โลหิตจางจากการขาดวิตามิน (Vitamin deficiency anemia) คือการขาดเซลล์เม็ดเลือดแดงที่สุขภาพดี สามารถเกิดขึ้นได้หากคุณรับประทานโฟเลต วิตามินบี12 และวิตามินซีไม่เพียงพอ หรืออาจจะเกิดขึ้นได้ หากร่างกายของคุณมีปัญหาที่เกี่ยวข้องกับการดูดซึม หรือร่างกายมีปัญหาในการจัดการกับสารอาหารเหล่านี้ได้ไม่ดี
คำจำกัดความ
โลหิตจางจากการขาดวิตามิน คืออะไร
โลหิตจางจากการขาดวิตามิน (Vitamin deficiency anemia) คือการขาดเซลล์เม็ดเลือดแดงที่สุขภาพดี เนื่องจากคุณมีปริมาณวิตามินน้อยกว่าปกติ วิตามินที่เกี่ยวข้องกับภาวะนี้ประกอบด้วย โฟเลต วิตามินบี-12 และวิตามินซี
ภาวะโลหิตจางจากการขาดวิตามินสามารถเกิดขึ้นได้ หากคุณรับประทาน โฟเลต วิตามินบี12 และวิตามินซีไม่เพียงพอ หรืออาจจะเกิดขึ้นได้ หากร่างกายของคุณมีปัญหากับการดูดซึม หรือจัดการกับสารอาหารเหล่านี้
อย่างไรก็ตาม ไม่ใช่ภาวะโลหิตจางทุกชนิดจะเกิดจากการขาดวิตามิน สาเหตุอื่นๆ ของภาวะโลหิตจาง มีทั้งการขาดธาตุเหล็ก และการเป็นโรคเลือดบางชนิด จึงเป็นเรื่องสำคัญที่ควรจะไปพบคุณหมอเพื่อทำการตรวจวินิจฉัย และรักษาภาวะโลหิตจางของคุณ ซึ่งภาวะโลหิตจางจากการขาดวิตามินนั้น มักจะสามารถรักษาได้ด้วยการรับประทานผลิตภัณฑ์เสริมอาหารวิตามิน และปรับเปลี่ยนอาหารที่รับประทาน
โลหิตจางจากการขาดวิตามิน พบได้บ่อยแค่ไหน
โปรดปรึกษากับแพทย์สำหรับข้อมูลเพิ่มเติม
อาการ
อาการของ โลหิตจางจากการขาดวิตามิน
อาการทั่วไปมีดังนี้
- เหนื่อยล้า
- หายใจติดขัด
- มึนงง
- ผิวเหลืองหรือซีด
- หัวใจเต้นไม่ปกติ
- น้ำหนักลด
- มีอาการเหน็บชาที่แขนหรือขา
- กล้ามเนื้ออ่อนแรง
- บุคลิกเปลี่ยนแปลง
- การเคลื่อนไหวไม่มั่นคง
- สับสนหรือหลงลืม
ภาวะโลหิตจางจากการขาดวิตามินมักจะเกิดขึ้นอย่างช้าๆ ใข้เวลาหลายเดือนจนถึงหลายปี โดยในตอนแรกอาการขาดวิตามินนั้นอาจจะไม่รุนแรง แต่มันจะรุนแรงขึ้นเรื่อยๆ เมื่อร่างกายมีการขาดวิตามินมากยิ่งขึ้น
อาจจะมีอาการอย่างอื่นนอกเหนือจากที่กล่าวมาข้างต้น ถ้าคุณมีข้อสงสัยใดๆ โปรดปรึกษาหมอของคุณ
ควรไปพบหมอเมื่อไร
ถ้าคุณมีอาการใดๆ ที่กล่าวมาข้างต้น หรือมีข้อสงสัยใดๆ ควรปรึกษากับคุณหมอ เนื่องจากร่างกายของแต่ละคนมีความแตกต่างกัน ทางที่ดีที่สุดจึงควรพูดคุยกับหมอ เพื่อหาแนวทางในการรักษาที่ดีที่สุดสำหรับคุณ
สาเหตุ
สาเหตุของโลหิตจางจากการขาดวิตามิน
ภาวะโลหิตจางจากการขาดวิตามินจะเกิดขึ้น เมื่อร่างกายของคุณได้รับวิตามินไม่เพียงพอที่จะนำไปผลิตเซลล์เม็ดเลือดแดงที่สุขภาพดีให้มีปริมาณเพียงพอ เซลล์เม็ดเลือดแดงทำหน้าที่ลำเลียงออกซิเจน จากปอดส่งไปยังจุดต่างๆ ในร่างกาย หากคุณรับประทานอาหารที่มีวิตามินบางชนิดไม่มากพอ อาจทำให้เกิดภาวะโลหิตจางจากการขาดวิตามินได้ หรือบางครั้งโรคนี้อาจจะเกิดขึ้น เพราะร่างกายของคุณไม่สามารถดูดซึมสารอาหารจากอาหารที่คุณรับประทานไปก็ได้
สาเหตุของภาวะโลหิตจางจากการขาดวิตามินอาจเกิดได้จาก
- โลหิตจางจากการขาดโฟเลต
โฟเลตหรือที่รู้จักกันว่าวิตามินบี 9 คือสารอาหารที่มักพบได้ในผลไม้และผักใบเขียว การไม่รับประทานอาหารพวกนี้ อาจนำไปสู่การขาดสารอาหารนี้ได้ และการไม่สามารถดูดซึมโฟเลตจากอาหาร ก็สามารถทำให้เกิดการขาดสารอาหารนี้ได้เช่นกัน สารอาหารส่วนใหญ่จะถูกดูดซึมบริเวณลำไส้เล็ก คนที่มีโรคซึ่งเกิดกับลำไส้เล็ก เช่น โรคแพ้กลูเตน (Coeliac Disease) หรือคนที่ผ่าตัดเพื่อเอาลำไส้เล็กออก หรือทำการบายพาส (bypass) ลำไส้เล็ก อาจมีปัญหาเรื่องการดูดซึมสารโฟเลต หรือสารในรูปแบบสังเคราะห์ของโฟเลต หรือกรดโฟลิค แอลกอฮอล์ยังทำให้การดูดซึมสารโฟเลตลดลงได้เช่นกัน
ดังนั้น การดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์สามารถทำให้เกิดอาการขาดโฟเลตได้ ยาตามใบสั่งแพทย์บางชนิดเช่น ยาต้านชัก (anti-seizure medications) สามารถส่งผลต่อการดูดซึมสารอาหารได้เช่นกัน ผู้หญิงตั้งครรภ์และคุณแม่ให้นมบุตร อาจจำเป็นต้องได้รับโฟเลตมากขึ้น เช่นเดียวกับผู้ที่กำลังฟอกไต (Hemodialysis) หากไม่ได้รับสารโฟเลตให้เพียงพอต่อความต้องการที่เพิ่มขึ้น อาจนำไปสู่การขาดโฟเลตได้
- โลหิตจางจากการขาดวิตามินบี 12
การขาดวิตามินบี 12 ซึ่งมาจากการรับประทานอาหารที่ขาดวิตามินบี 12 ซึ่งวิตามินนี้มักพบได้ในเนื้อสัตว์ ไข่ และนม ภาวะโลหิตจางจากการขาดวิตามินบี 12 ยังสามารถเกิดขึ้นได้ หากลำไส้เล็กของคุณไม่สามมารถดูดซึมวิตามินบี 12 ได้ ซึ่งอาจเป็นผลมาจากการผ่าตัดบริเวณกระเพาะอาหารหรือลำไส้เล็ก (เช่น การผ่าตัดบายพาสกระเพาะอาหาร) มีแบคทีเรียเติบโตอย่างผิดปกติที่ลำไส้เล็ก หรือโรคลำไส้ต่างๆ เช่น โรคโครห์น (Crohn’s Disease) หรือโรคแพ้กลูเตน (Coeliac Disease) ซึ่งส่งผลต่อการดูดซึมวิตามินบี12 การขาดวิตามินบี12 ยังสามารถเกิดจากพยาธิตัวตืดที่ติดมาจากปลาที่ปนเปื้อน เนื่องจากพยาธิตัวตืดจะแย่งเอาสารอาหารไปจากร่างกายของเรา
อย่างไรก็ตามสาเหตุส่วนใหญ่ของการขาดวิตามินบี12 มักจะมาจากการขาดสารอินทรินซิกแฟกเตอร์ (intrinsic factor) ซึ่งได้แก่โปรตีนที่หลั่งออกมาจากกระเพาะอาหารมาพบกับวิตามินบี12 ในกระเพาะอาหาร แล้วนำวิตามินบี12 ไปสู่ลำไส้เล็ก เพื่อที่จะได้ดูดซึมเข้าสู่สายเลือด หากไม่มีสารอินทริซิกแฟกเตอร์ วิตามินบี12จะไม่ถูกดูดซึม และถูกขจัดออกไปจากร่างกายกลายเป็นของเสีย
การขาดสารอินทรินซิกแฟกเตอร์ มักมาจากปฏิกิริยาแพ้ภูมิคุ้มกันตัวเองของระบบภูมิคุ้มกัน ที่โจมตีเซลล์ในกระเพาะอาหารซึ่งผลิตสารตัวนี้ ภาวะโลหิตจางจากการขาดวิตามินบี12 ที่เป็นเพราะขาดสารอินทรินแฟกเตอร์ เรียกว่าโรคโลหิตจางชนิดร้ายแรง (Pernicious Anemia)
- โลหิตจางจากการขาดวิตามินซี
การขาดวิตามินซีสามารถเกิดขึ้นได้ หากคุณได้รับวิตามินซีจากอาหารที่รับประทานไม่เพียงพอ การขาดวิตามินซียังมีโอกาสเกิดขึ้นได้ หากมีบางอย่างมาบั่นทอนความสามารถของร่างกายคุณในการดูดซึมวิตามินซี
ปัจจัยเสี่ยง
ปัจจัยเพิ่มความเสี่ยงในการเกิดภาวะโลหิตจางจากการขาดวิตามิน
ปัจจัยเสี่ยงมีดังนี้
- อาหารที่คุณรับประทาน มีอาหารที่เป็นแหล่งวิตามินตามธรรมชาติน้อยจนเกินไป เช่น ไม่มีอาหารจำพวกเนื้อสัตว์ นม ผลไม้ และผัก ผู้รับประทานอาหารมังสวิรัติ ที่ไม่รับประทานอาหารจำพวกนม และผู้รับประทานแบบวีแกนที่ไม่รับประทานอาหารที่มาจากสัตว์เลย ก็อาจจะเป็นหนึ่งในกลุ่มนี้ นอกจากนี้การทำอาหารให้สุกมากจนเกินไปมาโดยตลอด สามารถทำให้เกิดอาการขาดวิตามินได้เช่นกัน
- หากคุณกำลังตั้งครรภ์ และไม่ได้รับประทานวิตามินรวม กรดโฟลิคและยาเสริมอื่นๆ ที่สำคัญเป็นพิเศษในช่วงที่กำลังตั้งครรภ์
- หากคุณมีปัญหาเกี่ยวกับลำไส้ หรือมีอาการอื่นๆ ที่ส่งผลต่อการดูดซึมวิตามิน การมีแบคทีเรียเติบโตอย่างผิดปกติในกระเพาะอาหาร หรือเคยมีการผ่าตัดที่บริเวณลำไส้และกระเพาะอาหาร สามารถส่งผลต่อการดูดซึมวิตามินบี-12 ได้
- หากคุณดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์มากเกินไป แอลกอฮอล์นั้นส่งผลต่อการดูดซึมโฟเลต วิตามินซี และวิตามินอื่น ๆ
- หากคุณกำลังรับประทานยาที่ไปปิดกั้นการดูดซึมวิตามิน ยาต้านการชักสามารถป้องกันการดูดซึมโฟเลตได้ ยาลดกรด (Antacids) และยาอื่นๆ ที่ใช้เพื่อรักษาเบาหวานรูบแบบที่ 2 อาจส่งผลต่อการดูดซึมวิตามินบี-12
ปัจจัยเสี่ยงบางอย่างเฉพาะสำหรับการขาดวิตามินบางชนิด
ปัจจัยเสี่ยงของการเกิดภาวะโลหิตจางจากการขาดโฟเลต
- ผู้ที่กำลังฟอกไตเพื่อรักษาโรคไตวาย ควรถามคุณหมอว่าคุณจำเป็นต้องได้รับวิตามินเสริมโฟเลต เพื่อป้องกันการขาดสารอาหารหรือไม่
- การรักษาโรคมะเร็ง ยาบางตัวที่ใช้รักษาโรคมะเร็งอาจส่งผลต่อกระบวนการเมตาบอลิซึม (Metabolism) ของโฟเลต
ปัจจัยเสี่ยงของการเกิดภาวะโลหิตจางจากการขาดวิตามินบี-12
- การขาดสารอินทรินซิกแฟกเตอร์ คนส่วนใหญ่ที่มีภาวะโลลิตจางจากการขาดวิตามินบี-12 มักจะขาดสารอินทรินซิกแฟกเตอร์ โปรตีนที่หลั่งออกมาจากกระเพาะอาหาร ที่มีส่วนสำคัญในการดูดซึมวิตามินบี-12 การขาดสารอินทรินซิกแฟกเตอร์ อาจเกิดจากปฏิกิริยาการแพ้ภูมิคุ้มกันตัวเอง หรือการส่งต่อมาทางกรรมพันธุ์
- โรคภูมิต้านทานตัวเองผิดปกติ (autoimmune disorder) คนที่มีปัญหาภูมิต้านทานตัวเองผิดปกติ ที่เกี่ยวข้องกับต่อมไร้ท่อ เช่น โรคเบาหวาน หรือโรคต่อมไทรอยด์ อาจเพิ่มความเสี่ยงในการเกิดขาดวิตามินบี12บางชนิด เรียกว่าโรคโลหิตจางชนิดร้ายแรง
ปัจจัยเสี่ยงของการเกิดภาวะโลหิตจางจากการขาดวิตามินซี
- การสูบบุหรี่ทำให้เกิดการขาดวิตามินซี เนื่องจากมันไปลดการดูดซึมของวิตามินซี
- โรคเรื้อรัง โรคเรื้อรังบางประเภท เช่น มะเร็ง หรือโรคไตเรื้อรัง สามารถเพิ่มความเสี่ยงในการเกิดภาวะโลหิตจางจากการขาดวิตามินซี โดยการส่งผลกระทบกับการดูดซึมวิตามินซี
การวินิจฉัยโรคและการรักษาโรค
ข้อมูลในที่นี้ไม่มีเจตนาให้ใช้ทดแทนคำแนะนำทางการแพทย์ ควรปรึกษากับแพทย์ทุกครั้งเพื่อรับทราบข้อมูลเพิ่มเติม
การวินิจฉัยโรคโลหิตจางจากการขาดวิตามิน
การตรวจเลือด
เมื่อผลตรวจเลือดแสดงให้เห็นว่ามีอาการโลหิตจาง ก็จะมีการตรวจเพื่อบ่งชี้ว่า เป็นโลหิตจางจากการขาดวิตามินบี12หรือโฟเลต โดยข้อสงสัยในการเกิดภาวะโลหิตจางจากการขาดวิตามินบี12 ก็คือการที่มีเม็ดเลือดแดงใหญ่ (macrocytic) หรือมีนิวโทรฟิลมีนิวเครียส (เม็ดเลือดขาวชนิดหนึ่ง) เป็นกระเปราะมากเกิน (hypersegmented) ในตัวอย่างเลือด ที่ตรวจด้วยการส่องด้วยกล้องจุลทัศน์ การมีปริมาณเซลล์เม็ดเลือดขาวและเกล็ดเลือดลดลง ก็อาจสามารถเกิดขึ้นได้ โดยเฉพาะในคนที่มีภาวะโลหิตจางจากการขาดวิตามินเป็นเวลานาน
จะมีการวัดระดับวิตามินบี12 และโฟเลตในเลือด และมีการทดสอบอื่นๆ เพื่อหาสาเหตุของการขาดวิตามินบี12
การรักษาโรคโลหิตจางจากการขาดวิตามิน
การรักษามีทั้งการเสริมอาหารและการปรับเปลี่ยนอาหาร
- ภาวะโลหิตจางจากการขาดโฟเลต การรักษาจะเกี่ยวข้องกับการรับประทานอาหารที่มีประโยชน์ และรับอาหารเสริมโฟเลตตามแพทย์สั่ง ส่วนใหญ่แล้วจะใช้วิธีรับประทานอาหารเสริมโฟเลต เมื่อระดับของโฟเลตในร่างกายเพิ่มขึ้นจนถึงระดับปกติ คุณอาจสามารถหยุดอาหารเสริมได้ หากยังไม่สามารถรักษาอาการขาดโฟเลตได้ คุณอาจต้องรับประทานยาเสริมต่อไปแบบไม่มีกำหนด
- ภาวะโลหิตจางจากการขาดวิตามินบี 12 รวมไปถึงโรคโลหิตจางชนิดร้ายแรง สำหรับอาการขาดวิตามินบี 12 ในระดับเบา อาจใช้วิธีปรับเปลี่ยนอาหาร และรับอาหารเสริมวิตามินบี 12 แบบเม็ดหรือสเปรย์พ่นจมูก คุณหมออาจแนะนำให้ฉีดวิตามินบี 12 เข้าเส้นเลือด หากคุณมีอาการขาดอย่างรุนแรง ในตอนแรกคุณต้องฉีดทุกวัน แล้วหลังจากนั้นก็จะเป็นการฉีดเดือนละครั้ง ซึ่งอาจต้องดำเนินไปเรื่อยๆ ตลอดชีวิต ขึ้นอยู่กับอาการของคุณ
- ภาวะโลหิตจางจากการขาดวิตามินซี การรักษาอาการขาดวิตามินซีคือการรับประทานยาเม็ดวิตามินซี และรับประทานอาหารและเครื่องดื่มที่มีวิตามินซีให้มากยิ่งขึ้น
การปรับเปลี่ยนไลฟ์สไตล์และการเยียวยาตนเอง
การปรับเปลี่ยนไลฟ์สไตล์หรือการเยียวยาตนเองที่จะช่วยรักษาโลหิตจางจากการขาดวิตามิน
ลักษณะไลฟ์สไตล์และการเยียวยาด้วยตนเองต่อไปนี้อาจจะช่วยคุณได้
- รับประทานอาหารที่มีประโยชน์ คุณสามารถป้องกันการขาดวิตามินได้ ด้วยการเลือกรับประทานอาหารที่มีประโยชน์และหลากหลาย
- รับประทานวิตามินรวม หากคุณกังวลว่าจะได้รับวิตามินจากอาหารที่คุณรับประทานไม่เพียงพอ ควรสอบถามคุณหมอว่า วิตามินรวมนั้นเหมาะสมกับคุณหรือไม่ คนส่วนใหญ่มักจะได้รับวิตามินที่เพียงพอจากอาหารที่รับประทาน แต่หากคุณรับประทานอาหารได้อย่างจำกัด อาจจำเป็นต้องรับประทานวิตามินรวม
- อย่าสูบบุหรี่ การสูบบุหรี่นั้นส่งผลกระทบกับการดูดซึมสารอาหาร เช่น วิตามินซี ทำให้เพิ่มความเสี่ยงในการขาดวิตามิน หากคุณสูบบุหรี่อยู่จงเลิกสูบ หากคุณยังไม่เคยสูบก็อย่าเริ่มสูบ หากคุณไม่สามารถเลิกบุหรี่ได้ด้วยตัวเอง สามารถขอความช่วยเหลือจากแพทย์ได้
- ดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ในปริมาณที่พอเหมาะ แอลกอฮอล์สามารถทำให้เกิดภาวะโลหิตจางจากการขาดวิตามินได้ ดังนั้น ควรดื่มให้พอเหมาะพอควร
หากคุณมีข้อสงสัยใดๆ ควรปรึกษาแพทย์เพื่อทำความเข้าใจให้ดีขึ้นถึงทางออกที่ดีที่สุดสำหรับคุณ
[embed-health-tool-bmi]
