-health-tool-pregnancy-weight-gain]

คำจำกัดความ

โรคจิตหลังคลอด คืออะไร

โรคจิตหลังคลอด คือ เป็นปัญหาสุขภาพจิตหลังคลอด ที่อาจเกิดจากจากการเปลี่ยนแปลงของฮอร์โมนคุณแม่หลังคลอด โดยจะมีอาการทางระบบประสาท รวมไปถึงอารมณ์ของคุณแม่ช่วงหลังคลอดที่ไม่มั่นคง เดาทางได้ยาก เป็นปัญหาสุขภาพจิตที่ร้ายแรง สามารถพบได้ในผู้หญิงตั้งครรภ์ประมาณ 1 ใน 500 คน

อาการ

อาการของโรคจิตหลังคลอด

อาการโรคจิตหลังคลอดมักเกิดขึ้นอย่างกะทันหันภายใน 2 สัปดาห์แรกหลังคลอด มีอาการมากกว่าภาวะซึมเศร้าหลังคลอด สัญญาณที่คุณแม่หลังคลอดควรระวังและสังเกต ได้แก่

• ภาพหลอน ไม่ว่าจะเป็นการได้ยิน มองเห็น การได้กลิ่น หรือความรู้สึกที่ไม่มีอยู่จริง
• ภาพลวงตา มีความคิด หรือความเชื่อที่ไม่น่าจะเป็นความจริง
• รู้สึกสับสน หงุดหงิด อารมณ์ขึ้น ๆ ลง ๆ ไม่คงที่
• ความอยากอาหาร หรือพฤติกรรมในการกินเปลี่ยนไป
• รู้สึกว่าทุกอย่างแย่ไปหมด ไม่มีความสมเหตุสมผล
• มีการคิดทำร้ายตัวเอง คนรอบข้าง หรือแม้กระทั่งลูกน้อย
• มีความคิดฆ่าตัวตาย หรือเชื่อว่าถ้าตายไปจะดีต่อลูกและครอบครัวมากกว่า

ควรไปพบคุณหมอเมื่อใด

ควรไปพบคุณหมอ หากมีอาการดังกล่าวข้างต้น หรือมีความกังวลต่าง ๆ และจำเป็นควรที่จะรีบไปปรึกษาคุณหมอทันที

ร่างกายของแต่ละบุคคลมีการตอบสนองแตกต่างกัน ทางที่ดีที่สุดให้ปรึกษาคุณหมอเกี่ยวกับวิธีรักษาที่ดีที่สุดตามสถานการณ์

สาเหตุ

สาเหตุของโรคจิตหลังคลอด

โอกาสการเกิด ปัญหาสุขภาพหลังคลอด จะสูงขึ้นหากมีคนในครอบครัวมีโรคอารมณ์สองขั้วหรือเคยมีอาการทางจิตมาก่อน และสาเหตุอื่น ๆ เช่น

• มีลูกเป็นครั้งแรก
• การตั้งครรภ์โดยไม่ได้วางแผน
• การหยุดใช้ยาจิตเวชระหว่างตั้งครรภ์
• การเปลี่ยนแปลงอย่างกะทันหันของฮอร์โมน
• การตั้งครรภ์ในช่วงที่มีอายุมาก
• มีการคิดทำร้ายตนเอง คนรอบข้าง หรือแม้กระทั่งลูกน้อย

แต่คุณแม่หลังคลอดสามารถเป็นโรคจิตหลังคลอดได้ แม้ว่าจะไม่เคยมีปัญหาเกี่ยวกับสุขภาพจิตมาก่อนก็ตาม

ปัจจัยเสี่ยงของ ปัญหาสุขภาพหลังคลอด

สำหรับปัจจัยที่อาจเพิ่มความเสี่ยงในการเป็นโรคจิตหลังคลอด ได้แก่

• มีประวัติเป็นโรคไบโพลาร์
• มีประวัติเป็นโรคจิตหลังคลอดจากการตั้งครรภ์ครั้งก่อน
• มีประวัติครอบครัวเป็นโรคจิตหรือโรคไบโพลาร์

อย่างไรก็ตาม คุณหมอยังไม่ทราบสาเหตุที่แน่ชัดของโรคจิตหลังคลอด มีอีกหลายแง่มุมของสุขภาพที่มีอิทธิพลต่อปัจจัยการเป็นโรคจิตหลังคลอด

การวินิจฉัยและการรักษาโรค

ข้อมูลในนี้ไม่มีเจตนาให้ใช้ทดแทนคำแนะนำทางการแพทย์ ควรปรึกษาคุณหมอทุกครั้งเพื่อรับทราบข้อมูลเพิ่มเติม

การวินิจฉัยโรคจิตหลังคลอด

คุณหมออาจจะถามคำถามต่อไปนี้กับครอบครัว หรือบุคคลที่อยู่ด้วย เพื่อดูปัจจัยเสี่ยงของโรคจิตหลังคลอด

• ผู้ป่วยมีประวัติความไม่มั่นคงทางอารมณ์หรือไม่ เช่น ภาวะซึมเศร้า ภาวะไฮโปเมเนียหรือ อาการเกือบฟุ้งพล่าน
• ประวัติครอบครัวเป็นโรคทางจิตเวชหรือไม่
• ผู้ป่วยมีอาการซึมเศร้า วิตกกังวล หรือโรคย้ำคิดย้ำทำ (OCD) ก่อนหรือระหว่างตั้งครรภ์หรือไม่

การรักษาโรคจิตหลังคลอด

การรักษาโรคจิตหลังคลอดจำเป็นต้องเข้ารับการรักษาตัวในโรงพยาบาล เพื่อรับการดูแลอย่างใกล้ชิด เพราะถ้าหากอยู่บ้านโดยไม่มีคนดูแล คุณแม่อาจจะทำร้ายลูกหรือทำร้ายตัวเองได้เมื่อไรก็ได้ ซึ่งการรักษา ได้แก่

การใช้ยา

• Antipsychotics หรือยาต้านอาการทางจิต ออกฤทธิ์ยับยั้งตัวรับสารสื่อประสาทโดพามีน อาจนำมาใช้เพียงชั่วคราวหรือในระยะยาวเพื่อลดอาการที่เกิดจากภาวะทางจิต เข่น การเห็นภาพหลอน อาการหลงผิด
• Mood Stabilizers หรือยารักษาระดับอารมณ์ เช่นลิเธียม เพื่อรักษาอารมณ์ของคุณให้คงที่
• Antidepressant หรือยาแก้ซึมเศร้า เพื่อช่วยบรรเทาอาการหากคุณมีอาการซึมเศร้าอย่างมีนัยสำคัญและอาจใช้ควบคู่ไปกับยารักษาระดับอารมณ์

จิตบำบัด

เป็นการบำบัดด้วยวิธีการพูดคุยที่สามารถช่วยให้คุณสามารถจัดการปัญหา โดยเปลี่ยนวิธีคิดและพฤติกรรมของคุณ

การบำบัดด้วยไฟฟ้า (ECT)

บางครั้งคุณหมออาจแนะนำให้ใช้การบำบัดด้วยไฟฟ้า (ECT) หากทางเลือกการรักษาอื่น ๆ ไม่เป็นผล

การปรับไลฟ์สไตล์และการดูแลตัวเอง

การเปลี่ยนไลฟ์สไตล์และการดูแลตัวเองที่ช่วยจัดการกับโรคจิตหลังคลอด

นอกเหนือจากการรักษาแล้ว การเปลี่ยนแปลงไลฟ์สไตล์บางประการอาจช่วยให้รับมือกับโรคจิตหลังคลอดได้

• วางแผนก่อนการตั้งครรภ์ การเตรียมความพร้อมก่อนการตั้งครรภ์ จะช่วยให้คุณแม่มีสุขภาพกายและสุขภาพจิตที่ดีขึ้นตลอดช่วงระยะการตั้งครรภ์และหลังคลอด
• จัดการกับความเครียด คุณแม่ควรพยายามควบคุมความเครียดไม่ให้มากเกินไป อาจลองหากิจกรรมเบา ๆ ทำ เช่น โยคะสำหรับคนท้อง

แม้ว่า ปัญหาสุขภาพหลังคลอด อาจไม่สามารถป้องกันได้ 100% แต่การปรับเปลี่ยนไลฟ์สไตล์เหล่านี้ อาจสามารถช่วยลดโอกาสในการเกิดปัญหาโรคจิตหลังคลอด และช่วยให้สุขภาพจิตของคุณแม่แข็งแรง มีความสุขมากยิ่งขึ้นได้