หลังคลอดต้อง อยู่ไฟ มิเช่นนั้นจะไม่แข็งแรง เชื่อว่าผู้อ่านหลายท่านคุ้นเคยกับคำสอนของปู่ย่าตายายที่ส่งต่อจากรุ่นสู่รุ่น ในเรื่องวิธีการดูแลสุขภาพของคุณแม่หลังคลอดเป็นอย่างดี แต่ในปัจจุบันการอยู่ไฟหลังคลอดเริ่มเลือนหายไป จากวิถีชีวิตของไทยทีละน้อย เนื่องจากความก้าวหน้าทางการแพทย์ ที่เข้ามามีบทบาทในการช่วยดูแลสุขภาพของคุณแม่มือใหม่มากขึ้น ประกอบกับสภาพการเป็นอยู่ในสังคมเปลี่ยนไป ส่งผลให้ไม่สะดวกต่อการอยู่ไฟ สิ่งเหล่านี้เป็นปัจจัยสำคัญที่ทำให้คนรุ่นหลังเริ่มรู้สึกลังเลว่า การอยู่ไฟเป็นข้อควรปฏิบัติ ที่สามารถฟื้นฟูสุขภาพได้จริง หรือเป็นเพียงความเชื่อที่ขัดกับความรู้ทางการแพทย์กันแน่ เช่นนั้นเรามาไขข้อข้องใจไปพร้อมๆ กันเลย

การ อยู่ไฟ คืออะไร

อยู่ไฟคือ ภูมิปัญญาไทยที่ใช้ความร้อนจากไฟ ช่วยฟื้นฟูร่างกายของคุณแม่หลังคลอด ให้กลับมาเป็นปกติ ซึ่งที่มาของการอยู่ไฟมาจากความเชื่อในสมัยโบราณว่า การตั้งครรภ์ทำให้ร่างกายเกิดการเปลี่ยนแปลงหลายประการ เช่น กล้ามเนื้อเส้นเอ็นบริเวณหลังและขาถูกกดทับเป็นเวลานาน จากการตั้งครรภ์ทำให้ปวดเมื่อย การเสียเลือดระหว่างคลอดบุตร ทำให้ร่างกายขาดความอบอุ่น เป็นสาเหตุของอาการหนาวสั่น ดังนั้นจึงกล่าวได้ว่า การอยู่ไฟช่วยปรับสมดุลร่างกายให้แข็งแรงขึ้นโดยเร็ว เพื่อหลีกเลี่ยงความเสี่ยงจากการมีโรคประจำตัว เนื่องจากสภาพร่างกายที่ไม่ค่อยแข็งแรงในอนาคตนั่นเอง

การอยู่ไฟแบบดั้งเดิมเป็นอย่างไร

วิธีการอยู่ไฟในสมัยโบราณ ผู้ที่เป็นญาติและสามีจะให้หญิงที่เพิ่งคลอดบุตร อยู่ไฟในกระท่อมมุงจาก เรียกว่า เรือนไฟ เพราะแคบ และมีอุณหภูมิอุ่น ไปจนถึงค่อนข้างร้อน ที่เกิดจากการก่อไฟ ภายในเรือนมีกระดานที่ทำจากแคร่ หรือเรียกว่า กระดานไฟ ตั้งไว้ระดับเดียวกับพื้น โดยให้คุณแม่มือใหม่นอนบนแคร่ ในท่าตะแคงที่เรียกว่า เข้าตะเกียบ เพื่อให้แผลฝีเย็บติดกัน และก่อกองไฟอยู่ข้างๆ มีคนคอยดูแลควบคุมความร้อนด้วยการพรม หรือราดน้ำลงบนเตาไฟเมื่ออุณหภูมิสูงเกินไป ซึ่งผู้ที่เพิ่งคลอดบุตรจะต้องอยู่เรือนไฟเป็นเวลา 7-15 วัน ห้ามออกไปข้างนอกเด็ดขาด เพราะจะทำให้ร่างกายปรับสมดุลไม่ทันส่งผลให้เจ็บป่วยได้ หากอยู่ไฟครบตามเวลาจะทำให้ร่างกายแข็งแรงไม่เจ็บป่วยง่าย

วิธีการอยู่ไฟในปัจจุบัน

จากวิธีการอยู่ไฟที่กล่าวมาข้างต้นแม้ลำบาก และไม่สามารถทำได้ในปัจจุบันเนื่องจากสถานที่ไม่อำนวย แต่ไม่ต้องกังวลค่ะ เพราะปัจจุบันมีการประยุกต์วิธีการอยู่ไฟ ที่คงภูมิปัญญาเดิมคือการใช้ความร้อน ให้เข้ากับยุคสมัยหลากหลายวิธี ซึ่งในบทความนี้จะนำเสนอวิธีการอยู่ไฟแบบประยุกต์ ที่สามารถทำได้ง่ายที่สุด และสามารถทำได้จริง 5 วิธีดังนี้

1. การใช้กระเป๋าน้ำร้อน โดยนำกระเป๋าน้ำร้อนมาวางบริเวณหน้าท้อง แทนการอบด้วยการอยู่ไฟข้างในเรือนไฟ แบบสมัยโบราณ ซึ่งวิธีนี้เป็นวิธีที่ง่ายและสะดวกที่สุด เพราะสามารถพกพากระเป๋าน้ำร้อน ไปประคบได้ทุกที่ทุกเวลา แต่ควรระวังไม่ให้กระเป๋าร้อนเกินไป
2. การดื่มน้ำอุ่น การอาบน้ำอุ่น และ รับประทานสมุนไพรที่มีรสเผ็ดร้อน เช่นขิง วิธีนี้ช่วยปรับสมดุลให้ร่างกายอบอุ่น ทั้งภายนอกและภายใน สามารถทำได้ง่ายมากและสะดวกเช่นกัน หากใช้กระเป๋าน้ำร้อนในวิธีแรกประคบด้วยจะดีมาก
3. การนาบหม้อเกลือ การทับหม้อเกลือ หรือ การนึ่งหม้อเกลือ วิธีนี้เป็นการใช้หม้อเกลือมาประคบหน้าท้องและส่วนต่างๆ ของร่างกาย พร้อมทั้งนวดไปด้วย แต่ถ้าหากไม่มีหม้อเกลือที่เป็นหม้อดินเผา สามารถนำหม้อหุงข้าวที่เพิ่งหุงเสร็จใหม่ๆ มาใช้แทนได้ แต่ต้องนำผ้าขนหนู หรือผ้าที่มีความหนาพอสมควร รองหน้าท้องชั้นหนึ่งก่อนนำหม้อหุงข้าวมาประคบ ซึ่งความร้อนจากหม้อเกลือ หรือหม้อข้าวจะช่วยให้รูขุมขนเปิด และวิธีนี้ช่วยให้มดลูกหดรัดตัวเข้าอู่เร็วกว่าวิธีอื่น
4. การการนวดประคบ คือการนำสมุนไพรต่างๆ มากกว่า 10 ชนิด เช่น ขมิ้น ตะไคร้ การบูร ใบส้มป่อย เถาเอ็นอ่อน ฯลฯ มาห่อใส่ผ้าแล้วน้ำไปต้ม และทำการประคบร้อนด้วยการนวด ตามบริเวณร่างกาย หรือนั่งทับลูกประคบ 1 ลูก เพื่อช่วยลดอาการปวดเมื่อย และรักษาแผลหลังคลอด
5. การอบสมุนไพร วิธีนี้คือการให้แม่มือใหม่เข้าไปนั่งอยู่ภายในกระโจม ที่ต้มน้ำสมุนไพรจนเกิดไอน้ำ เพื่อทำให้ไอของสมุนไพรซึมเข้าสู่ผิวหนัง

อย่างไรก็ตามการอยู่ไฟนั้น เหมาะสำหรับคุณแม่หลังคลอด ที่คลอดด้วยวิธีธรรมชาติ มากกว่าการผ่าคลอด เพราะผู้ที่คลอดด้วยการผ่าตัด จะต้องรอให้แผลแห้งสนิทเป็นเวลา 1 เดือนก่อน เพราะอาจทำให้แผลอักเสบระหว่างการอยู่ไฟได้

จากวิธีที่นำเสนอข้างต้น จะเห็นว่าการอยู่ไฟสามารถทำได้ง่ายไม่ใช่เรื่องที่ยุ่งยาก ซึ่งวิธีเหล่านี้สามารถนำไปประยุกต์ใช้ ตามความสะดวกของคุณผู้หญิงหลังคลอดบุตรแต่ละท่าน เพื่อฟื้นฟูสุขภาพหลังคลอดให้แข็งแรง ตามแบบฉบับภูมิปัญญาไทย