ส้มป่อย สมุนไพรไทยมากประโยชน์ มีสรรพคุณอย่างไรบ้าง

ส้มป่อย หรือชื่อทางวิทยาศาสตร์  Acacia Concinna (Wild.) D.C. เป็นพืชสมุนไพรที่ใช้ได้หลายส่วน มีลักษณะเป็นไม้เถาเนื้อแข็ง หรือไม้พุ่มรอเลื้อย มีหนามตามลำต้น กิ่ง ก้านและใบ พืชชนิดนี้พบมากตามเขตร้อนในเอเชีย ทุกภาคของประเทศไทย เช่น ป่าละเมาะ ป่าเต็งรัง ป่าผสม และป่าดิบแล้งโปร่ง ส้มป่อย มีสรรพคุณทางยาที่น่าสนใจและอาจใช้รักษาอาการได้หลายประเภท ทั้งสรรพคุณจาก ฝักส้มป่อย และ ใบส้มป่อย ซึ่งนำมาต้มเป็นน้ำดื่มหรืออาจใช้ทำลูกประคบได้

[embed-health-tool-bmi]

ลักษณะของฝักส้มป่อยและองค์ประกอบทางเคมี

ฝักส้มป่อยจะแห้งแบน มีสีน้ำตาลแดงหรืออาจมีสีดำ ผิวย่นเป็นลอน เมล็ดภายในสีน้ำตาลดำ รสเปรี้ยว สำหรับฝักส้มป่อยมีสารเคมีหลายชนิดที่สำคัญ ได้แก่ 

• สารกลุ่มแซโพนิน (Saponins) เช่น อะเคซินินซี (Acacinin C) อะเคซินินดี (Acacinin D) อะเคซินินอี (Acacinin E) 
• แซโพนินไกลโคไซด์ (Saponin Glycosides) เช่น คินมูนโนไซด์เอ (Kinmoonoside A) คินมูนโนไซด์บี (Kinmoonoside B) คินมูนโนไซด์ซี (Kinmoonoside C) 
• สารกลุ่มแล็กโทน (Lactones) เช่น กรดอะเคซิก (Acacic Acid) 
• น้ำตาลจำพวกโอลิโกพอลิแซ็กคาไรด์ (Oligo Polysaccharides) เช่น ซูโครส (Sucrose) แรฟฟิโนส (Raffinose) และ สตาชิโอส (Stachyose)

สรรพคุณทางยาของฝักส้มป่อย  

ตามตำราสรรพคุณยาไทยว่า ฝักส้มป่อย ดีต่อร่างกาย อาจช่วยแก้อาการบางประเภทได้ เช่น 

1. นำฝักส้มป่อยที่มีรสเปรี้ยวต้มกับน้ำแล้วดื่ม หรือบดกินเป็นยาถ่าย อาจช่วยขับเสมหะ แก้ไอ แก้ไข้จับสั่น แก้น้ำลายเหนียวได้
2. นำฝักส้มป่อยมาตำแล้วพอกหรือชุบสำลีอาจช่วยเรื่องโรคผิวหนังได้
3. นำฝักส้มป่อยมาแช่น้ำ น้ำแช่ฝักและใบส้มป่อย ใช้สระผมได้ โดยใช้ฝักส้มป่อย 1 ส่วน ผสมกับน้ำ 4 ส่วน อาจช่วยทำให้ผมดกดำ อาจช่วยรักษาอาการรังแคบนหนังศีรษะได้

ลักษณะของใบส้มป่อยและองค์ประกอบทางเคมี

ใบส้มป่อย เป็นใบย่อยแห้ง สีออกน้ำตาล ใบย่อยที่สมบูรณ์มีขนาดเล็ก รูปขอบขนานแคบ ปลายมนหรือแหลม ที่ปลายใบมีติ่งหนาม รสเปรี้ยว ฝาดเล็กน้อย มีกลิ่นเฉพาะตัว ใบส้มป่อยมีกรดอินทรีย์ (Organic Acids) และแอลคาลอยด์ (Alkaloids)

สรรพคุณทางยาของใบส้มป่อย

ตามตำราสรรพคุณยาไทยว่า ใบส้มป่อยมีรสเปรี้ยว ฝาดเล็กน้อย สามารถต้มดื่มเพื่อบรรเทาอาการ หรือใช้ใบส้มป่อยผสมในลูกประคบได้ เช่น

1. นำใบส้มป่อยต้มกับน้ำดื่มเป็นยาถ่ายเสมหะ ถ่ายระดูขาว อาจช่วยล้างเมือกมันในลำไส้ แก้บิด ฟอกโลหิตระดู แก้โรคตา หรือใช้ผสมในลูกประคบ
2. นำใบส้มป่อยต้มน้ำอาบหลังคลอดบุตร ช่วยทำความสะอาดผิวหนัง

วิธีทำลูกประคบส้มป่อย บรรเทาอาการปวดเมื่อยตัว 

ส้มป่อย ยังสามารถนำใบมาทำเป็นยาประคบ อาจช่วยบรรเทาอาการปวดเมื่อยตัวได้ โดยวิธีการทำ ดังนี้

1. หั่นหัวไพล ขมิ้นอ้อย ต้นตะไคร้ ผิวมะกรูด จากนั้นตำพอหยาบ 
2. แล้วนำใบมะขาม ใบส้มป่อย ตำผสมกัน เสร็จแล้วให้ใส่เกลือ การบูร คลุกเคล้าให้เข้าเป็นเนื้อเดียวกัน อย่าให้แฉะเป็นน้ำ
3. แบ่งตัวยาที่ตำแล้วเป็น 2 ส่วน ใช้ผ้าขาวห่อเป็นลุกประคบรัดด้วยเชือกให้แน่น
4. นำลูกประคบไปนึ่งในหม้อนึ่งครั้งละ 1 ลูก นึ่งประมาณ 15-20 นาที
5. ลูกประคบที่ความร้อนได้ที่แล้ว ให้มาประคบบริเวณที่มีอาการ ใช้สลับกันทั้ง 2 ลูก

การประคบสมุนไพรนั้นเป็นการบำบัดรักษาของการแพทย์แผนไทย มักใช้การประคบสมุนไพรหลังจากนวดเสร็จเรียบร้อย การประคบจะช่วยให้ความร้อนและตัวยาสมุนไพรซึมผ่านชั้นผิวหนัง บรรเทาอาการปวดเมื่อย อาจช่วยลดอาการเกร็งของกล้ามเนื้อ และอาจช่วยเพิ่มการไหลเวียนของเลือดให้ดีขึ้นได้