โรคไตห้ามกินอะไรบ้าง เพราะเหตุผลอะไร

โรคไต หมายถึง โรคที่ไตทำหน้าที่กรองของเสียหรือสารอาหารจากเลือดได้ไม่เต็มประสิทธิภาพ ทำให้ร่างกายมีสารอาหารสะสมอยู่มากเกินไปจนส่งผลเสียต่อสุขภาพ หากถามว่า โรคไตห้ามกินอะไร คำตอบคือ โดยปกติ คุณหมอจะไม่มีข้อห้ามเกี่ยวกับรับประทานอาหารชนิดใดเป็นพิเศษ แต่มักแนะนำให้จำกัดการบริโภคสารอาหารบางอย่าง เช่น โซเดียม โพแทสเซียม ฟอสฟอรัส เนื่องจากผู้ป่วยโรคไตไม่สามารถขับสารอาหารดังกล่าวออกจากร่างกายได้ตามปกติ

[embed-health-tool-bmi]

โรคไต คืออะไร

โรคไตหรือบางครั้งเรียกว่าโรคไตเรื้อรัง เป็นโรคเกี่ยวกับไตแบบหนึ่ง ซึ่งไตจะไม่สามารถกรองของเสียจากเลือดได้อย่างเต็มประสิทธิภาพ ทำให้ร่างกายสะสมของเหลวหรือสารอาหารไว้มากเกินไป จนเป็นอันตรายต่อสุขภาพและเพิ่มความเสี่ยงให้เสียชีวิตได้

โดยทั่วไป โรคเบาหวานหรือความดันโลหิตสูงมักเป็นสาเหตุของโรคไต นอกจากนี้ โรคไตยังอาจเกิดขึ้นได้จากสาเหตุอื่น ๆ ดังต่อไปนี้

• การเป็นโรคบางโรคที่เกี่ยวกับไต เช่น โรคหลอดเลือดแดงที่ไตตีบตัน โรคไตอักเสบลูปัส โรคไตอักเสบ
• การติดเชื้อ
• การบริโภคยาบางชนิดที่ส่งผลต่อสุขภาพไต
• การได้รับพิษจากโลหะหนัก เช่น ตะกั่ว

โรคไตห้ามกินอะไรบ้าง

เมื่อเป็นโรคไต คุณหมอหรือนักโภชนาการมักไม่มีข้อห้ามในการรับประทานอาหาร แต่มักแนะนำให้บริโภคสารอาหารบางอย่างในปริมาณน้อย เพื่อป้องกันภาวะแทรกซ้อนต่าง ๆ จากการที่ไตไม่สามารถขับสารอาหารเหล่านั้นออกจากร่างกายได้ในปริมาณที่เหมาะสม ได้แก่

โซเดียม

โซเดียม เป็นธาตุอาหารที่ช่วยควบคุมระดับของเหลวในร่างกาย โดยทั่วไป ผู้ที่มีสุขภาพดีควรบริโภคโซเดียมไม่เกิน 2,300 มิลลิกรัม/วัน แต่เมื่อเป็นโรคไต คุณหมอจะแนะนำให้บริโภคโซเดียมในปริมาณที่ต่ำกว่า โดยขึ้นอยู่กับสุขภาพของไตหรือระยะของโรคไต

ทั้งนี้ หากบริโภคโซเดียมมากเกินไป จะทำให้ระดับของเหลวในร่างกายมีปริมาณสูงขึ้น และอาจนำไปสู่อาการผิดปกติต่าง ๆ อย่างแข้งบวม ความดันโลหิตสูง หรือหายใจไม่ออกได้

สำหรับอาหารโซเดียมสูงที่ควรหลีกเลี่ยง ได้แก่

• เครื่องปรุงรสที่มีความเค็ม เช่น เกลือ น้ำปลา ซีอิ๊ว
• อาหารฟาสฟู้ดต่าง ๆ เช่น แฮมเบอร์เกอร์ เฟรนช์ฟรายส์
• อาหารสำเร็จรูป เนื้อสัตว์แปรรูป อาหารกระป๋อง รวมถึงของขบเคี้ยวอย่างแครกเกอร์และมันฝรั่งทอด

ส่วนอาหารโซเดียมต่ำที่ควรบริโภคหากป่วยเป็นโรคไต ได้แก่

• เนื้อสัตว์ เนื้อปลา
• ไข่
• ข้าว ขนมปัง เส้นพาสต้า
• ป๊อปคอร์น แครกเกอร์ แบบโซเดียมต่ำ
• ผลไม้แห้ง
• แกงจืดหรือซุปที่ไม่ใส่เกลือหรือซีอิ๊ว

งานวิจัยชิ้นหนึ่ง ศึกษาเกี่ยวกับการบริโภคโซเดียมและโรคไตเรื้อรัง เผยแพร่ในวารสาร International Journal of Molecular Sciences ปี พ.ศ. 2563 ระบุว่า การบริโภคอาหารโซเดียมต่ำ เป็นวิธีการที่ถูกต้องสำหรับควบคุมภาวะบวมน้ำและความดันโลหิตสูงในผู้ป่วยโรคไตทุกระยะ โดยปริมาณอาหารโซเดียมต่ำที่ควรบริโภคนั้น จะแตกต่างกันไปตามสภาพร่างกายแต่ละคน

โพแทสเซียม

เมื่อเป็นโรคไต ไตจะไม่สามารถขับโพแทสเซียมส่วนเกินในเลือดออกทางปัสสาวะได้ตามปกติ แต่จะถูกส่งไปยังไตและย้อนกลับเข้าสู่กระแสเลือดอีกครั้ง และมักก่อให้เกิดอาการป่วยอย่างคลื่นไส้ อ่อนเพลีย ตะคริว หายใจไม่ออก เจ็บหน้าอก รวมถึงโรคเกี่ยวกับหัวใจต่าง ๆ

ทั้งนี้ เพื่อป้องกันภาวะโพแทสเซียมในเลือดสูง ควรบริโภคโพแทสเซียมไม่เกิน 2,000 มิลลิกรัม/วัน หรือหลีกเลี่ยงการรับประทานอาหารโพแทสเซียมสูง และเลือกรับประทานอาหารโพแทสเซียมต่ำ ดังต่อไปนี้

อาหารโพแทสเซียมสูง

• ผลไม้ เช่น กล้วย ส้ม
• ผัก เช่น มันฝรั่ง มะเขือเทศ
• ข้าวกล้อง
• ผลิตภัณฑ์จากนม
• ขนมปังและเส้นพาสต้าจากธัญพืชเต็มเมล็ด
• ถั่วชนิดต่าง ๆ

อาหารโพแทสเซียมต่ำ

• ผลไม้ เช่น แอปเปิล ลูกพีช องุ่น
• ผัก เช่น แครอท เมล็ดถั่วแขก
• ข้าวขาว
• ขนมปังและพาสต้าที่ทำจากแป้งขัดสี

ฟอสฟอรัส

ไตของผู้ป่วยโรคไตจะไม่สามารถจัดการปริมาณฟอสฟอรัสส่วนเกินได้ ทำให้เสี่ยงต่อการมีฟอสฟอรัสในเลือดสูง ซึ่งอาจส่งผลให้กระดูกเปราะ เป็นโรคหัวใจ ปวดตามข้อ หรือเสียชีวิตได้

โดยทั่วไป คุณหมอมักแนะนำให้บริโภคฟอสฟอรัสไม่เกิน 800-1,000 มิลลิกรัม/วัน

สำหรับอาหารฟอสฟอรัสสูงที่ผู้ป่วยโรคไตควรบริโภคในปริมาณน้อย และอาหารฟอสฟอรัสต่ำที่อาจเหมาะสำหรับผู้ป่วยโรคไต มีดังนี้

อาหารฟอสฟอรัสสูง

• เนื้อสัตว์ เนื้อปลา
• ข้าวโอ๊ต
• ผลิตภัณฑ์จากนม เช่น ชีสประเภทต่าง ๆ
• ถั่วชนิดต่าง ๆ
• น้ำอัดลมสีเข้ม เช่น น้ำโคล่า
• น้ำสกัดเย็น เช่น ชา กาแฟ

อาหารฟอสฟอรัสต่ำ

• ผัก เช่น แตงกวา พริกหวาน หน่อไม้ฝรั่ง มะเขือม่วง แครอท กะหล่ำดอก
• ผลไม้ เช่น แอปเปิล พลัม องุ่น แตงโม สับปะรด
• น้ำนมข้าวต่าง ๆ
• น้ำอัดลมสีอ่อน เช่น น้ำมะนาวโซดา จินเจอร์แอล (Ginger Ale)

โปรตีน

แม้ว่าโปรตีนจะจำเป็นต่อการสร้างกล้ามเนื้อ ซ่อมแซมเนื้อเยื่อ และต่อสู้กับเชื้อโรค แต่ผู้ป่วยโรคไตควรจำกัดปริมาณการบริโภค หรือประมาณ 600-800 มิลลิกรัม/น้ำหนักตัว/วัน เนื่องจากไตไม่สามารถกำจัดของเสียจากการเผาผลาญโปรตีนได้ทั้งหมด และหากมีของเสียหลงเหลืออยู่ในกระแสเลือดอาจก่อให้เกิดอาการมึนงง อาเจียน และหมดสติได้

งานวิจัยชิ้นหนึ่ง เรื่องการบริโภคโปรตีนและโรคไตเรื้อรัง เผยแพร่ในวารสาร Current Opinion in Clinical Nutrition & Metabolic Care ปี พ.ศ. 2560 ระบุว่า การบริโภคโปรตีนในปริมาณมาก อาจทำให้ความดันในกระจุกเลือดฝอยของไตเพิ่มสูงขึ้น และไตมีอัตราการกรองของเสียที่เพิ่มสูงขึ้น ซึ่งอาจทำให้กระจุกเลือดฝอยเสียหาย และอาการของโรคไตเรื้อรังแย่ลงได้

คำแนะนำในการเลือกซื้ออาหารสำหรับผู้ป่วย โรคไต

หากถามว่า โรคไตห้ามกินอะไรบ้าง ควรพิจารณาเลือกซื้ออาหารตามคำแนะนำต่อไปนี้

• เลือกซื้ออาหารที่ปรุงสุกสดใหม่ เพราะอาหารสำเร็จรูปหรืออาหารกระป๋องเพราะมักมีโซเดียมสูง
• เลือกซื้อเครื่องเทศหรือเครื่องปรุงที่ปราศจากโซเดียม ลดการบริโภคเกลือ ซีอิ๊ว หรือน้ำปลา
• อ่านฉลากทุกครั้งก่อนซื้ออาหาร เพื่อสำรวจปริมาณโซเดียม ฟอสฟอรัส และโพแทสเซียม โดยเลือกซื้อสินค้าที่มีสารอาหารดังกล่าวในปริมาณต่ำ