เบื่ออาหาร อาการ สาเหตุ การรักษา

เบื่ออาหาร หมายถึงความรู้สึกไม่อยากรับประทานอาหาร หรือมีความต้องการรับประทานอาหารลดลงแม้จะถึงเวลารับประทานอาหาร การเบื่ออาหารอาจเกิดขึ้นเมื่อมีปัญหาสุขภาพทางร่างกายหรือปัญหาสุขภาพทางจิต อีกทั้งยังอาจเป็นสัญญาณโรคบางอย่างที่ร้ายแรงได้ 

[embed-health-tool-bmi]

เบื่ออาหาร คืออะไร 

เบื่ออาหาร หมายถึงความรู้สึกไม่อยากอาหาร ไม่สนใจอาหารใด ๆ ทุกชนิด หรือรับประทานอาหารในปริมาณน้อยลงกว่าปกติ ซึ่งอาจทำให้รู้สึกเหนื่อยล้า น้ำหนักลด หากไม่ได้รับประทานอาหารให้เพียงพอตามที่ร่างกายต้องการในแต่ละวัน อาการเบื่ออาหารในระยะเวลาสั้น ๆ มักจะมาพร้อมกับอาการอื่น ๆ เช่น ไข้หวัด แต่หากมีอาการเบื่ออาหารเป็นเวลานานอาจมีสาเหตุจากปัญหาสุขภาพ เช่น ภาวะหัวใจล้มเหลว โรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง มะเร็ง โรคเอดส์ โรคซึมเศร้า

อาการของการเบื่ออาหาร

การเบื่ออาหารอาจมีอาการ ดังนี้ 

• ไม่อยากอาหาร 
• เหนื่อยล้า 
• คลื่นไส้ อาเจียน 
• ปวดท้อง 
• น้ำหนักลด 
• งดอาหาร
• นอนไม่หลับ 
• หงุดหงิด วิตกกังวล 

ควรไปพบคุณหมอเมื่อไหร่ 

ผู้ที่มีอาการที่กล่าวมาข้างต้น รวมถึงผู้ที่มีอาการดังต่อไปนี้ ควรเข้าพบคุณหมอเพื่อทำการตรวจวินิจฉัย 

• ปวดท้อง มีไข้ 
• อาเจียนตลอดทั้งวัน 
• ปัสสาวะไม่ปกติ 
• หายใจถี่ หัวใจเต้นเร็วผิดปกติ 

สาเหตุของการเบื่ออาหาร

เบื่ออาหารอาจเกิดขึ้นได้จากหลายสาเหตุ ดังนี้ 

• ระบบย่อยอาหารทำงานช้าลง ผู้สูงอายุอาจมีการทำงานของระบบย่อยอาหารที่ช้าลง ทำให้รู้สึกอิ่มนานขึ้น และเบื่ออาหารได้ 
• ผลข้างเคียงของยา เช่น ยาลดความดันโลหิต ยาปฏิชีวนะบางชนิด ยาต้านเชื้อรา ยาคลายกล้ามเนื้อ ยากล่อมประสาท ยารักษาอาการซึมเศร้า เคมีบำบัดในการรักษามะเร็ง 
• ปัญหาสุขภาพร่างกาย อาการเบื่ออาหารส่วนมากมักเกิดจากการติดเชื้อแบคทีเรียหรือไวรัส เช่น ไข้หวัด อาหารเป็นพิษ รวมไปถึงปัญหาสุขภาพร่างกายอื่น ๆ เช่น

• • ตั้งครรภ์ไตรมาสแรก 
  • ไมเกรน 
  • โรคเบาหวาน
  • โรคหอบหืด 
  • โรคโลหิตจาง 
  • โรคโครห์น (Crohn’s Disease) การอักเสบเรื้อรังของระบบทางเดินอาหารหรือลำไส้
  • โรคแอดดิสัน (Addison’s Disease) ภาวะต่อมหมวกไตทำงานบกพร่อง 
  • โรคเอดส์ 
  • โรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง
  • โรคหลอดลมอุดกั้นเรื้อรัง
  • ไฮโปไทรอยด์ (ภาวะต่อมไทรอยด์ทำงานน้อย) 
  • ไฮเปอร์ไทรอยด์ (ภาวะต่อมไทรอยด์ทำงานมากเกินไป)
  • ภาวะหัวใจวาย 
  • ภาวะแคลเซียมในเลือดสูง 
  • ตับวายเรื้อรัง หรือไตวายเรื้อรัง 
  • มะเร็งรังไข่ 
  • มะเร็งกระเพาะอาหาร
  • มะเร็งลำไส้
• ปัญหาสุขภาพจิต สภาวะสุขภาพทางจิตอาจมีผลกระทบทำให้เบื่ออาหาร เช่น
  • ความเครียด 
  • ความเศร้า 
  • ความวิตกกังกังวล
  • ภาวะซึมเศร้า 
  • โรคแพนิก (Panic disorder)
  • โรคไบโพลาร์
  • โรคกลัวอ้วน 
  • โรคบูลีเมีย หรือโรคล้วงคอ (Bulimia)

การวินิจฉัยการเบื่ออาหาร

คุณหมออาจวินิจฉัยอาการเบื่ออาหาร โดยการซักประวัติ เช่น ระยะเวลาในการเบื่ออาหาร ความอยากอาหารมีการเปลี่ยนแปลงไปอย่างไร รวมไปถึงการตรวจร่างกายโดยการใช้มือคลำท้อง เพื่อสัมผัสดูว่าอาการกดเจ็บ หรือมีก้อนเนื้อผิดปกติหรือไม่ รวมถึงอาจมีการทดสอบเพิ่มเติม ดังนี้ 

• การตรวจเลือด เพื่อดูสาเหตุที่อาจทำให้เกิดอาการเบื่ออาหาร เช่น ไฮโปไทรอยด์ โรคเซลิแอค (Celiac Disease) หรือ ภาวะลำไส้เล็กมีการทำงานที่ผิดปกติ เอชไอวี (HIV)
• การส่องกล้อง หรือการเอกซ์เรย์ เพื่อตรวจระบบทางเดินอาหาร ว่ามีความผิดปกติของหลอดอาหาร กระเพาะอาหาร ลำไส้เล็กหรือไม่
• การทำ CT Scan หรืออัลตราซาวด์บริเวณท้อง เพื่อตรวจดูความผิดปกติของระบบทางเดินอาหาร

การรักษาการเบื่ออาหาร  

คุณหมออาจจ่ายยาบางอย่าง เช่น ยาบรรเทาอาการคลื่นไส้ เพื่อช่วยลดอาการคลื่นไส้ก่อนรับประทานอาหาร หากผู้ป่วยอยู่ในภาวะซึมเศร้า อาจใช้จิตบำบัดและยากล่อมประสาท ทั้งนี้ ขึ้นอยู่กับดุลยพินิจของคุณหมอ หากอาการเบื่ออาหารเกิดขึ้นจากการใช้ยา คุณหมออาจเปลี่ยนยาหรือลดปริมาณการให้ยา นอกจากนี้ ผู้ป่วยอาจสามารถเยียวยารักษาตนเองที่บ้านได้ดังนี้ 

• การแบ่งมื้ออาหารเป็นมื้อย่อยแทนการรับประทานอาหารที่เป็นมื้อใหญ่ 3 มื้อ หรือดื่มเครื่องดื่มสมูทตี้ โปรตีน หรือผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร เพื่อช่วยให้ร่างกายได้รับสารอาหารและพลังงานที่เพียงพอต่อความต้องการของร่างกาย
• การเปลี่ยนบรรยากาศหรือสถานที่ในการรับประทานอาหาร เพื่อให้รู้สึกว่าการรับประทานอาหารสนุก ไม่น่าเบื่อ 
• การเพิ่มรสชาติให้กับอาหาร ด้วยเครื่องเทศ สมุนไพร หรือเครื่องปรุง เพื่ออาจกระตุ้นความอยากในการรับประทานอาหาร 
• การออกกำลังกายเบาๆ เช่น การเดิน อาจช่วยเพิ่มความอยากอาหาร